Okurumuzun Sorusu:

İyi günler. 9,5 haftalık hamileyim. Uzun tedavi sürecinde hamile kaldım. İşyerim bu süreci biliyordu. Kah ücretsiz izin, kah senelik izin ve raporlu olduğum dönemler oldu. 2 yılım eylülde doldu. Ama sigortayı geç başlattıklarından daha yeni oldu 2 sene. Şimdi konumuza gelecek olursam hamile iken günlük 7,5 saat çalışma, mesaisiz çalışma, periyodik izinler için haklarımı kullanmak istediğimi sözle bildirdim. 1) Bana ısrarla “ayda 1 kez doktora gidebilirsin yoksa keserim ücretini” diyorlar. 2) “7,5 saat çalışma hepimizin hakkı ama bu şirkette öyle bir şey yok diyorlar”. Çalışma saatlerim 8.30-19.00 arası toplamda 1,5 saati yemek ve çay molasından oluşuyor. Cumartesi 8.30-13.00 arası çalışmamız var pazar tatil. 3) “Mesaiye bırakabiliriz” diyorlar. Muhasebeciye bildirdim 15 gündür herhangi bir güncelleme olmadı çalışma saatlerimde. Haklarımı nasıl talep edeceğim mağdur olmadan. Her gün 1,5 saat erken çıkaracaklar ama yaptıkları vumdumduymazlık. Nereye danışmam lazım? Zorladıkları taktirde ne yapmam gerekli bilemiyorum?

Öncelikle okurumuzu tebrik edelim; rahat ve sağlıklı bir hamilelik süreci dileyelim.

Okurumuzu ayrıca yasal haklarını bildiği ve talep ettiği için de ayrıca tebrik etmek isterim.

Yasal kuralları bir kez daha anımsayalım.

1) Hamile işçi doktorun uygun ve gerek gördüğü sıklıkla periyodik kontrole gidebilir. İşçinin ücretinde kesinti yapılamaz.

İş Yasası’nın 74. maddesine göre “Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir”. Periyodik kontrollere ilişkin bir sınırlama yoktur. Hamileliğin 32. haftasına kadar ayda en az 1 kez periyodik kontrol yapılması tavsiye edilmektedir. Bazı hamileliklerde daha sık kontrol de gerekebilir. Hamile işçi ne kadar gerekiyorsa o kadar periyodik kontrol yaptırır ve bu kontroller için işçiye ücretli izin verilmek zorundadır. Mevzuatta periyodik kontrol iznini ayda 1 kez ile sınırlayan bir düzenleme yoktur. İşçi, ayda 1 kezden çok periyodik kontrole gitttiğinde işveren işçinin ücretinden kesinti yapamaz.

Okurumuz gönül rahatlığıyla doktor ne sıklıkla uygun görüyorsa, o sıklıkla periyodik kontrole gidebilir. İşveren yasaya aykırı biçimde kesinti yaparsa, okurumuz Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na şikayette bulunabileceği gibi, haklı fesih hakkını kullanabilir ve ayrıca yapılan yasaya aykırı kesintiyi yasal yollarla talep edebilir.

Detaylar için şu yanıtlarımıza bakılabilir: 1, 2 

2) Hamile işçi günde 7.5 saatten fazla çalıştırılamaz.

Gebe veya Emziren Kadınların Çalışma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmeliğin 9. maddesine göre “Gebe veya emziren çalışan günde 7,5 saatten fazla çalıştırılamaz”.

Okurumuzun işvereni alenen saçmalamaktadır. Okurumuz 7,5 saatini doldurduğu takdirde mesaini bitirip işyerini terk etme hakkına sahiptir.

Okurumuzun mevcut günlük çalışma süresi 9 saattir (İşyerinde geçirilen 10,5 saatten 1,5 saatlik molaları düştük). Okurumuz 08:30’da işbaşı yaptığında ve günde 1,5 saat mola kullandığında saat 17:30’da 7,5 saati doldurmuş olur. Okurumuz bir dakika daha çalışmak zorunda değildir.

İşveren okurumuzu 7,5 saatten fazla çalışmayı kabul etmediği için işten çıkarırsa bu işten çıkarma İş Yasası’na aykırı olur ve okurumuz işe iade davası açabileceği gibi tüm yasal haklarını talep edebilir.

Okurumuz 7,5 saatten fazla çalışmadığı için işveren okurumuzun ücretinden kesinti yaparsa, bu kesinti de İş Yasası’na aykırı olur. Okurumuz yasal yollarla bu kesintiyi talep edebileceği gibi, Bakanlığa şikayette bulunabilir ve ayrıca haklı fesih hakkını kullanabilir.

Detaylar için şu yanıtımıza bakılabilir:

3) Hamile İşçiye Fazla Mesai Yaptırılamaz

Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği’nin 7. maddesi çok açık bir düzenleme içermektedir. Bu maddeye göre “Gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçilere” fazla çalışma (mesai) yaptırılamaz!

Yani gebeliğin tespit edildiği tarihten çocuk bir yaşına kadar geçen sürede kadın işçilere fazla mesai yaptırılması, kadın işçilerin haftada 45 saatten fazla çalıştırılması yasaktır.
“Mesaiye bırakabiliriz” diyen işveren hak-hukuk tanımaz bir yaklaşım sergilemekte ve zırvalamaktadır.

Okurumuz günde 7,5 saatten fazla, haftada ise 45 saatten fazla çalıştırılamaz. Okurumuza fazla mesai yaptırılamaz.

İşveren fazla mesai yaptırmak istese bile okurumuz fazla mesai yapmak zorunda değildir. Okurumuz fazla mesai yapmadan işyerini terk etme hakkına sahiptir.

İşveren okurumuzu fazla mesai yapmayı kabul etmediği için işten çıkarırsa bu işten çıkarma İş Yasası’na aykırı olur ve okurumuz işe iade davası açabileceği gibi tüm yasal haklarını talep edebilir.

Sonuç olarak:

1) Okurumuz işyerine yazılı olarak başvurarak, yasal kuralların uygulanmasını talep edebilir. Okurumuz sözlü olarak başvuru yapmış ancak ayrıca yazılı başvuruda (noterden ihtar, e-mail vb.) yarar var. Yazılı başvuru, olası bir yargı sürecinde okurumuzun işverenin yasa tanımazlığını ispatlamasını kolaylaştırabilir.

2) Her bir maddede tek tek belirttiğim gibi okurumuz yasal haklarını fiilen kullanabilir. Örneğin ihtiyaç kadar periyodik izne gidebilir, 7,5 saatten fazla çalışmayı ve fazla mesaiye kalmayı reddedebilir.

3) İşveren hukuk tanımazlıkta ısrar ediyorsa, okurumuz Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na şikayette bulunabilir.

4) Okurumuz tüm bu yolları denediği halde işveren okurumuzu yasal kurallara aykırı biçimde çalışmaya zorluyorsa ya da okurumuzun haklarını ihlal ediyorsa; okurumuz İş Yasası’nın 24. maddesini uyarınca haklı fesih hakkını kullanabilir. Kıdem tazminatı da dahil olmak üzere tüm yasal haklarını talep ederek işyerinden ayrılabilir. İşveren ödeme yapmadığı takdirde de arabulucu ve dava yoluyla haklarını talep edebilir.

Haklı fesih hakkının son çare olarak kullanılmasında yarar var. Çünkü okurumuz haklı fesih yaparak kıdem tazminatı ve diğer yasal haklarını alabilecek olsa da işini kaybetmiş olacaktır.
Ancak işyerindeki durum çekilmez bir hal alıyorsa, okurumuz hem kendi sağlığı hem de bebeğinin sağlığı için haklı fesih yoluna başvurabilir.

Haklı fesih hakkı ile ilgili detaylar için şu yanıtımıza bakılabilir: