Yahudilerin kaçmasına yardımcı olduğu için Halkların Dürüstleri arasında yer alan, müzik sanatçısı, faşizm karşıtı Ilse Totzke (Sonia Totzki) 4 Ağustos 1913’te doğdu, 23 Mart 1987’de öldü.  

26-27 Şubat 1943 gecesi: Karanlıkta, iki genç kadın Lützel’in buz gibi suyundan geçiyor. Diğer tarafta “Lucelle” adlı pastoral bir dere var. Lützel / Lucelle, Güney Alsace ile İsviçre Jura arasındaki sınır nehri. İki mülteci, Nazi Almanyasını İsviçre’den ayıran ve karanlıkta özgürlüğe giden yolu arayan dikenli telin üzerinden geçiyor. Ruth Basinski bir Yahudi. Ilse Totzke onu kaçmaya ikna ettiğinde bir toplama kampına gönderilmesi yaklaşmıştı. Birkaç ay önce, Ilse Totzke sınırdan diğer iki Yahudi kadını geçirerek hayatlarını kurtardı. Ancak bu sefer kaçma girişimi başarısız oldu. İki kadın yakalandı ve Almanya’ya iade edildi.

Ilse Sonja Totzke, Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasından bir yıl önce, o zamanlar Almanya’ya bağlı olan Strasburg’da doğdu. Seçkin bir sanatçı ailesindendi, annesi oyunculuk yapıyordu. Batı Prusya’dan bir öğretmenin oğlu olan babası Ernst Otto Totzke, Strasbourg Şehir Tiyatrosunda şef olarak çalışmaktaydı. Sadece savaş değil, aynı zamanda annesinin erken ölümü çocukluğunu kararttı. Daha küçük yaştayken babasını annesinin mirasını çarçur ettiği için mahkemeye verdi. Kazandı ve yasal yaşına gelene kadar bir veli tarafından yönetilen mirasa sahip oldu. Mart 1932’de Würzburg’daki Bavyera Eyalet Müzik Konservatuvarına kaydoldu. Piyano, keman ve orkestra şefliği okumaya başladı. 1933’te Naziler iktidara geldiğinde Ilse Totzke, Nazileri ve Hitler’i selamlamayı reddettiği gerçeğini gizlemedi. 1938 veya 1939’da okuldan atıldı. Eylül 1939’da savaşın başlamasıyla Nazilere tabi olmayan herkese güvensizlik dalgası tetiklendi. Ilse Totzke’nin inzivaya çekilmesi, mahalleyle temasta bulunmaması, düzenli çalışmaması, bazen erkek kıyafetinde dolaşması, kadınları sevmesi ve Yahudi arkadaşları olması şüphe uyandırdı.

Nazi rejimi en başından beri Yahudileri dışlamaya çalıştı. 1935’teki Nürnberg Yasaları Yahudiler ile Aryanlar arasındaki evlilikleri yasakladı. Ekim 1941’de Yahudilerle “Alman kanı” olanlar arasındaki dostane ilişkiler cezalandırıldı. 1936 yazında, Gestapo, Ilse Totzke’yi hedef aldı. 5 Eylül 1941’de sorgulama için Gestapo’ya çağrıldı. Sorgulamada açıkça şunları söyledi: “Yahudilerle dostluğum temelinde Nasyonal Sosyalizmi reddettiğim varsayılırsa, siyaseti umursamadığımı beyan ederim. Ancak Yahudilere yapılanların doğru olduğunu düşünmüyorum. Bu önlemleri kabul edemem. Komünist olmadığımı vurgulamak isterim. Uyruğu ne olursa olsun, iyi bir insan benim için sorun değil.”

Ilse Totzke, bu ifadeyi sekiz hafta sonra, başka bir sorgulama sırasında tekrarladı. Yahudilerle her türlü ilişkisini kesmesi istendi. Bunu yapmamak onun bir toplama kampına gönderilmesine neden oldu. Gestapo tarafından tembel olarak nitelendi. Çalışmayı reddetmek ciddi şekilde cezalandırılmaktaydı. Ilse, çalışmak istemediği için, kasım 1935’te bir motosiklet kazası sonucunda kafatasının kırıldığını belgeledi. Çünkü savaşa, Nazilere karşıydı ve onlar için çalışmak vicdanına uymuyordu.

Yahudi arkadaşlarından bazıları göç etmişti. Hâlâ Almanya’da yaşayanlar yıkımla karşı karşıyaydılar. 1942 yazında Ilse, Alsace’deki bir tatil sırasında olası kaçış yollarını keşfetti ve kasım ayında iki kadınla birlikte İsviçre sınırını yasa dışı yollardan geçmeye cesaret etti. Almanya’ya döndü, yeraltında çalışmaya başladı ve şubat 1943’te başarısız olan ikinci kaçış girişiminde bulundu.

Sorgulama sırasında Ilse Totzke şunları beyan etti: “Kaçış planı kendi kararımdı, destek almadım (...) Almanya’dan kaçmak istediğimi tekrar belirtmek isterim çünkü Nasyonal Sosyalizmi reddediyorum. Her şeyden önce, Nürnberg Yasaları’nı onaylamıyorum. İsviçre’ye yerleşmek istedim. Hiçbir koşulda Almanya’da yaşamaya devam etmek istemedim.” Haziran 1943’te Ilse Totzke, Ravensbrück toplama kampına sürüldü. Orada adı Sonia Totzki oldu. Bilinmeyen nedenlerle Polonya vatandaşıymış gibi davrandı. Belki de hiçbir koşulda Alman vatandaşı olmak istemiyordu. Ormancılık işlerinde çalışmaya zorlandı, bu en ilkel araçlarla ağır çalışma, rüzgar ve hava koşullarına karşı yeterince korunma olmadan çalışmak demekti. Kamp aşırı kalabalıktı, yiyecek ve hijyen felaket durumundaydı ve savaşın son aylarında SS birkaç bin mahkumu gaz odasında öldürdü.

Nisan 1945 sonunda, Ilse, İsveç Kızıl Haçı tarafından gerçekleştirilen bir kurtarma operasyonu sonunda serbest kaldı. İsveç’te kısa süre dinlendikten sonra Paris’e gitti. Orada Ağustos 1954’te Würzburg’a dönmeden önce her türlü işte çalıştı. Sonia Totzki olarak Nazi döneminde yaşadıkları nedeniyle tazminat davası açtı. Sonunda yıllarca süren korku, zulüm, esaret, mesleki geleceği ve sağlığının yok edilmesi karşılığında sadece 8750 mark tazminat aldı. Almanya’da ailesiyle iletişim kurmadı. Mart 1957’de Bavyera Eyalet Tazminat Ofisine havayolu mektubu ile Pakistan’da iş gezisinde olduğunu bildirdi. Hayatının son otuz yılını Alsace’de geçirdi. Gerçek adı Ilse Totzke çıkarılan verilen ölüm belgesine göre, 23 Mart 1987’de Alsace, Haguenau’da öldü.