Kovid-19 pandemisi hayatlarımızın her alanını etkilerken aynı zamanda kadınlar için yer yer hak kayıplarını yer yer ise belli başlı kazanımları beraberinde getirdi. Artan ev içi şiddet, haksız işten çıkarmalar, pek çok kadın ve kız çocuğunun çeşitli gerekçelerle pandemi sürecinde ayrılmak zorunda kaldıkları işyerlerine ve okullarına bir daha geri dönememeleri gibi pek çok kaybın yanında kadınlar örgütlü bir biçimde bir araya geldikleri ölçüde belli başlı kazanımlar da elde etti. Son dönemde sıklıkla tartışılan kürtaj ise kimi ülkelerde kadınların mücadelesi ile bir hak haline gelirken kimi ülkelerde muhafazakâr yönetimlerle daha da ulaşılamaz bir hal aldı. Pandemi döneminde hangi ülkede kürtaj hakkının ne duruma geldiğini bir hatırlayalım.

POLONYA

Fotoğraf: Unsplash

Halihazırda Avrupa’daki en katı kürtaj yasasına sahip olan Polonya, pandemi sürecinde zaten sert olan kuralların daha da sıkılaştırılmasını onayladı. Kürtaj, sadece hamileliğin annenin hayatını ve(ya) sağlığını tehlikeye atıyorsa, gebelik bir cinsel saldırı sonucuysa ve bebekte ciddi deformasyonlar varsa yasalken 27 Ocak 2021'deki yeni düzenlemeyle birlikte bebekteki şiddetli deformasyonlar ve tedavi edilemez hastalıklar artık bir kürtaj gerekçesi olmaktan çıkarıldı. Ülke genelinde kadınlar tarafından protesto edilen yasa, aynı zamanda erken yaşta verilen cinsel eğitimin "gençleri mastürbasyona ve eşcinselliğe yönlendirdiği" gerekçesiyle yasaklanmasını da kapsıyor.

Daha fazlası için TIKLAYIN

ABD-TEKSAS

Fotoğraf: Larissa Puro/USC Institute for Global Health (Flickr) (CC BY 2.0)

ABD’nin Teksas eyaletinde yeni kürtaj yasası, kadınların tüm protestolarına rağmen geçtiğimiz mayıs ayında Vali Greg Abbot’un imzalamasıyla yürürlüğe girdi. Yeni yasaya göre kürtaj, henüz birçok kadının gebeliğini bile fark etmediği bir evreden, yaklaşık altıncı haftadan itibaren yasak.
Yeni yasayı diğer kürtaj yasaklarından ayıran bir başka özellik de mevcut. Bu yasa, yurttaşların her birine “bireysel olarak (kürtaja karşı) harekete geçme” hakkı tanıyor. Yani bir yurttaş, artık kendisi etkilenmese dahi kürtaj yapana, yaptırana ve sürece dahil olan herkese karşı 10 bin dolara kadar tazminat davası açma hakkına sahip. Bu da teorik olarak kürtaj yapan kurumları, doktorları, klinik çalışanlarını; kürtaj yaptıran kadınları, kadınların aile üyelerini ve daha pek çok kişiyi tehdit ediyor.

Daha fazlası için TIKLAYIN

ARJANTİN

Fotoğraf: Protoplasma K/Flickr (CC BY-SA 2.0)

Arjantin’de hamileliğin 14. Haftasına kadar kürtaja izin veren yasa tasarısı onaylandı. Böylece kürtaj konusunda dünyanın en katı uygulamalarına sahip Latin Amerika’da köklü bir değişime dair bir adım atıldı. Arjantin, kıtada kürtaja izin veren ilk büyük ülke oldu. Bu karar alındığında bölgede kürtaj sadece Küba, Uruguay ve Meksika’nın bazı bölgelerinde yasaldı. Arjantin’in kürtajı yasallaştırmasının kıtada domino etkisi yaratabileceği de düşünülüyor.

Daha fazlası için TIKLAYIN

EKVADOR

Fotoğraf: Jeanne Menjoulet/Flickr (CC BY 2.0)

Ekvador’da Anayasa Mahkemesi, tecavüz sonucu oluşan gebeliklerde kürtaj yaptırılmasını suç olmaktan çıkardı. Yalnızca annenin hayatı tehlikede olduğunda veya zihinsel engelli bir kadın cinsel saldırıya uğradığında kürtaja izin veren Ekvador’da artık tecavüz sonucu hamileliklerde de kürtaj yasal.

MEKSİKA

Tespihlerinizi yumurtalıklarımızdan çekin | Fotoğraf: @VocesDeMujeresGT facebook sayfası

Meksika Ulusal Adalet Yüksek Mahkemesi (SCJN) kürtajı suç sayan yasanın anayasaya aykırı olduğuna ve kürtaj için uygulanan prosedürlerin suç olmadığına karar verdi. Meksika Yüksek Mahkemesi, Coahuila eyaletinin kürtaj yaptırımlarını ceza kanunundan kaldırmasını emretti. 10 yargıç tarafından yapılan oylama, yasalarını yeni sıkılaştıran Teksas sınırındaki bir kuzey Meksika eyaleti olan Coahuila’da kürtajla ilgili bir ceza yasasına karşı çıkan 2018 tarihli bir davaya dayanıyor. Kürtaj şu anda ülkenin dördü hariç tüm eyaletlerinde ciddi şekilde kısıtlanmış durumda. Dünyanın en büyük ikinci Katolik ülkesindeki karar, mahkemelerin artık kürtaj davalarını kovuşturamayacağı anlamına geliyor ve Arjantin’de yürürlüğe giren tarihi yasallaştırmayı takip ediyor. Karar, ülke genelinde kürtajın suç olmaktan çıkarılmasının önünü açabilir. Yüzlerce yoksul Meksikalı kadın kürtaj nedeniyle yargılanırken, en az birkaç düzine kadın hapis cezasına çarptırıldı. Oylama sonucu ülkedeki tüm yargıçlar için zorunlu bir kriter oluştururken kürtaj yaptıran herhangi bir kadının mahkeme ve anayasa kriterlerini ihlal etmeden yargılanması artık mümkün değil.

EL SALVADOR
El Salvador, dünyanın en katı kürtaj yasalarından birine sahip. Öyle ki tecavüz ve ensest ilişki kaynaklı hamileliklerde veya annenin hayatının tehlikede olduğu durumlarda bile kürtaj yasak. El Salvador’lu Sara Rogel, 2012’de 20 yaşında sekiz aylık hamileyken evinde kanlar içinde baygın halde bulunmuştu. Ailesi çamaşır yıkarken düştüğünü söylese de kürtaj yaptırdığı suçlamasıyla gözaltına alınmış, yargılandıktan sonra da “doğmamış kızını öldürme” suçlamasıyla 30 yıl hapis cezasına çarptırılmıştı. Rogel’in düşük yaptığına dair savunması ise dikkate alınmamıştı.Geçtiğimiz ocak ayında cezası 10 yıla düşürülen Rogel, 9 yıl sonra, 8 Haziran 2021’de serbest bırakıldı. El Salvador’da Rogel’inki gibi sebeplerden 16 kadının daha cezaevinde olduğu da ifade ediliyor. Salvador Devlet Başkanı Nayib Bukele 17 Eylül'de yaptığı açıklamada, hükümetin yakında Kongre'ye göndereceği bir dizi anayasa reformunun kürtajın suç olmaktan çıkarılmasını, eşcinsel evliliğin yasallaştırılmasını veya ötenaziye izin verme adımlarını içermeyeceğini söyledi.

İSPANYA

İspanya'da kürtaj, hamileliğin 14 haftasına kadar ve daha sonraki aşamalarda, kadının sağlığı veya cenin kusurları için ciddi risk oluşturması halinde, talep üzerine yasal. Ancak 2015 yılında Halk Partisi (PP) ülkedeki kürtaj yasasını değiştirerek 16-17 yaşındaki kız çocuklarının kürtaj olabilmeleri için ebeveyn iznini bir şart haline getirmişti. Mevcut İspanya hükümeti ise 2020’de ebeveyn iznini değiştirip kız çocuklarına karar verme hakkı tanımak istediğini açıkladı. Eşitlik Bakanı Irene Montero “Kadınlar bedenleriyle ilgili karar verme hakkına sahi* olmalı.” Diyerek bu konuda bir reforma gidilmesinin gerekliliğini vurguladı. Ancak bu kuralı değiştirebilmek için parlamentoda 176 oy olan mutlak çoğunluğun desteğine ihtiyaçları olacak.

İTALYA
İtalya’da kadın örgütleri bir süredir pandemi nedeniyle hastanelerin yatak sıkıntısı yaşaması ve olası risklerin artması sebebiyle “kürtaj hapı” olarak bilinen “RU486” ilacının kullanım şartlarının gevşetilmesini talep ediyordu. Yeni düzenlemeyle birlikte kürtaj hapı kullanımı hastaneye yatırılmadan 9 haftaya kadar yasal hale getirildi. Düzenleme öncesi İtalya’da bu ilacın kullanımına 7. haftaya kadar izin veriliyor ve prosedür için 3 gün hastaneye yatırılma şartı uygulanıyordu.

Fotoğraf: Fibonacci Blue/Flickr (CC BY 2.0)