Küba’da 19. yüzyılda verilen ulusal kurtuluş savaşlarında hemşire, ampirik doktor ve savaşçı olarak yer alan ve Rosa Castellanos, “Rosa la Bayamesa”, 1834 yılında doğdu, 26 Eylül 1907’de öldü. Sahra hastaneleri düzenleyen yetenekli bir hemşireydi. 

1868 savaşının başında, her ikisi de Afrikalı olan babası Matías Castellanos ve annesi Francisca Antonia Castellanos gibi Rosa Maria Castellanos da (Rosa la Bayamesa) köleydi. Özgürlüğe kavuştuktan sonra kendi gibi köle olan José Florentino Varona Estrada ile birlikte 1868’de bağımsızlık mücadelelerine katıldı. Ranchería de la Manteca’daki Sierra de Guisa’da bir vilayete yerleşti. Orada, şifalı bitkiler hakkında bilgi sahibi olduğu için yaralı ve hastalara bakma, yiyecek arama, haberci olarak ve savaşçılara terzilik ve giysi tamir etme işleriyle ilgilendi. 1870 itibarıyla Palo Seco ve El Naranjo muharebelerine katıldı ve savaşta yaralıları güvenli yerlere naklederek bakımlarının yapılmasını sağladı. 1871’de Camagüey’de özellikle Najasa tepelerinde birkaç sahra hastanesi kurdu. Santa Cruz del Sur’un 20 kilometre kuzeybatısında, San Diego del Chorrillo bölgesinde ise en büyük savaş hastanesini kurulmasını sağladı. 1873’te kırsal hastanede onu ziyaret eden kurtuluşçuların başını çeken General Máximo Gómez onu fedakarlığı ve çabaları nedeniyle onurlandırdı. Verdiği cevap ise görevini yaptığı, iyileştirdiği her kişinin özgürlük mücadelesine geri dönmesi için çaba harcadığı şeklindeydi. Mayıs 1896’da, Providencia de Najasa olarak bilinen yerde, General Máximo Gómez tarafından, kurtuluş ordusunun sağlık hizmetlerinden sorumlu kaptanı olarak atandı. Doktor ve hemşire olarak yaptığı işlerle yetinmedi, savaş saflarında silah yükledi, tüfek ateşledi. Rosa la Bayamesa, varisi ve vasisi olarak atadığı Ulusal Şair Nicolás Guillén’in vaftiz annesiydi.

ABD işgalinden sonra askeri rütbesine bağlı mal varlığı tasfiye edildi. Ebelik yaptı, yerlilerde yaygın olan yılancık ve bağırsak bozuklukları hastalıklarının tedavisiyle uğraştı. 26 Eylül 1907’de öldü.