Bugün itibariyle görev süresi dolan Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş, koltuğunu İstanbul Müftüsü Safi Arpaguş’a bıraktı. Erbaş, yıl sonuna kadar emekliye ayrılırsa 101 bin lira, yılbaşından sonra ayrılırsa 119 bin lira aylık emekli maaşı alacak. Erbaş’ın emekli ikramiyesi de 2.3 milyon ile 2.7 milyon lira arasında olacak.
Ali Erbaş’ın 2017’den 2025’e, sekiz yıl başkanı olarak görev yaptığı dönemde Diyanet İşleri Başkanlığının yaptıklarını bir hatırlayalım.

Hutbeler tek adam rejiminin saldırıları ile uyumlu

Kendini sürekli yeniden hatırlatan en sıcak gündemlerden biri de Cuma hutbeleri. Diyanet İşleri Başkanlığı iktidarın politikaları ve ihtiyaçları ile paralel bir hutbe ve vaaz içeriği oluşturuyor. Eski Diyanet İşleri Başkanı Ali Ertaş ise hutbelerin "milletin ihtiyacına göre" hazırlandığını iddia ediyordu. Medeni Kanun’da yapılmak istenen değişiklikler de gündemdeyken eşit miras hakkı Diyanet tarafından bir Cuma hutbesinde "Kişinin; kız çocuklarını mirastan mahrum bırakması, kız çocuklarının da Allah’ın takdir ettiği hakka razı olmaması kul hakkıdır" ifadeleri ile hedefe kondu. Pek çok şehirde kadınlar Diyanet İşleri Başkanlığı hakkında suç duyurusunda bulundu.

Diyanet’in hutbe ve hedef aldıklarına dair başka örneklere de bakalım:
• 2025 yılı aile yılı ilan edilmiş; önümüzdeki on yıl, aile on yılı ilan edilmiş iken yakın zamandaki bir hutbenin başlığı aile olarak seçildi. (https://ekmekvegul.net/gundem/diyanetten-aile-hutbesi-aileyi-dis-mihraklar-kusatiyor) Bu hafta gündeme gelen Manifest grubuna ilişkin "Çıplaklık, teşhircilik hayatın bir parçasıymış gibi lanse edilmemelidir" denen, eşcinsel evlilikleri "fıtrata aykırı sapkınlık" olarak nitelendiren, ailenin "dış mihrakların" hedefi olduğunu iddia eden hutbede yine toplumun pek çok kesimi tarafından tepki ile karşılandı. Yine "güçlü aile" vurgusunun yapıldığı hutbede "Aile, insanlık tarihinin en kadim ve en sağlam kurumudur. İnancın, kimliğin ve kişiliğin şekillendiği, millî ve manevi değerlerin gelecek nesillere aktarıldığı eşsiz bir mekteptir" dendi.

“Diyanet neden kadınların miras hakkına saldırıyor?” yazısını okumak için TIKLAYIN

• 1 Ağustos 2025 tarihli Cuma hutbesinde ise kıyafet tarzı hedefe kondu. “Günümüzde giyim sektörü, modacılar ve bazı medya çevreleri, ‘özgürlük’ ve ‘çağdaşlık’ adı altında çıplaklığı özendirmekte, örtünmeyi değersizleştirmektedir” ifadeleri yer aldı, estetik operasyonların 'şeytanın oyununa gelmek' olduğu ve dövmenin de haram kabul edildiği kaydedildi.
Bu hutbeler, bir kadının Konya’da muayene olmak için gittiği doktor tarafından kıyafeti yüzünden ayrımcılığa uğramasından bağımsız değil. Konya’da bir göz doktorunun kadın hastayı giyimini sebep gösterip kovması, bireysel değil; sağlık sistemindeki çürümenin ve AKP’nin kadın politikalarının kamusal hizmetlere yansımasının bir göstergesi. Diyanet de bu politikaların uygulayıcısı ve bu propagandayı yaygınlaştıran temel kurumlarından biri.

• Hayat pahalılığı arşa çıkmışken iktidar pek çok kürsüden tasarruf söylemlerini örgütlüyor. Bunlardan biri de elbette ki Diyanet. Bırakın deniz kenarında bir tatili, memlekete gidecek otobüs biletini almak bile büyük bir lükse dönüşmüşken Diyanet hutbesinde yurttaşlara “Otele değil, köyünüze gidin” dedi, “Lüks ve israfın zirve yaptığı, helal ve haram hassasiyetinden uzak, nefsani arzu ve isteklerin sınır tanımadığı bir tatil anlayışının dinimizde yeri yoktur” ifadelerine yer verildi.

-• Kamu işçilerinin toplu iş sözleşmesi sırasında Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından "iş yavaşlatmanın günah olduğu" iddia edildi. 27 Haziran 2025 tarihli Cuma hutbesinde, kamu hakkı konusu işlendi, kamuda çalışan binlerce işçinin insanca yaşama talebi “kamu malına el uzatmak” olarak yorumlandı, "kamuya ait işleri yavaşlatmanın" günah olduğu iddia edildi.

“Diyanetin hutbeleri kadınlara saldırıyı meşrulaştırıyor” yazısını okumak için TIKLAYIN

Bir yılda aile ile ilgili 58 bin 280 vaaz

Camilerde verilen vaazların içeriklerinin yoğunluğuna dair istatistikler Diyanet’in 2024 yılı faaliyet raporunda yer alıyor. 2024 yılında yapılan vaazların 184 bin 947’si ibadet, 141 bin 627’si ahlak, 59 bin 737’si sosyal ve toplumsal hayat, 58 bin 280’i aile, 17 bin 706’sı çalışma ve ekonomik hayat, 2 bin 366’sı kadın, 635’i kadın-erkek ile ilgili idi.

Sadece hutbe ve vaazlar değil…

Diyanet İşleri Başkanlığı kendilerine yöneltilen sorulara verdikleri yanıtlarda da, bizzat Ali Erbaş’ın yaptığı açıklamalarda da çocuk istismarının önünü açan, LGBTİ’lere karşı ayrımcılığı artıran söylemlere ve uygulamalara yer verildi.

• 6 Şubat depremlerinden sonra “Depremzede çocuklar evlat edinilebilir mi” sorusuna “Evlat edinenle evlatlık arasındaki bu ilişki sebebiyle bir evlenme engeli doğmadığı gibi, evlatlığın kendi öz anne babasının yerine, evlat edinenlerin nesebine kaydedilmesi de caiz değildir” ifadelerini kullanarak depremde ailesini kaybetmiş çocukları evlat edinenlerin onlarla “evlenebileceğini” ifade etmiş, kısacası çocuk istismarını açık ve net bir biçimde yol vermişti.

Diyanet, çocuk istismarına ilişkin tutumunu başka bir olayda da gösterdi. Kendilerine bağlı Hacı Bahattin Evgi Yatılı Erkek Kuran Kursu’nda 2022’de yedi çocuğun istismarı nedeniyle açılan soruşturmada görevden alınan eski Palandöken Müftüsü Abdulhalim Acar’ı, terfilerle ödüllendirilmişti. Acar açığa alındıktan kısa bir süre sonra, Ankara İl Müftü Yardımcısı olarak atanmış, iki yıl burada görev yapmıştı. Ardından Ankara’nın en büyük ilçelerinden Altındağ’a müftü olarak atanmıştı. Dahası, istismarın ortaya çıkmasının ardından bölgeye giderek aileleri davanın kapanması için ikna etmeye çalıştığı iddia edilen yazar Sedide Akbulut da 1 Nisan 2023 tarihli Cumhurbaşkanlığı Kararı ile Diyanet İşleri Başkanlığı Eğitim Hizmetleri Genel Müdürü olarak göreve başlamıştı.

• Diyanet İşleri Başkanı Ali Ertaş, boşanmalardaki artışın, tek ebeveynli ailelerin ve eşcinsel evliliklerin ailenin kuşatılmasının bir yansıması olduğu ileri sürerek kadınların boşanma hakkını ve LGBTİ’leri hedef aldı.

Yetkileri genişledikçe genişledi

Diyanet İşleri Başkanlığının yetkileri kurulduğu günden genişletildikçe genişletildi. 15 Temmuz 2016’da darbe girişiminin ardından Diyanet, “milli ve yerli din anlayışı” inşasında merkezi aktör oldu. Bu etki hızla yıllar içinde bugüne kadar arttı. 2017 yılında il ve ilçe müftülüklerine evlendirme memurluğu görevi ve yetkisi verildi. 2018 yılında Cumhurbaşkanlığı’na bağlandı. Türkiye’de “kadına yönelik şiddetle mücadele” alanında, buna dönük kurum eğitimlerinde, halkın aile irşat büroları ile yönlendirilmesinde de; eğitimde de belirleyici aktörlerden biri haline getirildi. “Manevi danışmanlık” ile sığınmaevlerinde, KYK yurtlarında din görevlileri görevlendirildi.

Diyanet İşleri Başkanlığının tarihine göz atmak için TIKLAYIN: 1924’ten günümüze bütçesi, mevzuatı, kurumları, personeliyle devleşen Diyanet

Protokollerle her yerde

Diyanet, neredeyse hemen her bakanlıkla protokol imzalayıp iş birliği yapıyor. Bunun başında gelen en önemli bakanlıklar Gençlik ve Spor Bakanlığı, Aile Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı.

Gazeteci Burcu Karakaş ile yaptığımız “Kamusal alanın eli güçlü tasarımcısı: Diyanet” söyleşisini okumak için TIKLAYIN

Okul öncesinde MEB ile yarışıyor

Kuran kurslarında yaş kısıtlamasının kalkmasından sonra Kuran kursu sayısı büyük bir ivmeyle artış gösterdi. 2000'de 3 bin olan kurs sayısı, 2018'de 16,2 bine ulaştı, en hızlı artışı da 2010’dan 2011’e yaş kısıtlaması kalktığı zaman gösterdi. 31 Aralık 2020 tarihi itibarıyla 19 bin 503 Kuran kursu bulunuyor. Sadece 4-6 yaş grubunda bile Ali Erbaş, bu yılki açılış töreninde 250 bin civarında öğrenci kaydı olduğunu duyurdu. 2016’da 55 bin 321 olan öğrenci sayısı 9 yıl sonra neredeyse 5 katına çıkmış.

Nitelikli, erişilebilir kreşler veliler için bir hayal iken devlete bağlı ücretsiz olduğu iddia edilen okul öncesi eğitim kurumlarına “katkı payı” getirildi, kağıt üzerinde bile ücretsiz olmaktan çıkarıldı. Bugün Aile Bakanlığı kreş sayısını artırmayı hedeflemek yerine hem çocuklar hem kadınlar için güvencesizlik anlamına gelen komşu annelik projesine ağırlık veriyor. 4-6 yaş Kuran Kursları, tarikatların sıbyan mektepleri veliler için mecburi seçenekler haline getiriliyor.

4-6 yaş Kuran kursuna katılan çocuk başına ise Diyanet İşleri Başkanlığına Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığından para aktarılıyor. 2023 yılı Ocak ayında Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı DİB ile 4-6 yaş Kuran kursu desteği programı protokolü imzalandığını duyurmuş ve 2023 yılı için 50 milyon 789 bin 850 lira aktarılmıştı. 2024 yılında ise 41 milyon 367 bin 150 lira aktarıldı.

Bütçesi sekiz Bakanlığı geride bırakıyor

Diyanet, bütçede ise pek çok bakanlığı bile geri planda bırakabiliyor. Diyanet İşleri Başkanlığının bütçesi 2026 için 174.3 milyar lira olacak. Diyanet bu “devasa” bütçesi ile toplam sekiz bakanlığı geride bırakıyor. Orta vadeli programda yer alan üst sınırlara göre Diyanet’in 2027 bütçesinin 196.3 milyar, 2028’de bütçesinin ise 216.1 milyar lira olması öngörülüyor.
2022 yılında Diyanet’e verilen bütçe 16 milyar 98 milyon 580 bin lirayken 2023’de bu rakam 35 milyar 910 milyon 653 bin liraya, 2024’te ise 91 milyar 824 milyon 805 bin liraya çıktı. 2025 Merkezi Yönetim Bütçesi’nden ise 130.1 milyar lira ayrıldı.

Diyanet İşleri Başkanlığı 2024-2028 Stratejik Planı ise Diyanet’in etki alanı büyürken iktidarın söylemleriyle paralel uygulamalarının nasıl süreceğine işaret ediyor. Özellikle üniversiteli gençlere ulaşılamadığından yakınılan strateji planında, yurt açma izninin verilmesi, cami derneklerinin Diyanet İşleri Başkanlığına bağlanması talep ediliyor. Planda yer alan risklerin başında ise sekülerleşme, kadın ve LGBTİ hareketi sayılıyor. Hemen her bölümünde çalışan sayısının ve bütçenin artırılması taleplerinin yer aldığı stratejik planda, son dönemde AKP’li şirketlerle anılan güneş enerjisine de yer verilerek, camilere güneş panelleri kurulmasının hedeflendiği belirtiliyor. Aile ve aile bireylerinin güçlendirilmesine yönelik çalışmalar bölümünde, sosyal medya ve televizyonlar da hedefe kondu.

Stratejik Planın içeriğine detaylı bakmak için TIKLAYIN

Yıllar içinde AKP’nin Diyanet projesi yazısını okumak için TIKLAYIN.

Fotoğraf: Ekmek ve Gül