Taliban hükümeti Yükseköğretim Bakanlığı, devlet ve özel üniversiteler için yayınladığı iki talimatnameyle derslerin, ünitelerin ve ders kaynaklarının okutulmasına ilişkin geniş çaplı yasak ve kısıtlamalar getirdi.

Taliban, müfredattaki en büyük değişiklikle 18 dersi kaldırdı ve 679 üniversite kitabının okutulmasını yasakladı. Taliban yönetimi Yükseköğretim Bakanlığı kaldırılan derslerin yanı sıra 201 dersin daha gözden geçirileceğini duyurdu.

Bu kısıtlamalar, "Üniversite müfredatlarının İslam şeriatı ve İslam Emirliği politikalarına uygun olarak temizlenmesi" başlığıyla tanıtıldı. Al Arabiya, Yükseköğretim Bakanlığının resmi yazılarına dayanarak, kaldırılan derslerin başta siyaset bilimi ve hukuk olmak üzere çeşitli alanları kapsadığını yazdı. Bu dersler arasında "Anayasa Hukuku", "Siyasal İslam Hareketleri", "İnsan Hakları", "Demokrasi", "Afganistan Anayasası'ndan bölümler", "Kadın Sosyolojisi", "Halkla İlişkilerde Kadının Rolü", "Siyasal Sistem", "Afganistan Siyaset Sosyolojisi" ve "Cinsel Taciz" konusu yer alıyor.

Taliban’a uymayan her düşünce yok ediliyor

Taliban Yükseköğretim Bakanlığı, gerçekleştirilen kısıtlama ve ders iptallerinin bir grup alim ve şeriat uzmanının dersleri inceleyip değerlendirmesinin ardından hazırladığı rapora dayanarak yapıldığını belirtti.

Bakanlık ayrıca, "şeriata aykırı bazı unsurlar içerdiği" gerekçesiyle diğer 201 dersin eleştiri ve düzeltmelerle birlikte kısmen okutulması talimatını verdi.

Ancak sunulan liste, asıl yönelimin Taliban'ın görüşüyle uyumlu olmayan her türlü dersin okutulmasını engellemek olduğunu gösteriyor. Bu kısıtlama sadece siyaset ve hukuki bilimlerini değil, aynı zamanda Taliban'ın özel yorumuyla uyuşmayan İslami fıkıh kaynaklarının bir bölümünü de kapsıyor.

İktisat fakültesinin ders kitabı, yazarı kadın diye kaldırıldı

Gazeteci Hatice Heydari bu meseleye ilişkin tepkilerini şöyle dile getiriyor:

“Afganistan üniversitelerinin müfredatında yasaklanan 679 kitabın listesine bakarken, ‘Doğrusal Programlama’ adlı kitabıyla yasaklananlar arasında yer alan Profesör Leyla Habib'in ismine gözüm takıldı. Aklıma gelen ilk soru şuydu: İktisat Fakültesi'nin istatistik bölümünün uzmanlık dersi olan doğrusal programlama, Taliban rejiminin Şer'i ilkeleri ve politikalarıyla nasıl çelişebilir? Meğerki kitabın yazarı bir kadın olduğu içinmiş. Ben Profesör Leyla Habib'i 2009 yılından beri tanırım. Üniversitenin birinci yılında bize ‘Genel İstatistik Teorilerinin Esasları’ dersini veriyordu. Bu ders, Muradali Asil tarafından yazılan kalın ‘İstatistik Esasları’ kitabından alınmıştı ve Profesör Leyla Habib, başka bir profesörle birlikte bu dersi iktisat birinci sınıf öğrencilerine anlatıyordu.

Kabil Üniversitesinde istatistik ve diğer zorlu bilimsel derslerin öğretimi genellikle erkek profesörler tarafından yapılırdı. İstatistik bölümünde kadın profesörlerin varlığı ve karmaşık matematik konularını öğretmeleri, hem şaşırmamıza hem de mutlu olmamıza neden oluyordu; çünkü bir kadının da zor dersleri öğretebileceğini görüyorduk. Bu durum, biz genç kızlar için daha fazla çaba gösterme konusunda daha fazla motivasyon ve güç sağlıyordu.”

Taliban kadınların tüm izini siliyor

Son dört yılda Taliban, kadınları eğitim ve akademik alanlardan çıkarmak için defalarca harekete geçti. Bu süreç birkaç kilit aşamada gerçekleştirildi: İlk olarak, Aralık 2022'de üniversitelerin kapılarını kadınlara kapattılar. Ardından, Mayıs 2024'te evde oturan kadın profesörlerin maaşlarını beş bin Afgani'ye düşürdüler. Bir yıl sonra, bu yılın mayıs ayında, "kadro fazlası" bahanesiyle kadınların resmi kadrolarını devlet üniversiteleri listesinden çıkardılar. Şimdi ise en son adımlarında, kadınlar tarafından yazılan ve derlenen ders kitaplarını da üniversitelerden kaldırdılar. Bu hedefli eylemler dizisi, Taliban'ın kadınların adını ve rolünü tamamen silmeyi amaçladığını ve üniversitelerde kadınlardan hiçbir iz kalmaması için çabaladığını gösteriyor. 

Fotoğraf: RAWA