Almanya genelinde 2022 rakamlarına göre 263 bin evsiz yaşıyor. Evsizler arasında kadınların oranı yüzde 35 civarında, yani 80 bin kadar. Federal Çalışma ve Sosyal İşler Bakanlığının ülkedeki evsizlerin durumu hakkında yayımladığı ilk rapora göre, acil konaklama yerlerinde barındırılanlar, arkadaşlarıyla veya tanıdıklarıyla kalan gizli evsizler ve sokaktaki yaşayanlar olmak üzere evsizler üç gruba ayrılıyor. 178 bin kişi birinci grupta, yaklaşık 49 bin kişi ikinci grupta ve yaklaşık 37 bin kişi de üçüncü grupta yer alıyor. Ancak bu rakamlar buz dağının sadece görünen yüzü, utandığı veya başvuracağı kurumlar ve hakları konusunda bilgisi olmadığı için kayda geçmeyenlerin yani gizli evsizlerin sayısının bilinenin çok üstünde olduğuna kesin gözüyle bakılıyor. Rapora göre evsizlerin yüzde 63’ünü erkekler, yüzde 35’ini kadınlar oluşturuyor, ortalama yaş ise 44.

Evsizlerin üçte ikisi Alman vatandaşı. Konuşulanların yarısından fazlası uzun süreli hasta veya engelli olduğunu, dörtte biri ise bir bağımlılığı bulunduğunu belirtiyor.

Almanya’da hükümetler 2030 yılına kadar sorunu çözme sözü verse de alınan önlemler yüzeysel ve geçici. Örneğin Hamburg’da 20 Ocak’ta 31 Mart’a kadar açık kalacak, her gün 9.30-16.30 arasında evsizlerin oturabileceği, kahve çay içebileceği, sıcak bir öğle yemeği yiyebileceği ve duş yapabileceği bir yer açıldı. Milyonerler şehri olarak bilinen Hamburg’da resmi rakamlara göre 9 bin civarında evsiz kadın bulunuyor. Yeni günlük barınaktan kadınların da yararlanması planlanıyor. Hamburg’da evsizlere yardım eden kurumlar kadınların neden evsiz kaldıklarını ve neler yaşadıklarını gözler önüne sermeyi planlıyor. Amaç 31 Mart’tan sonrası için de çözüm bulunması.

KADINLAR NEDEN EVSİZ KALIYOR

Kadınlar evsizliğe karşı özellikle savunmasız. Bir ilişki bozulursa veya emekli maaşı yetmezse, evlerini kaybedebiliyorlar. Birincisi başının üzerinde bir dam olsun diye şiddete boyun eğmeyi getirirken, ikincisi genellikle kadınlara atfedilen fedakârlık, bakım işlerindeki yetenek ve birçok işi bir arada yapabilme yeteneğiyle adım adım hazırlanıyor.

EŞİNİN ŞİDDETİNDEN KURTULDU AMA

Yıllarca eşinin şiddetine, aşağılamasına, parasız bırakmasına maruz kalan, şiddete ve baskısına uğrayan, çalışmasına izin verilmeyen Gundela, 12 yıl sonra eşinden ayrılmaya cesaret etmiş. İlk adım kadın sığınma evine gitmek olmuş ama kapasite darlığı nedeniyle ancak iki hafta kalabilmiş. Yer yok, o zaman eşine mi dönsün? ‘Dönmem’ demiş ve başlangıçta eşinde dostunda birer ikişer gün kalmaya başlamış. Sonunda istikamet sokak. “O yaz oldukça sıcak geçmişti. Parklarda, yağmur yağdığında köprü, ev pervazı altlarında yattım kalktım. Ama kış gelince evsizliğin ne demek olduğunu anladım. Sorun sadece evsiz kalmak da değil. Evsizsen yani bir yerde resmi olarak ikamet etmiyorsan işe de giremiyorsun. Dört yıldır evsizim. Şansım varsa kilise ve yardım örgütlerinin bir iki gece kalınacak yurtlarında kalıyorum. Orada duş yapma olanağım da oluyor. Yoksa Hamburg’da mobil duş tesisleri var. Bahnhofun yanına geliyor. Kadınlar için özel zaman var. Duş yapıp bir kahve içebiliyoruz. Bu kötü yaşamıma rağmen eşimden ayrılmakla çok iyi yaptığımı düşünüyorum. Ayrılırken işlerin daha güzel olacağına, evim, işim olacağına inanmıştım. Bu yüzden hayal kırıklığı yaşasam da memnunum.”

SOKAKTA YAŞAYANLARA FUHUŞ BASKISI
Sokakta yaşayan kadınların en büyük korkularından biri taciz ve tecavüz. “Evsizsen, biraz da gençsen av gibi görülüyorsun” diyor İneas. Evsiz erkekler bu işi parasız yapmak için değişik yollar denerken, diğerleri kadınların içinde bulunduğu durumu istismar ederek onları fuhşa zorluyor. “Karnını doyurabilmek, bazı ihtiyaçlarını alabilmek için teklifleri kabul edenler var. Ancak bir kere yaptın mı hemen yayılıyor veya aynı kişi ya da başkaları aynı tekliflerle geliyor. ‘Soğuktan daha kötü olamaz’ fikri fuhşa yönelen kadınlar arasında yaygın.”

YAŞLILIKTA EVSİZLİK

Kendilerine atfedilen fedakârlık, bakım işlerine yatkınlık ve birçok işi bir arada yapabilmek kadınları yaşlılıkta yoksulluğa adım adım götürüyor. Çocukların yetiştirilmesi, yaşlı aile fertlerinin bakımı, ev işlerinin yapılması kadının asli görevleri arasında yer aldığından haftalık çalışma süresinin düşük olduğu işlerde çalışılıyor. Eşin kazandığı para daha yüksek olduğu ve çalışmayan ‘ev kadınları’ vergi indirimine yol açtığından emeklilik kasalarında biriken para çok az oluyor. Emeklilik reformlarıyla son çalışılan işten kazanılan paradan emeklilik maaşı olarak verilen miktarın oranı da düşünce, kadınlar arasındaki otalama emekli maaşı 600-700 avroyu geçmiyor. Boşanma, eşin ölümü gibi nedenlerle ele geçen para yasalarla belirlenen temel güvenlik parasının altına iniveriyor. Kiranın yüksek olması konut dairelerinin daha küçük bir eve taşınma baskısını getiriyor. Daha fazla baskıya dayanamayan, çevresinde yardım alacağı kimse olmayan kadınlar sokağa atılıveriyor.

EVSİZ OLDUĞU ANLAŞILMASIN DİYE
78 yaşındaki Maria, şimdilerde Caritas’ın evsizler yurdunda kalıyor. Bir odada zaman zaman üç ama genelde iki kişiyle birlikte… 70 yaşındayken eşi ölmüş. Varlığından haberdar olmadığı yüklü bir borç bırakmış eşi. Ödeyemeyince de özel iflas kapsamına alınmış. Sonuçta kısır döngü, borç sarmalı onu sokağa atmış. Başlangıçta akşamları kalacağı değişik yerleri varmış. Gündüzleri evsiz olduğu anlaşılmasın diye kütüphanede geçiriyormuş zamanını. Pazartesi günleri kütüphane kapalı olduğundan ne yapacağını bilemezmiş. Birkaç yıl böyle geçtikten sonra yoksullara yiyecek dağıtan, kendisinin de zaman zaman yararlandığı bir yerde gönüllü çalışmaya başlamış ve bu sayede şimdiki barınma olanağına sahip olmuş.

HERKES EVSİZ KALABİLİR

Yardım örgütleri, Almanya’da ‘evsiz kalmak için büyük hatalar yapmak gerekir’ diye düşünenlere, sokağa çıkıp evsizlerle sohbet etmelerini öneriyor. Yaşamlarının bir anda altüst olması, hastalıklar, yoksulluk, kadın sığınma evleri ve yoksul barınakların azlığı sokakta yaşamayı getiriyor. Sanki biraz da isteniyor gibi. Sokakta, soğukta, şişe toplayan, yardım dağıtan veya duş yapma olanağı sunan otomobillerin önünde kuyrukta bekleyenleri görerek halinize şükredebilir, evinize, sıcak yuvanıza dönebilirsiniz.

Fotoğraflar: Semra Çelik/Ekmek ve Gül