12 Eylül 1897’de Paris’te doğan ve 17 Mart 1956’da Paris’te ölen Irène Joliot-Curie Radyum Enstitüsü’nde radyoaktif kimyasallar üzerine çalışmalar yürütmüştür.
Marie Curie ile Pierre Curie’nin kızı olan Irène Joliot-Curie, eşi Frédéric Joliot-Curie ile birlikte yapay radyoaktivitenin kaşifidir. Onları bilim camiasında önemli bir yere yerleştiren keşif 1934 yılında doğal olarak var olan radyoaktif elementler gibi yapay radyoaktif elementleri üretmeyi başarmalarıyla gelmiştir. Boron kullanarak radyoaktif azot üretmeyi başaran Irène Joliot-Curie, bu başarısını magnezyum kullanarak aluminyum ve silikon üretmeyi başararak katlamıştır. Bu başarıları, onların adeta birer “simyager” olarak görülmelerine neden olmuştur; çünkü elementleri birbirine dönüştürmeyi başarmışlardır (Bu tabii ki tamamen bilimsel temelli bir dönüşümdür). Aynı zamanda Irène Joliot-Curie ve ekibinin radyum çekirdeğiyle yaptığı çalışmalar, daha sonrasından nükleer fisyonun keşfinin önünü açmıştır. Irène Joliot-Curie, yıllar boyu radyoaktif elementlerle çalışmanın karşılığını lösemi olarak almıştır. 1946 yılında laboratuvarda patlayan polonyum, ömrü boyunca lösemiyle mücadele etmek zorunda bıraktı.

ANTİFAŞİST MÜCADELE

İrene ile Frederic çiftinin yaşamının en az bilim çalışmaları kadar önemli olan yanı, hayata bakışları ve devrimci duruşlarıydı. Almanya’da Hitler’in iktidara gelişinden sonra Fransa’da da faşist gösteriler başladığında, her ikisi de tereddütsüz bir biçimde ‘Anti-faşist Aydınlar Komitesi’ne katıldı. Daha sonra İrene, 1936’da kurulan Halk Cephesi hükümetindeki üç kadın bakandan biri oldu. Ama görevi sırasında bile kadın olarak kendisini erkeklerin dünyasına kabul ettirmekte zorlandı. Öyle ki, Pierre Curie’yi kabul ederken (Nobel’e rağmen!) Marie Curie’nin üyeliğini reddeden Bilimler Akademisi, aynı şeyi kızına da yaptı ve her seferinde başvurusunu reddetti.

1940’ta Nazi işgali başladığında, ikisi de Paris’i terk etmeyi kabul etmedi ve işgal şartlarında uzun süre çalışmalarını sürdürürken bir yandan da direnişe katıldılar. Frederic Joliot, Fransız Direniş Örgütü’nün üyesi olarak hem çalışma yürütüyor, hem de gerillalar için patlayıcılar hazırlıyordu. Aynı faaliyetin içinde yer alan İrene, ancak Paris’teki faşist çember çok daraldığında çocuklarıyla İsviçre’ye kaçmayı kabul etti. İşgal bittiğinde de hemen geri döndü ve Sorbonne’daki görevine başladı ama sorunlar bitmedi. Bu kez de Atom Enerjisi Komisyonu yöneticiliğinden ikisi de “Komünist düşünceleri nedeniyle” atıldılar. Fransa, onlara böyle teşekkür ediyordu! Yine de İrene, Nükleer Fizik Merkezi’nin kurulması için çabaladı ama ömrü yetmedi.

Ama öte yandan, İrene ve Frederic, kapitalizmin dünyayı sürüklediği felaketli geleceğin de farkındaydılar ve ömürleri boyunca her zaman barış ve özgürlük için savaştılar, Dünya Barış Konseyi Başkanlığını da yürüten Frederic, 1951’de Lenin Ödülü alırken, İrene hemen yanı başındaydı. Elleri birbirinden hiç ayrılmadı.

Nazım’ın şiirleştirdiği “Münevver’in Mektubu’nda” nazım Hikmet böyle anlatıyor Irène Joliot-Curie’ü:

“Bir kara haber de verdi bu akşam radyo:
Irene Joliot Curie ölmüş.
Daha gençti.
Yıllar var bir kitap okudumdu ölenin anası üstüne yazılmış.
Bir yerinde iki kız çocuğundan bahseder,
-satırlar gözümün önüne geldi-
sarışın iki Yunan heykeli gibi, der.
İşte bu çocuklardan biri öldü.
(…)
Bu ölüm bana çok dokundu.
Irene Joliot Curie için ağladım bu akşam.
Ne tuhaf.
Irene, deselerdi, Irene, öldüğün zaman, deselerdi.
Istanbullu bir kadın,
hem de hiç tanımadığın,
ağlayacak arkandan,
deselerdi, şaşardı…”

Ödüller: Yaptığı çalışmalardan ötürü, tıpkı annesi gibi 1935 yılında Nobel Ödülü'ne layık görüldü. Ayrıca bilime yaptığı katkılardan ötürü 1940 yılında Bernard Koleji Altın Madalyası'na layık görüldü.
Ödülü Aldığında Bağlı Olduğu Kurum: Radyum Enstitüsü, Paris,
Fransa Ödül Konusu: Yapay Radyoaktivite ve Yeni Radyoaktif Elementlerin Sentezi

Kaynak: Evrim Ağacı, Özgür Gündem