Okurumuzun sorusu:

Ekmek ve Gül merhaba. Size bir sorum olacaktı. Bir fabrikada muhasebeci olarak çalışıyorum. Depo saymaya gönderildim. İçerisi toz, pislik içinde. Yapmak zorunda mıyım? İşveren benim kıdem tazminatımı vermeyeceğini ve beni tutanakla göndereceğini söyledi. Bu durumda ne yapmalıyım?

İŞÇİNİN GÖREVİ SÖZLEŞME İLE BELİRLENİR

Kural olarak işçinin yapmakla yükümlü olduğu görev ve işler iş sözleşmesi ile belirlenir. İşçi, iş sözleşmesinde yer alan görev/iş tanımı çerçevesinde bu tanımın gerektirdiği görev ve işleri yapmakla yükümlüdür.

Eğer işçi ile işveren arasında yazılı bir iş sözleşmesi yapılmamışsa, işveren işçiye en geç 2 ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, dolayısıyla işçinin görevini de içeren yazılı bir belge vermek zorundadır (İş Yasası madde 8).

Peki, eğer işçi ile işveren arasında yazılı bir iş sözleşmesi yapılmamış, işveren de işçiye 2 ay içinde yazılı bir belge vermemişse ne olacak? Bu durumda işçi ile işverenin işe giriş sırasında anlaştığı konular, işçinin görev tanımını oluşturur.

Yani yazılı bir iş sözleşmesinin olmaması, işçinin iş sözleşmesinin olmadığı anlamına gelmez. İş sözleşmesi –bazı istisnalar haricinde- yazılı olmak zorunda değildir. İş ilişkisinin kurulması ya da işçinin çalıştırılmaya başlanması ile taraflar arasında iş sözleşmesi kurulmuş olur. İş sözleşmesi yazılı ya da sözlü olabilir. İşçinin görev ve yükümlülüklerinin çerçevesini bu iş sözleşmesi çizer.

Ayrıca belirtmek gerekir ki, bazı özel işleri yapmak ya da bir mesleği icra etmek üzere istihdam edilen işçilerin görev ve sorumluluklarını bu işin ya da mesleğin gerekleri de belirler.

MUHASEBECİ DEPO SAYMAK ZORUNDA DEĞİL

Yukarıdaki açıklamalar ışığında okurumuzun sorusuna dönelim.

Okurumuz muhasebeci. Dolayısıyla belli bir mesleği icra etmek, muhasebeciliğin gerektirdiği işleri yapmak ile yükümlü. Olağan koşullarda “depoda sayım yapmak” muhasebeciliğin gerektirdiği işlerden biri değildir. Eğer okurumuzun iş sözleşmesinde “depoda sayım yapmayı” da kapsayacak daha geniş bir iş/görev tanımı yer almıyorsa okurumuz, depoda sayım yapmakla yükümlü değildir. Okurumuz bu durumda, depo saymayı reddedebilir.

İŞTEN ÇIKARMAYA GEREKÇE OLAMAZ

İşveren okurumuzu, depo sayım işini yapmadığı takdirde tazminatsız işten çıkarmakla tehdit etmiş. Altını çizerek belirtelim, işçinin iş/görev tanımı kapsamına girmeyen, iş sözleşmesinde yer almayan bir işi yapmayı reddetmesi, işverene tazminatlı ya da tazminatsız işten çıkarma hakkı tanımaz. Bunun tek istisnası, işçi sağlığı ve iş güvenliği bakımından aciliyet taşıyan işler ve afet vb. olağanüstü durumlardır. Bu tür arızi durumlar varsa, işçi geçici olarak verilen görevi yapmakla yükümlüdür.

İşçiye görev tanımı kapsamı dışında kalan bir işin yaptırılmak istenmesi ve işçinin görev tanımının genişletilmesi İş Yasası’nın 22. maddesine göre işçinin yazılı onayına tabidir. İşçiye yazılı olarak teklif yapılmadığı ve işçi yazılı olarak onay vermediği sürece, işçi bu işlerden sorumlu tutulamaz, bu işler işçinin ödevi sayılamaz.

İş Yasası’nın işverenin haklı nedenle derhal fesih hakkını düzenleyen 25. maddesinin 2. fıkrasının (h) bendi şu şekildedir: “İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi”. Bu durumda işveren işçiyi haklı nedenle, ihbarsız ve tazminatsız işten çıkarabilir. Ancak yasada açıkça belirtildiği üzere “işçinin yapmakla ödevli bulunduğu bir görevi yapmaması” söz konusu olmalıdır. İşte bu yüzden işçi yapmakla ödevli bulunmadığı bir görevi yapmadığı için işten çıkarılamaz.

ÖRNEK YARGITAY KARARLARI

Yargıtay kararlarından örnek verecek olursak:

1) Bir hastanede porter ve diyaliz teknisyeni olarak çalışmak üzere işe alınmış işçiden daha sonra hastaların alt bakım ve temizliği, saç ve vücut temizliği, ameliyata hazırlanması gibi işler yapması istenmiş, işçi kabul etmemiştir. Bunun üzerine işveren yukarıda belirttiğimiz gerekçeye dayanarak işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle derhal fesih yoluyla sona erdirmiştir. Ancak Yargıtay, işçinin görevinin ağırlaştırıldığına ve işçinin bu yeni görevi kabul etmek zorunda olmadığına dikkat çekerek işçi lehine karar vermiştir (Yargıtay 9. H.D. 28.10.2015, 2015/8649 E, 2015/20934 K.)

2) Şoför olarak çalışan işçiden, vasıf gerektirmeyen ve daha alt bir konumda yer alan “kolculuk ve süpürgecilik” işlerini yapması istenmiş, işçi kabul etmeyince tazminatsız işten çıkarılmıştır. Yargıtay, işçinin işe iadesine karar vermiştir(Yargıtay22. H. D. 18.09.2014, 2014/19027 E, 2014/24542 K).

3) Sandviç üretimi ve paketlemesi işinde çalışan işçiye görevi dışında fırın temizliği işi de verilmiş; işçi bu işi yapmayı kabul etmediği için tazminatsız işten çıkarılmıştır. Yargıtay, iş akdinin feshinin haksız olduğuna ve işçiye kıdem ve ihbar tazminatı ödenmesi gerektiğine karar vermiştir (Yargıtay 9. H.D. 15.04.2015, 2014/2960 E, 2015/14418 K).

OKURUMUZ NE YAPMALI?

Okurumuzun bu yaşanan süreci daha sonra delil olarak kullanmak üzere yazıya dökmesinde yarar var. Bu noktada okurumuz işyerine bir dilekçe vererek, depo sayım işinin görev tanımı içinde ve mesleki sorumlulukları arasında yer almadığını, bu işe ilişkin özel bir bilgi ve deneyimi bulunmadığını ve bu görevi yerine getiremeyeceğini belirtebilir. Okurumuzun bu dilekçeyi işyerine verdiğini belgelemesinde (evrak kayıt numarası almak, ayrıca elektronik posta ile göndermek) yarar var.

İşveren buna rağmen tutanak tutarak okurumuzu işten çıkarırsa okurumuz önce arabulucuya giderek, anlaşma sağlanamadığı takdirde ise iş mahkemesinde dava açarak işe iadesini ve yasal haklarını talep edebilir.