Okurumuzun sorusu:

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 18. maddesine göre kadın işçinin geçici iş göremezlik ödeneği (analık ödeneği, annelik parası) alabilmesi için:

a) doğum öncesi rapor aldığı tarih itibariyle sigortalılığının devam etmesi,

b) doğum tarihinden önceki son 1 yıl içinde en az 90 gün priminin ödenmiş olması
gerekmektedir.

Kadın işçi, olağan koşullarda, beklenen doğum tarihinden 8 hafta önce rapor alarak istirahata ayrılabilmektedir. Kadın işçinin analık ödeneği alabilmesi için bu raporu aldığı tarih itibariyle sigortalı olma şartı aranmaktadır.

Analık ödeneği bakımından işçinin işten çıkarıldığı ya da ayrıldığı tarihten itibaren 10 gün boyunca (işten çıkarılma tarihi dâhil) sigortalılık hali devam etmektedir.

Sonuç olarak kadın işçinin rapor aldığı tarih itibariyle işten çıkarılmamış olması ya da son 10 gün içinde işten çıkarılmış olması gerekmektedir.

Okurumuz, hamileliğinin 5. ayındayken işten çıkarılmıştır. Okurumuz, işten çıkarıldığı tarihten itibaren 10 gün daha sigortalı sayılacaktır. Ancak bu süre eklense bile beklenen doğum tarihinden önceki 8 haftaya (32. haftaya) girilmemiştir. Dolayısıyla okurumuzun doğum nedeniyle rapor alarak istirahate ayrılabileceği dönem henüz başlamamıştır.

Bu nedenle okurumuz, analık ödeneği alamayacaktır.

Bunun tek bir istisnası vardır. İş Yasası’nın 74. maddesine göre doğumdan önceki ve sonraki istirahat süreleri, işçinin sağlık durumuna veya işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler hekim raporu ile belirtilir. Yani hekim raporu ile doğumdan önceki istirahat süresi 8 haftadan fazla belirlenebilir.

Okurumuz işten çıkarıldığı tarih de dâhil olmak üzere 10 gün içinde hekime başvurur ve hekim okurumuzun sağlık durumu nedeniyle analık istirahatine ayrılması gerektiğine karar vererek rapor düzenlerse, okurumuz analık ödeneğine hak kazanabilir.

Ancak bu çok istisnai bir durumdur.

Sonuç olarak kanunda aranan koşul, hamileliği sırasında işten çıkarılan kadın işçileri mağdur etmektedir. Köşemize sıkça gelen sorulardan anlaşılacağı üzere işverenler –İş Yasası’na aykırı da olsa- hamile kadın işçileri işten çıkarmaktadır. İşten çıkarılan hamile kadınların yeniden iş bulması ise çok zordur.

Bu gerçeğe rağmen sırf hamile olduğu için işten çıkarılan kadınlara bir çelmeyi de sosyal güvenlik sistemi takmaktadır. Hamile kadın işçi işini kaybettiği gibi analık ödeneği hakkını da kaybedebilmektedir.

Aynı sorunu belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan kadınlar da yaşamaktadır. Doğumdan önceki son 8 haftadan önce belirli süreli iş sözleşmesi sona eren kadın işçiler de bu haktan yararlanamamaktadır. Örneğin belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan ve Aralık ayında doğum yapacak bir özel okul öğretmeninin sözleşmesi Haziran ayı sonunda sona erdiğinde, işveren öğretmen ile sırf hamile olduğu için yeniden sözleşme yapmamakta dolayısıyla yıllardır sigortalı çalışıyor da olsa kadın öğretmen analık ödeneğinden yararlanamamaktadır.

Bu nedenlerle analık ödeneğine hak kazanabilmek için aranan “sigortalılık” şartı kaldırılmalı; hamile olduğu için işten çıkarılan kadın işçilerin de analık ödeneğinden yararlanabilmesi mümkün kılınmalıdır.