Dün kadın istihdamının sektörel dağılımına bakarken, cinsiyete dayalı iş bölümüne de giriş yapmıştık. Cinsiyete dayalı iş bölümü, kadınların üçte ikisinin çalışma yaşamı dışında kalmasında önemli rol oynuyor. İstihdam içinde de ciddi bir ayrışma söz konusu. Kadın istihdamı belli sektörlere sıkışırken, bir de üzerine mesleki ayrışma geliyor. Her iki kadından biri, nitelik gerektirmeyen işler, tarım veya büro işlerinde çalışıyor. Azımsanmayacak oranda profesyonel meslek mensubu kadın var, ancak kadınlar üst düzey görevler ve yönetici pozisyonlarında çok düşük oranda yer alabiliyor…

EV-İŞ AYRIMI

Cinsiyete dayalı iş bölümü deyince, hikâyenin en başına dönmek gerekiyor.
Dosyamızın ilk gününde detayları ile işlediğimiz üzere Türkiye’de 15-64 yaş arası kadınların işgücüne katılım oranı yüzde 31.2 iken erkeklerde bu oran yüzde 70. Kadınları çalışma yaşamının dışında tutan en önemli neden ise ev işleri ve çocuk bakımı. Türkiye’de hala gelir getirici çalışma ağırlıkla erkeklerin “işi”, hane içi işler ise kadınların…

İSTİHDAMDAKİ AYRIŞMA

Dün hizmetler sektörünün hem kadın hem erkek istihdamında birinci sırada olduğuna dikkat çekmiştik. Ancak kadınlar için ikinci sırada tarımın, erkekler için ise istihdamın yer aldığını; kadın istihdamının belli sektörlere sıkıştığını vurgulamıştık. Dolayısıyla istihdamdaki nüfusa baktığımızda da cinsiyete dayalı bir ayrışma görüyoruz.

MESLEKİ AYRIŞMA

Peki, mesleki düzeyde nasıl bir tablo ile karşı karşıyayız? Buyrunuz:

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

Bu tablo bize çok şey söylüyor:
(1) Yöneticilerin erkek istihdamındaki payı kadınlara göre çok daha yüksek. Yöneticilik ağırlıkla “erkek işi”.
(2) Nitelik gerektirmeyen işlerin, tarım ve büro hizmetlerinin kadın istihdamındaki payı erkeklere göre çok daha yüksek. Kadınların yarısı bu meslek gruplarında yer alıyor.
(3) Sanayi ve ticarette mesleki beceri gerektiren işlerin (sanatkarlık, teknisyenlik, operatörlük vb.) erkek istihdamındaki payı kadınlara göre çok daha yüksek.
Sonuç olarak özel bir mesleki bilgi, beceri ve vasıf gerektiren işler ile yöneticilik işlerinin erkek istihdamındaki payı, kadınlara göre dikkat çekici oranda yüksek. Bu işler aynı zamanda daha yüksek gelir elde etmeyi de olanaklı kılıyor.
Ancak bu tabloda kadınlar lehine olan bir olgu da var. Profesyonel meslek mensuplarının erkek istihdamı içindeki oranı yüzde 8 iken kadınlarda bu oran yüzde 15.4. Bu durumun en önemli nedeni şu: Erkeklerde istihdam hemen hemen her eğitim düzeyinde yüksek, ancak kadınlarda en yüksek istihdam üniversite mezunu kadınlar arasında. Dolayısıyla üniversite eğitimi aracılığıyla edinilebilen profesyonel mesleklerde (öğretmen, doktor, avukat, mühendis vb.) çalışan kadınlar, toplam kadın istihdamı içinde önemli bir yer tutuyor.

DİKEY AYRIŞMA
Bazı meslek ve alanlarda kadın-erkek istihdamı birbirine çok yakın. Ancak burada da erkekler mesleki kariyerin üst basamaklarını ağırlıkla işgal ediyor!
Örneklendirecek olursak:
(1) Devlet Personel Başkanlığı’nın verilerine göre yaklaşık 2,5 milyon memurun 1 milyonu, yani yüzde 40’ı kadın. Ancak üst düzey memurların yalnızca yüzde 9’u kadın!
(2) Türkiye İstatistik Kurumu ve YÖK verilerine göre akademisyenlerin yüzde 43,2’si kadın. Ancak rektörlerin ve dekanların sadece yüzde 8.5-9’u kadın.
(3) Milli Eğitim Bakanlığı verilerine göre öğretmenlerin yüzde 55’i kadın; okul yöneticilerinin ise sadece yüzde 11’i kadın.
(4) Avukatların yüzde 40’ı kadın; savcıların ise sadece yüzde 9,1’i.
(5) Banka çalışanlarının yüzde 51,5’i kadın, ancak bankaların üst düzey yönetimindeki kadın oranı yüzde 3.
(6) Sağlık personelinin neredeyse yarısı kadın ancak bu oran yönetim düzeylerine yansımıyor.
Örnekleri çoğaltmak mümkün. Kadınların çoğunlukta olduğu alanlarda dahi, kadınlar mesleki olarak ilerleyemiyor. Üst düzey görevler ve yöneticilik işlerinde kadınların oranı son derece düşük düzeylerde kalıyor.

İSTİHDAMDAKİ AYRIŞMALAR KADINLAR ALEYHİNE SONUÇLAR DOĞURUYOR

Tam da bu nedenle kadın istihdamına ilişkin politikalarda bir yandan kadınların çalışma yaşamına girişinin önündeki engelleri kaldırmak, bir yandan da kadın istihdamının mesleki dağılımının daha dengeli olmasını amaçlamak gerekiyor. Üst düzey görevler ve yönetici pozisyonlarında da eşitliğin sağlanması da büyük önem taşıyor.
Çünkü biz sadece istihdam değil nitelikli ve güvenceli istihdam ve çalışma yaşamında eşitlik istiyoruz!

Bugüne kadar Türkiye’de kadın istihdamının genel bir fotoğrafını çekmeye çalıştık.
Yarından itibaren çalışma yaşamındaki kadınların karşılaştığı sorunları mercek altına alacağız.
En sık karşılaştığımız sorunlardan biriyle, “kayıt dışı istihdam” sorunu ile başlayacağız.