11 Ocak 1892| Oyuncu, dansçı Valeska Gert doğdu

BELLEK

11 Ocak 2021 14:30

Valeska Gert bir Alman dansçı, pandomim, kabare sanatçısı ve oyuncu idi. Temellerini attığı, punk hareketinin yolunu açtığı söylenen öncü bir performans sanatçısıydı.

Semra ÇELİK

Oyuncu, dansçı Valeska Gert 11 Ocak 1892’de Berlin’de doğdu, 16 Mart 1978’de öldü.

“Valeska Gert dans mı etti? Bunu yapabileceğinden hiç şüphe yok. O da daha fazlasını yapabildi. Tekniği -olması gerektiği gibi- gerçek bir hayal gücü temeli olarak kullanıyor. Hayır, o sadece dans etmedi. Sahnenin önüne insanlarla dolu bir şölen döktü: Japonlar ve ip cambazları, hokkabazlar, sirk binicileri ve güreşçiler, çöpçatan kadınlar ve İspanyollar ve kim bilir başka kimler [...] Çok sayıda, mükemmel bir dansçı o, olağanüstü bir kadın.”

Kurt Tucholsky, Valeska Gert, Die Weltbühne’de, 17 Şubat 1921

Valeska Gert, 1936’da Londra’da sürgüne gittiğinde, etkileyici bir kariyeri ardında bırakmıştı. Berlinli Yahudi bir aileden geldi, oyunculuk eğitimini Maria Moissi’den aldı, Deutsches Theater Berlin ve Münchner Kammerspiele’de çalıştı. 1920’lerin başından beri grotesk dansta solo performanslar sergiledi. Friedrich Hollaender’ın Schall und Rauch sahnesinde, Werner Finck’in Katakombe’sinde ve kendi kabaresi Kohlkopp’la Paris’ten Moskova’ya turnelerde oynadı. 1933’te Nazilerin iktidara gelmesiyle sahneye çıkması yasaklandı. Eşi, Yahudi olduğu için ondan ayrıldı ve İngiliz Robin Anderson, göstermelik bir evlilik yaparak sürgüne gitmesine yardım etti. 1938’de mülteci komitelerinin yardımıyla ve bir resim okulu için model olarak gittiği ABD’ye ulaştı. 1941’den itibaren New York’ta Kabarett Bagger Bar’ı işletti. Avrupa’ya döndükten sonra da kabare açtı: 1947’de Zürih’te Café Valeska ve Mutfak Personeli, 1950’de Berlin’de (Batı) Cadı Mutfağı, 1956’da Kampen’de Keçi Ahırı ona aitti. Yakın geçmişe dair metinleriyle, savaş sonrası Almanya’da çok az seyirci buldu. Bir şarkısında; “Bir kez kaybolduysan geri gelme” diye şikayette bulundu.

Göç etmeden önce, Georg Wilhelm Pabst’ın Mutsuz Sokak (1925), Kaybolmuş Birinin Anıları (1929), Üç Kuruşluk Opera (1931) gibi oyunlarında yer aldı. Federico Fellini, Rainer Werner Fassbinder ve Volker Schlöndorff’un 1965’ten 1977’ye kadar çektiği filmlerde oynadı.

15-18 Mart 1978 tarihleri arasında kendisinden haber alınamayınca polis kapısını kırdı ve cesediyle karşılaştı. Tahminen 16 Mart 1978’de, yaşamakta olduğu Sylt adasında öldü.

Fotoğraf: Atölye Leopold, München/Wikimedia Commons