8 saat iş günü… Sosyal güvenlik… Emeklilik… Bugün işçiler hangi hakka sahipse her biri mücadeleyle kazanıldı. Her şeyden önce örgütlenme hakkının, sendika kurma hakkının kazanılması gerekti. Birleşe birleşe kazanıldı. Yetmezdi, toplu sözleşme hakkının kazanılması da lazımdı. Direne direne kazanıldı. Grevsiz toplu sözleşme olmazdı. Grev hakkı, grevle kazanıldı. Tüm bu kazanımlarda, bu mücadele tarihinde kadınların izi vardır. Bazen bizzat işçi olarak… Kreş hakkı… Süt izni… Doğum izni… için mücadele ettiler. Bazen de eşlerinin başlattığı mücadelelerin ortağı haline geldiler. Yeri geldi mahallelerde işçi direnişleriyle dayanışmayı örgütlediler, yeri geldi grev gözcüsü önlüğünü giyip grev kırıcılara etten barikat oldular. Bu dizimizde Türkiye işçi sınıfının tarihinde dönüm noktası denilebilecek işçi direnişlerinde ve grevlerde kadınların oynadığı kritik rolleri hatırlıyoruz... Bugün Cibali'deyiz... 

1880’LERDEN 1989 BAHARINA: CİBALİ TÜTÜN İŞÇİSİ KADINLARIN MÜCADELESİ

Müslüman, Yahudi ve Hristiyan kadın, erkek ve çocuk işçilerin çalıştığı Cibali Tütün Fabrikasında 1880’lerden 1994’e kadar onlarca grev yapıldı. Grev sebepleri geniş bir yelpazedeydi; düşük ücretler, uzun çalışma saatleri, sosyal haklar, otomasyon, dini-kültürel gerekçeler. Grevlerde kadınlar ön plandaydı. Cibali işçilerinin bıraktığı mücadele mirası bugün hâlâ kadınların seslerinde yankılanıyor.

1910: BURSALI İPEK İŞÇİSİ KADINLARIN TARİHİ GREVİ

3 Ağustos 1910 tarihinde Bursalı işçiler “Koza fabrikalarının tüm işçileri adına” imzasıyla grev çağrısında bulundu. Talepler belliydi: çalışma saatlerinin azaltılması, ücretlerin 8-10 kuruşa çıkarılması, en az bir saatlik öğle yemeği molası, iş düzeninde değişiklik yapılması, işe alınmalarda kolaylık gösterilmesi, sertifika göstermeden çalışılabilmesi. 3 bini aşkın kadın ve kız çocuğu grev çağrısına yanıt verdi...

1963: KAVEL GREVİNİN ARDINDAKİ KAHRAMAN KADINLAR

Kavel Grevi işçi sınıfının yalnızca makine başında çalışandan ibaret olmadığını gösteriyordu. İşçiler dayak yiyip gözaltına alındığında grev hattında nöbeti kadınlar ve çocuklar devraldı. En kritik anlarda kadınların katılımı olmasaydı grev yenilgiye mahkum olacaktı. Ama olmadı. Patronların “kanunsuz grev” dediği Kavel grevi tüm Türkiye işçi sınıfı için kazanımla sonuçlandı ve grev bir hak olarak yasallaştı.

1964: BEREC İŞÇİSİ KADINLARIN 41 GÜN SÜREN GREVİ

1100 işçisinin 790’ının kadın olduğu Berec Pil Fabrikası’nın insanlık dışı çalışma koşullarına grevle yanıt verdi işçiler. Grev süresince pek çok ilk yaşandı. İşçiler ilk defa grev yapıyorlardı… Toplu hareketin, birbirine destek olmanın bilincini ilk defa yaşıyorlardı. İlk defa tiyatroya gittiler. İlk defa bir folklor ekibi onlar için gösteride bulundu. Bu grevde düğün dernek kurulup nikâhlar kıyıldı, doğan çocuklara “Grev” adı verildi. Bu grev işçi sınıfının yasal grev hakkını sınadığı çetin bir mücadeleydi.

1966: PAŞABAHÇE GREVİNİN YASAK TANIMAZ KADINLARI

Türkiye işçi sınıfının mücadele tarihinde yeni bir dönem başlatan Paşabahçe grevinde kadınların oynadığı büyük rol, öykülere bile konu oldu. Kadınlar, grev kırıcılara da grev yasakçılarına da aman vermedi.