Sabahın kör, güneşin daha doğmadığı saatlerde ya da gece vardiyasına gitmek için gecenin bir saatinde kadın işçiler iş başı yapmak için bomboş sokaklarda yola düşüyor. Gece vardiyasına yola çıkan, gece vardiyasından dönen kadın işçilerin en büyük sorunlarından biri de servis sorunu. Servis duraklarının evlerine uzak olması kadınları özellikle de kadına yönelik şiddetin, tacizin arttığı bugünlerde daha da tedirgin ediyor; kadın işçiler her servis yolunda tetikte olmak zorunda hissediyorlar. Kocaeli’den Ekmek ve Gül’e konuşan genç metal işçisi Fidan, Deniz ve Esra* servislerin onları evlerinden uzağa bırakmasından rahatsızlar.

‘İÇİMDE BİNBİR KORKU İLE YÜRÜYORUM’

Fidan, “Sabahın karanlığında o yola yürümek benim için işe gitmeyi istememek için bir neden haline geldi. Çünkü saatlerden dolayı hava aydınlanmadan servise yürümek zorunda kaldığım durak uzak” diyor. Gün doğmadan işe giderken içinde bin tane korku ile yürüyen Fidan, “Bunu fabrikaya da söyledik ama servis güzergahlarını değiştirmeyeceklerini söylediler. Mecbur kalıp o yolu yürüyorum” diyerek fabrikanın yaşadıkları bu sorunu çözmek için adım atmadığını belirtiyor.

‘SAAT UYGULAMASI DA UZAK SERVİS GÜZERGAHLARI DA DEĞİŞSİN’

Bir diğer metal işçisi Deniz, saat uygulamasına geçilmeden önce en azından ilkbahar ve sonbaharda aydınlıkta servise yürüdüklerini; şimdi ise hazirana kadar sabahları karanlıkta servise gittiklerini söylüyor ve ekliyor: “Böyle olunca insan ister istemez korkuyor o yollardan hele servis de uzaktaysa iyice sıkıntı oluyor.” Eski çalıştığı fabrikasında servis güzergahına ulaşmak için en az 20 dakika yürüdüğünü söyleyen Deniz, “O yollarda o karanlıkta başıma neler geldi neler hiçbir kadının da bunu yasamasını istemiyorum” diyor. Kaygı yaşamadan evine-işine gidebilmek için çözüme de işaret ediyor: “İsterdim ki şu servisler olabilecek en yakın yerden, gerekirse evimizin önünden bizi alsınlar. Hem saat uygulaması değişsin hem de uzak yerlerdeki servis güzergahları.”

‘5-6 KEZ ARKAMA BAKARAK YÜRÜYORUM’

Şermin ise servisten inip eve gidene kadar bir sokakta en az 5-6 kere arkasına baktığını anlatıyor. Servisten beraber indiği işçiler ile kendi çözümlerini yaratmak zorunda da kalmışlar: “Beraber indiğimiz aynı vardiyan arkadaşlar varsa onlarla yürümeyi tercih ediyorum. Sabahları köpeklerin olduğu sokakları kullanmıyorum.” 

*Kadın işçilerin isimleri değiştirilmiştir.

Fotoğraf: Umut Yeğin/Evrensel

HAKLARIMIZ VAR!
İşveren, gece çalıştırdığı kadın işçilere işçinin evine en yakın merkezden servis sağlamak zorundadır. Bu şarta uyulmadığında kadın işçiler ne yapabilir?
İşveren bu yükümlülüğünü tamamen ya da kısmen yerine getirmiyorsa:
🔴Demokratik haklarını kullanarak çeşitli eylem ve etkinliklerle soruna çözüm üretilmesini talep edebilir.
🔴Toplu iş sözleşmelerinin çoğunda işyeri sorunlarının çözüme kavuşturulacağı, sendika ve işverenin karşılıklı temsil edildiği işyeri kurulları mevcuttur. Böyle önemli bir sorun karşısında işyeri kurulunun toplanması, eğer kurul yoksa da toplu iş sözleşmesindeki şikayet ve çözüm mekanizmalarının işletilmesi gerekir. Kadın işçilerin sorun ve talepleri doğrultusunda toplu iş sözleşmelerine açık ve kesin hükümler koyarak çözüm üretmek mümkündür. Toplu iş sözleşmesine “işveren gece vardiyalarında çalışan kadın işçilerin evlerinin önünden alınıp, evlerinin önüne bırakılmasını sağlamakla yükümlüdür” şeklinde bir hüküm koyarak, sorun kökünden halledilebilir.
🔴Bu sorunu yaşayan diğer kadın işçilerle birlikte sorunu işyeri sendika temsilcisine ve sendikaya taşıması ve çözüm talep edilebilir.
🔴Kadın işçi kullanmak zorunda kaldığı toplu ulaşım bedelini işverenden ayrıca talep edebilir.
🔴Kadın işçi toplu ulaşım aracı olmadığı için taksi ya da başka bir araç kullanmak zorunda kalıyorsa, bunun bedelini işverenden ayrıca talep edebilir.
🔴Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına şikâyette bulunarak, işyerinde teftiş yapılması ve idari para cezası kesilmesini sağlayabilir.
🔴Yapmak zorunda kaldığı ek ulaşım harcamalarını belgelendirerek işverenden talep edebilir. İşveren ödemezse, bu tutarları yasal yollarla talep edebilir.
🔴İş Yasası’nın 24. maddesi uyarınca “haklı nedenle derhal fesih hakkı”nı kullanarak, hak kazandıysa kıdem tazminatını ve diğer tüm yasal haklarını talep edebilir.
🔴Öte yandan işverenin yükümlülüğünü yerine getirmemesi nedeniyle kadın işçinin bir olumsuzlukla karşı karşıya kalması halinde -örneğin servis kadın işçiyi evine en yakın merkeze bırakmadığı için kadın işçi evine giderken saldırıya uğrarsa- işverenin idari, hukuki ve cezai sorumluluğu doğar.

Manşet fotoğrafı: DHA