Kadınların alanlarda sıkça attıkları “Dünya yerinden oynar, kadınlar özgür olsa,” bir slogandan öte, serzeniştir. Dünya hangi durumda yerinden oynar? Bir anlığına tüm normlar yıkılsa, dünya yerinden oynasa, güç dengeleri yer değişse nasıl olur acaba? Zalimler ile mağdurlar, ezenler ile ezilenler, patronlar ile işçiler…kısacası soluk alamayanlar ile yaşamı dar edenler yer değişse… Sosyal yaşamda, siyasi, politik platformlarda kadınlar söz sahibi olsa, cinsiyete dayanan iş bölümü kalksa. İşçiler üretim araçlarında, yönetim organlarında yetkin olsa, patronlar çalışmak için makine başına geçse. Sarayların kapıları evsizlere açılsa, açlar doysa; dünya yerinden oynasa, bir daha da eski haline hiç dönmese…

Bernardine Evaristo’nun Beyaz Köle eseriyle bugünkü kitap yolculuğumuz ezber bozuyor. Köleliği en iyi anlatan eserlerden biri olan Tom Amca’nın Kulübesi’ni sanırım bilmeyenimiz yoktur. Yine belki okuyup da onun acısını içselleştirmeyen de yoktur. Tom Amca’yı tersten alalım; o bir köle sahibi, Avrupalılar ise köle… (Mutlak bir ırkın köle olması düşüncesi pek de sevimli gelmedi, farkındayım fakat empati kurmak açısından önemli) Doris henüz on yaşında bir çocukken, kötülükleri bilmez, zalimlerle henüz tanışmazken arkadaşlarıyla saklambaç oynadığı bir gün kaçırılır; gözleri kapatılır, omuzlarda taşınır, gemilerde diğer beyaz kölelerle beraber aç bırakılarak Afrika’ya götürülür. O, artık efendi Bwanya’nın kölesidir. Uzun yıllar süren acımasız, insan onurunu zedeleyen işkence, ahlaksal çöküntü, itilme, ezilme, her türden aşağılayıcı davranışlara maruz kalır, onuru zedelenir, yerlerde sürünür. Kaçmak mı, peki kolay mı?

Kız, Kadın, Öteki adlı kitabıyla 2019’da Booker Ödülünü alan Evaristo adeta sömürgecileri empatiye davet eder. Hiciv kullanarak, çubuğu tersten büker, bir yanıyla alternatif tarih yazar. Okuyucu, orantısız güç ve güçler dengesini düşünür, günün sonunda kendisine şunu sorar; adaletsizliğe karşı olmak için mutlaka bizden biri mi mağdur olması gerekir?

Fotoğraf: Kitap kapağı