Okurumuzun Sorusu:

Merhaba. Ben SGK’lı çalışanım. Doğum tarihim 05.10.1979. İşe giriş tarihim 17.11.1997. Prim gün sayım 6.069. Daha önce atölyede çalışıyordum ama meslek hastalığı çıkınca beni ofise aldılar. Meslek hastalığından yüzde 35 raporum var ve bana meslek hastalığı maaşı bağlandı. Ama ayriyeten 2 diz ameliyatım, tansiyonum ve insüline bağlı olmayan şeker rahatsızlığım var. Bunlar için herhangi bir devlet hastanesine başvursam ve eğer meslek hastalığımla birlikte yüzde 40’ı geçerse engelli durumundan emekli olabilir miyim? Emekli olursam meslek hastalığı maaşım kesilir mi?

SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK GELİRİ NEDİR?

Meslek hastalığı nedeniyle meslekte kazanma gücünü yüzde 100 kaybeden işçilere, “sürekli tam iş göremezlik geliri” bağlanır.

Meslek hastalığı nedeniyle meslekte kazanma gücünü en az yüzde 10 oranında kaybeden işçilere “sürekli kısmi iş göremezlik geliri” bağlanır. Bu gelirin bağlanma oranı, meslekte kazanma gücü oranındaki kayba göre belirlenir.

KAYIP ORANINA KİM KARAR VERİR?

Meslek hastalığı nedeniyle meslekte kazanma gücündeki kayıp oranına SGK Sağlık Kurulu karar verir. Yani kayıp oranı hastanelerden alınan raporlar ya da heyet raporu ile belirlenmez. Hastanelerden alınan raporlar ile ilgili tüm belgeleri inceleyen SGK Sağlık Kurulu, kayıp oranını belirler.

Altını çizelim, bu oran, “meslekte kazanma gücündeki kayba” ilişkindir. Yani çalışma gücündeki kayıpla ilgili değildir. Meslek hastalığına yakalanan işçinin çalıştığı meslekteki kazanma gücündeki kayıp dikkate alınmaktadır.

Yakalandığı meslek hastalığı nedeniyle okurumuzun meslekte kazanma gücü yüzde 35 oranında azalmış. Bu durum SGK Sağlık Kurulunca tespit edilmiş. Dolayısıyla okurumuza yüzde 35 oranında “sürekli kısmi iş göremezlik geliri” bağlanmıştır. Okurumuzun “meslek hastalığı maaşı” olarak adlandırdığı gelirin yasal adı budur.

MALULİYET AYLIĞINDAN FARKI NEDİR?

Sürekli kısmi iş göremezlik geliri, malullük aylığından farklıdır. En az yüzde 60 oranında malul hale geldiği tespit edilen işçilere bağlanabilen malullük aylığı için işçinin çalıştığı işten ayrılması ve işçi olarak çalışmaması şarttır. Oysa sürekli kısmi iş göremezlik geliri bağlanan işçi çalışmaya devam edebilir. 

Sürekli kısmi iş göremezlik geliri ile engellilere sağlanan kolaylaştırılmış emeklilik seçenekleri (engelli emekliliği) arasında hiçbir ilişki yoktur. Bu iki hak birbirinden tümüyle farklıdır.

Bu bilgiler ışığında okurumuzun sorusuna geri dönelim ve okurumuzun engellilik nedeniyle emeklilik koşullarına bakalım.

ENGELLİ EMEKLİLİĞİNİN KOŞULLARI NELERDİR?

Engelli emekliliği ile ilgili detaylı bilgiler için BURADAKİ yanıtımıza bakılabilir. 

Bu yanıtımızda belirttiğimiz üzere sigorta giriş tarihine iki ayrı grup var.

Okurumuzun sigorta giriş tarihi 1 Ekim 2008’den önce. Dolayısıyla okurumuz 1. gruba girebilir. Okurumuzun engelliliği sigorta girişinden sonra ortaya çıkmış. Dolayısıyla okurumuz 1. grubun 2. alt grubuna girebilir.

Okurumuzun engelli emekliliği yapabilmesi için:

1) En az yüzde 40 oranında engelli olduğunun tespit edilmesi ve okurumuzun vergi indiriminden yararlanması gerekmektedir.

2) Vergi indiriminden yararlanabilmek için yetkili hastanelerce düzenlenecek Engelli Sağlık Kurulu raporunun Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı Merkez Sağlık Kurulu’nca incelenmesi ve en az yüzde 40 oranında engelliliğin bu Kurul tarafından saptanması gerekir.

3) Eğer bu Kurul yüzde 40 oranında engelliliği tespit ederse okurumuz vergi indiriminden yararlanmaya başlar.

4) Bu durumda okurumuzun sigorta giriş tarihine göre emeklilik koşulları, engellilik oranına göre şöyle değişir:
a) %40-59 arası engellilik: 18 yıl sigortalılık, 4.080 gün prim.
b) %60-79 arası engellilik: 17 yıl sigortalılık, 3.840 gün prim.
c) %80 ve üzeri engellilik: 15 yıl sigortalılık, 3.600 gün prim.

5) Okurumuzun sigorta giriş tarihinden bu yana 22 yıl geçmiş. Prim gün sayısı ise 6.069 gün. Dolayısıyla okurumuzun engellilik oranı yüzde 40 veya üzeri olduğu sürece okurumuz emekli olabilir.

MESLEKTE KAZANMA GÜCÜNDE VE ÇALIŞMA GÜCÜNDE KAYIP

Altını çizelim. Okurumuzun meslek hastalığı nedeniyle meslekte kazanma gücünde kayıp oranına SGK Sağlık Kurulu karar vermiştir. Ancak bu oranın, engellilik oranı ile hiçbir ilgisi yoktur.

Meslekte kazanma gücünde kayıp oranı mesleğe ilişkindir. Engellilik oranı ise çalışma gücündeki kayba ilişkindir, yani yapılan mesleğe özgü değildir, genel olarak çalışma gücüne dairdir. Her ikisinin de farklı kriterleri ve farklı hesaplama yöntemleri vardır.

Öte yandan meslekte kazanma gücünde kayıp oranına SGK Sağlık Kurulu karar verirken; okurumuzun durumunda olanların engellilik oranına Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı Merkez Sağlık Kurulu karar vermektedir.

Dolayısıyla okurumuzun engellilik (çalışma gücündeki kayıp oranı) oranı belirlenirken meslek hastalığı ile diğer tüm rahatsızlıkları (tansiyon, şeker, diz ameliyatları) göz önünde bulundurulacaktır. Ancak okurumuz “yüzde 35 zaten var, üzerine yüzde 5 daha gelir” diye düşünmemeli. Çünkü engellilik oranı tespit edilirken böyle bir yöntem izlenmiyor. Tüm sağlık sorunları değerlendirilerek ilgili mevzuata göre çalışma gücündeki kayıp oranı sıfırdan tespit ediliyor.

HEM GELİR HEM AYLIK ALINABİLİR Mİ?

En az yüzde 40 engellilik tespit edilirse okurumuzun hemen emekli olabileceğini söylemiştik. Peki bu durumda okurumuzun almakta olduğu “sürekli kısmi iş göremezlik geliri” kesilecek midir?

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 54. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendine göre sürekli iş göremezlik geliri alan işçi emekli olur ve işçiye emekli aylığı bağlanırsa, sürekli iş göremezlik geliri kesilmez. Eğer emekli aylığı daha yüksekse işçi emekli aylığının tamamını, sürekli iş göremezlik gelirinin yarısını alır. Eğer sürekli iş göremezlik geliri daha yüksekse işçi sürekli iş göremezlik gelirinin tamamını, emekli aylığının yarısını alır.

Yani yüksek olan hangisiyle onun tamamı, düşük olanın ise yarısı alınır.

Çok büyük ihtimalle okurumuzun emekli aylığı daha yüksek çıkacağı için okurumuz emekli aylığının tamamını, sürekli kısmi iş göremezlik gelirinin ise yarısını alabilecektir.

ENGELLİ EMEKLİLİĞİ İÇİN YAPILMASI GEREKENLER

Okurumuzun engelli emekliliğinden yararlanabilmesi için yapması gerekenler adım adım şöyle:

1) Okurumuz başvuru dilekçesi, işyerinden alacağı yazı, vesikalık fotoğraf ve kimlik fotokopisi ile

a) Yaşadığı ilde vergi dairesi başkanlığı varsa ilgili grup müdürlüğüne,
b) Yaşadığı ilde vergi dairesi başkanlığı yoksa defterdarlıklara (gelir müdürlüğüne),
c) Bağımsız vergi dairesi bulunan bir ilçede yaşıyorsa vergi dairesi müdürlüğüne,
d) Vergi dairesi bulunmayan ilçelerde ise mal müdürlüğüne başvurabilir.

Not: Bazı illerde sigorta giriş bildirgesi vb. belgeler de istenebilmektedir. Okurumuz hangi ilde yaşıyorsa o ilde istenen belgeleri öğrenmelidir.

2) Okurumuz başvurusu üzerine yetkili hastaneye sevk edilecek, bu hastaneden alacağı Sağlık Kurulu Raporu’nu başvurduğu kuruma verecektir.

3) Okurumuzun raporu Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı Merkez Sağlık Kurulu’nca incelenecektir. Kurulun alacağı karar okurumuza tebliğ edilecektir.

4) Eğer en az yüzde 40 oranında engellilik tespit edilirse okurumuz kendisine tebliğ edilen kararı işyerine verecek ve işyeri okurumuzu vergi indiriminden yararlandırılmaya başlayacaktır.

5) Okurumuz, vergi indiriminden yararlandırıldığı ilk ücretini aldıktan hemen sonra Sosyal Güvenlik Kurumu’na başvurarak emeklilik sürecini başlatabilir.

Son olarak şu notu düşelim. Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı Merkez Sağlık Kurulu yüzde 40’ın altında engellilik tespit ederse, bu karara itiraz yolları mevcuttur.

Önemli Not: Bu yanıtımızda sigorta giriş tarihi 1 Ekim 2008’den önce olan ve engelliliği sigorta girişinden sonra ortaya çıkan bir kadın işçinin durumunu inceledik. Okurumuzun durumu üç farklı gruptan birine giriyordu. Diğer iki grubun engelli emekliliğinden yararlanma koşul ve süreçleri farklı. İlgili tüm bilgiler BURADAKİ yanıtımızda mevcut.