Sağlıklı bir bağışıklık sistemi kendimizi iyi hissetmemizi, iyi görünmemizi ve enerjimizi daha iyi kullanmamızı sağlar. Bizi enfeksiyonlardan, kanserlerden ve çevresel zararlardan korur. Ayrıca yanık ya da ameliyat sonrası iyileşmede de sağlıklı bir bağışıklık sistemi gerekir.

Vücudumuz farklı enfeksiyon ve toksik ajanlarla savaşmak için özel bir sisteme sahiptir. Bu sisteme bağışıklık sistemi denir. Bağışıklık sisteminin görevi organizmaların vücuda girmesini önlemek veya vücuda giren organizmaların yayılmalarını önlemektir.

Vücudumuzda bağışıklık sistemi doğal ve kazanılmış bağışıklık sistemi olarak 2'ye ayrılır:

Doğal bağışıklık sistemi: Etken spesifik olmayan, yani yabancı maddelere karşı özgüllüğü olmayan bulunmayan, hastalık yapıcı etkenlerin vücuda ilk girdiklerinde karşılaştıkları bağışıklık yanıtı oluşturur.

Kazanılmış bağışıklık sistemi: Etkene özgü olarak değişkenlik gösterip, hafıza oluşturabilen bağışıklık yanıtıdır.

Antioksidanlar bağışıklık sistemini güçlendiren etmenlerden biridir. En önemli antioksidanlardan bazıları C, A, E vitaminleri ve selenyumdur. Bu antioksidanların çoğu sebzeler, meyveler, tam tahıllı besinler ve kuru baklagillerde yoğun olarak bulunur. Bağışıklık sistemini güçlü tutmak için bu besinlerin uygun miktarlarda düzenli olarak alınması gerekir. Yanlış diyetler, dengesiz ve yetersiz diyetlerdir. Bu diyetlerde sadece kalori değil vücudun ihtiyacı olan antioksidan alımı da yetersiz kalabilir. Bunun sonucunda da bağışıklık sistemi olumsuz etkilenebilir.

BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ NASIL GÜÇLENİR?

Yediğimiz besinlerle alınan tüm besin öğelerinin belli emilim oranları vardır. Bu emilim oranlarını, o besin öğesine olan ihtiyaç, posalı beslenmek, karışık beslenmek, hareket etmek gibi birçok faktör etkiler. Egzersiz yapmak aldığımız besinlerdeki besin öğelerinden daha fazla faydalanmak adına çok önemlidir. Ağır spor yapmak vücudu birçok mekanizmasını etkileyerek bağışıklık sistemine zarar verebilir. Bu nedenle orta düzeyde düzenli aktivite yapmak besinlerin doğru emilmesini sağlar, dolayısıyla bağışıklık sistemini olumlu etkiler. Yüzme, yürüyüş ya da bisiklet sürmek gibi aktivitelerden haftada 4 kez 30 dakika yapmak vücudun bağışıklığını güçlendirir.

Günlük hayatımızda tükettiğimiz hatta kış aylarında bağışıklık sistemimizi güçlendirdiğini düşündüğümüz taze sıkılmış meyve suları içinde bulunan şeker, aslında dolaylı yoldan bizi hasta edebilir. Glikoz , fruktoz, sükroz veya posası tamamen alınmış taze sıkılmış meyve suyu dahil fazla karbonhidrat tüketmek yabancı maddeleri ve mikroorganizmaları yok eden akyuvarların bu aktivitesini önemli ölçüde etkileyebilir. Akyuvar, hücre işlevi enfeksiyonlara karşı kullanılan savunma mekanizmasının önemli bir bölümünü oluşturduğundan, aktivitelerinin bozulması doğal olarak bağışıklık sistemi işlevini tehlikeye atar. Yani beslenme rejiminde çok fazla şekere yer verilmesi akyuvar hücrelerinin (bağışıklıkta önemli olan hücreler) aktivitesinin azalmasına yol açar. Bu durumda vücut soğuk, sıcak veya mikroplara karşı koyamaz hale gelebilir.

DOĞAL BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ GÜÇLENDİRİCİ: ANNE SÜTÜ

Yenidoğan bebek hayatının ilk aylarında dış faktörlere ve hastalıklara karşı oldukça duyarlıdır. Bebeğin kendi savunma mekanizmasını oluşturan yapı taşlarının sentezlenmesi genellikle altıncı aydan sonra başlar. Bu döneme kadar bebeğin bağışıklık sistemini anneden geçen koruyucu antikorlar (vücuda giren herhangi bir yabancı maddeye karşı vücudun meydana getirdiği savunma maddeleri) oluşturur. Anneden bebeğe koruyucu antikorların geçişi özellikle gebeliğin son haftalarında olur. Bu nedenle zamanında doğmuş bebeklerin bağışıklık sisteminin, prematüre doğmuş bebeklere göre daha güçlü olduğu bilinmektedir. Anne sütü de bağışıklık sistemini oluşturan yapı taşları bakımından çok zengindir. Bu nedenle anne sütü ile beslenen bebeklerin bağışıklık sistemi çok daha güçlüdür. Anne sütü ile beslenmenin özellikle teşvik edilmesi ve bebeğin ilk altı ayında temel besin maddesinin anne sütü olması büyük önem taşır.

PROBİYOTİKLERİN FAYDALARI

Yeterli miktarda yenildiği zaman insan veya hayvan sağlığını olumlu olarak etkileyen mikro organizmalara probiyotik denir. Bağırsaktaki bazı mikro organizmaların çoğalmasını sağlayan veya aktivitesini uyaran ve insan veya hayvan sağlığını olumlu olarak etkileyen maddelere (besinsel lifler gibi) ise prebiyotik denilmektedir. Tüketilmesi bağırsak florası için yararlı etkilere sahip canlı bakteriler bileşimini içeren besinler olarak tanımlanmaktadırlar. En önemli probiyotik yiyecek yoğurttur. İshal ile besin alerjilerinin önlenmesi ve iyileştirilmesinde önemli faydaları vardır. Sindirimi kolaylaştırırlar ve bağırsaklarda üretilen vitaminlerin sentezinde rol alırlar. Sütteki laktozun laktik asit bakterileri tarafından laktik asite çevrilmesi ile oluşan yoğurt, içinde bulunan yararlı bakteriler sayesinde probiyotik etki yaparak hem çocukların hem de erişkinlerin bağışıklık sistemini güçlendirir.

VİTAMİNLER BAĞIŞIKLIĞI GÜÇLENDİRİR Mİ?

Vitamin haplarında genellikle A, B, C ve D vitaminlerinin yanı sıra kalsiyum, demir, magnezyum gibi mineraller de bulunur. Çocukluk döneminde vitaminler ile demir ve kalsiyum gibi minerallerin fiziksel ve zihinsel sağlık açısından önemi büyüktür. Genel kaide, düzenli beslenen bir çocuğun 5 yaşına gelene kadar sadece D vitamini, beslenme problemi olan çocukların ise multivitamin kullanmasıdır.

Demir eksikliğine bağlı kansızlık durumu, büyümenin hızlı ve beslenme problemlerinin de yoğun olduğu çocukluk döneminde önemli bir sorundur. Eksiklik erken tanınıp yerine konulmazsa öğrenme yeteneğinde azalmaya, okul performansında düşmeye ve bağışıklık sisteminde zayıflamaya neden olabilir. Vitamin eksikliklerinin tespiti ile gerekiyorsa vitaminlerin takviye edilmesinde hekiminize danışmak önemlidir.

BAĞIŞIKLIĞI GÜÇLENDİRİCİ BESİNLER

Kuşburnu, yeşil çay

Yeşil yapraklı sebzeler, yeşil ve kırmızı biber, domates, havuç, soya fasülyesi, soğan, sarımsak, patates pırasa, turp, fesleğen, nane, dereotu, rezene, kereviz, maydanoz, roka ve tere

Kivi, kayısı, kara üzüm, beyaz üzüm, kiraz, ahududu, böğürtlen, erik, çilek, elma

Fındık, ceviz

Yağlı tohumlar ve özü ayrılmamış tahıllar

Kuru baklagiller, bezelye

Kakao

Balık

Zeytin ve zeytin yağı

KIŞ AYLARINDA BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ NEDEN ZAYIFLAR?

Kış aylarında güneş ışığının daha az görülmesi nedeniyle vücudun bütün sistemleri zayıflar ve metabolizma yavaşlar. Buna bağlı olarak da bağışıklık sistemi, kalp-damar yolları, kan şekeri ve kilo da etkilenir. Bu nedenle kış aylarında daha çabuk kilo alımı, daha sık hastalanma gibi durumlar görülebilir.

GÜÇLÜ BİR BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ İÇİN NELERE DİKKAT EDİLMELİ?

Sigara ve alkolü mümkün olduğunca içmeyin

Düzenli bir beslenme alışkanlığı geliştirin

Olması gereken vücut ağırlığının üstüne çıkmayın

Sebze ve meyve tüketimini artırın

Düzenli egzersiz yapın

Hayvansal kaynaklı besinlerden istenilen düzeyde tüketmeye özen gösterin

Doğru ve düzenli bir uyku düzeni alışkanlığı geliştirin

ZAYIF İNSANLARIN BAĞIŞIKLIĞI DA ZAYIF MIDIR?

Boya göre sağlıklı kiloda olmak bağışıklık sistemini güçlü tutmak için önemlidir. Beden kitle indeksinin (BKI) 19-25 arasında olması sağlıklı kiloda olmak için gereklidir. Fakat bir insanın BKI'nin bu aralıkta olması bağışıklık sistemi de çok güçlüdür anlamına gelmez. Bağışıklık sistemini güçlü kılan şey beslenme ve vücudun alınan besinlerden faydalanabilme yeteneğidir. Alınan besinlerden en fazla faydayı da hareket ederek ve karışık beslenerek sağlarız. Fazla kiloda olmak da zayıf olmak da sağlıklı beslenmenin işareti sayılamaz. Önemli olan sağlıklı kiloda kalıp, korumak ve dinç kalabilmeyi sağlamaktır. Bir insan ancak karışık beslenerek ve antioksidanlardan zengin bir beslenme ile bağışıklık sistemini güçlü tutabilir. Aynı şekilde beslenerek zayıf ya da fazla kilolu insanlar da bağışıklık sistemini güçlü tutabilirler. Fakat zayıf insanlarda yetersiz beslenme problemi dolayısıyla antioksidanlardan fakir beslenme riski vardır, şişmanlarda ise alınan fazla kalorinin karşılığı olarak antioksidan ihtiyacı da artar. Bu nedenle şişmanlarda da yetersiz antioksidan alma riski bulunur. Bu nedenle aslında BKI 19-25 arasında olan insanların bağışıklık sistemi hem zayıf olanlara hem de fazla kilolu olanlara göre daha kuvvetlidir.

ÇOCUĞUNUZUN BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİ GÜÇLENDİRECEK ÖNERİLER

Yeni doğandan itibaren tüm aşılarını yaptırın.

Ellerini düzenli ve sık yıkamasını sağlayın. Ellerin sık yıkanması birçok enfeksiyon hastalığından korunmada en önemli koruyucu mekanizmadır. El yıkamasının mümkün olmadığı durumlarda el dezenfektanı kullanın.

Düzenli ve dengeli beslenmesini sağlayın.

Protein, karbonhidrat ve yağ içeriği dengeli ayrıca vitaminden zengin meyve ve sebze tüketimine özen gösterin.

Bol sıvı tüketmesini sağlayın.

Yeterli ve düzenli uyumasına dikkat edin.

Sigara dumanından uzak tutun.

Mecbur kalmadıkça kalabalık mekanlara sokmayın.

Hasta kişi ve çocuklardan uzak tutun.

Mevsimine uygun giydirin.

Yaşına uygun ve düzenli spor yapmasını sağlayın.

BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİN ZAYIF OLDUĞU NASIL ANLAŞILIR?

Bağışıklık sistemi bizi birçok hastalığa ve enfeksiyona karşı koruyan vücudun savunma mekanizmasıdır. Bu mekanizmanın bozulması birçok fonksiyonu etkiler ve hastalıkları da beraberinde getirir.

Bağışıklık sisteminizin zayıf olduğuna işaret eden belirtiler:

Hazımsızlık

Şiş ve ağrılı bezler

Koku alamama, salgı yokluğu, solunum güçlüğü

Saç dökülmesi ve donuk saç rengi

Kırışık ve kuru cilt

Sertleşmiş ve şiş eklemler,

Dikkat bozukluğu, ilgisizlik, isteksizlik ve halsizlik

Depresyon

Bağışıklık sistemini güçlendirmek için bağışıklığı destekleyici bir yaşam tarzı, yani doğru beslenme alışkanlığı benimseme, düzenli uyku ve egzersiz öneriliyor.