Okurumuzun sorusu:

Öncelikle okurumuza ve annesine başsağlığı dileklerimizi iletelim.

Vereceğimiz yanıt kendisi sigortalı çalışmayan ve kendi çalışmasından kaynaklı SGK’dan gelir veya aylık almayan, eşini ve babasını (ya da annesini) kaybetmiş kadınları kapsıyor.

Bu durumda olan kadınların vefat etmiş babası ve vefat etmiş eşi eğer aynı sigorta stütüsüne sahipse, kadına tercih ettiği aylık bağlanır. Okurumuzun annesinin hem eşi hem de babası SSK’lı (yeni adıyla 4-A’lı). Dolayısıyla ölüm tarihlerine bakılmaksızın, bu durumda olan kadına iki aylık birden bağlanmaz. Tercih ettiği aylık bağlanır.

Okurumuzun annesinin sigortalı çalışmadığını ve kendi çalışmasından kaynaklı SGK’dan aylık almadığını varsayarak söyleyecek olursak:

1) Okurumuzun annesi vefat eden eşinden yüzde 75 oranında aylık alır,

2) Okurumuzun annesi vefat eden babasından başka hak sahibi yoksa yüzde 50 oranında aylık alır.

Dolayısıyla okurumuzun annesinin eşinden kaynaklanan aylığı muhtemelen babasından kaynaklanan aylığından daha yüksektir. Ancak yine de SGK’ya gidip babadan bağlanacak aylığı hesaplatmakta yarar var. Eğer babadan bağlanacak aylık daha yüksekse, okurumuzun annesi, babasından bağlanacak aylığı tercih edebilir.

Yeri gelmişken şu bilgiyi de paylaşalım. Kendisi sigortalı çalışmayan ve kendi çalışmasından kaynaklı SGK’dan aylık almayan kadınlar, vefat eden eşi ile vefat eden anne ya da babası farklı sigorta statündeyse (örneğin eş SSK, baba Bağ-Kur) çift aylık alabilir.

Ancak bu durumda ölüm tarihlerine bakılır.

1) Eğer hem vefat eden eşin, hem de anne-babanın ölüm tarihi 1 Ekim 2008 tarihinden önceyse, her iki aylık da bağlanır.

2) Eğer vefat eden eş ya da anne-babanın birinin ölüm tarihi 1 Ekim 2008’den önce birinin 30 Eylül 2008’den sonraysa çift aylık bağlanır. Örneğin SSK’lı babanın ölüm tarihi 2005, Bağ-Kur’lu eşin eşin ölüm tarihi 2018 ise her iki aylık bağlanır.

3) Eğer hem vefat eden eşin, hem de anne-babanın ölüm tarihi 30 Eylül 2008’den sonraysa, genel kural olarak, iki aylık bağlanmaz, tercih edilen aylık bağlanır. Bunun tek istisnası vefat eden eş ya da anne-babanın Emekli Sandığı (4-c) mensubu olmasıdır. Bu durumda çift aylık bağlanır. Örneğin hem eş hem babanın ölüm tarihi 30 Eylül 2008’den sonra olsa bile, eş Emekli-Sandığı mensubu, baba SSK’lı ise çift aylık bağlanabilir.

Bu durumun nedeni AKP iktidarının 2006 yılında çıkardığı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’dur. Bu Kanun ile 30 Eylül 2008 sonrası ölümler için çift aylık hakkı ciddi biçimde sınırlanmıştır.

Son olarak altını bir kez daha çizelim. Yukarıdaki 3 durumda çift aylık alınabilmesinin ön koşulu, vefat eden eş ile vefat eden anne-babanın farklı sigorta statüsünde olmasıdır. Okurumuzun annesinin örneğinde olduğu gibi aynı sigorta statüsünde olmaları halinde çift aylık olanaklı değildir.

1. Not: Ölüm aylığının (dul ve yetim aylığının) bağlanmasının ön koşullarından biri de vefat eden eş ya da anne-babanın emekli aylığı alıyor olması ya da yasada öngörülen süreler kadar priminin ödenmiş olmasıdır (Bağ-Kur ve Emekli Sandığı’nda en az 1.800 gün prim, SSK’da en az 1.800 gün prim ya da borçlanma hariç 900 gün prim ve asgari 5 yıl sigortalılık).

2. Not: Dul eş evlenirse hem eşten hem anne-babadan alınan aylık kesilir.

3. Not: İş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle ölümlerde ölüm aylığı dışında bir de ölüm geliri söz konusudur. Ölüm gelirinin koşulları ise ölüm aylığından farklıdır. Bu nedenle iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle ölümlerin ayrıca değerlendirilmesi gerekir.