Okurumuzun Sorusu:

Merhaba. Bugün 6 haftalık hamile olduğumu öğrendim. 9 yıldır aynı yerde çalışıyorum. Hamile olduğumu bildirdiğimde işten çıkarılma söz konusu olur mu? Tazminatsız çıkarırlar mı? Haklarım nelerdir, bilgi verebilir misiniz? 

Öncelikle okurumuzu şimdiden tebrik edelim; rahat, sağlıklı ve mutlu bir hamilelik süreci dileyelim.

Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmeliğin 6. maddesinin 1. fıkrasına göre:

“Çalışan, gebelik ve emzirmeye başlama halinde işverenini bilgilendirir”.

Dolayısıyla hamile olduğunu öğrenen kadın işçinin bir sağlık kuruluşundan alacağı belge ile en kısa sürede işvereni bildirme yükümlülüğü vardır.

İşçi hamileliğini işverenden gizler ve daha sonra bu durum anlaşılırsa işveren işçiyi (İş Yasası’nın 25. maddesinin 2. fıkrası uyarınca) tazminatsız ve ihbarsız işten çıkarabilir.

Altını çizmek isterim. Hamilelik asla işten çıkarma nedeni olmaz. Ancak işçinin hamileliğini işverenden gizlemesi, yani işçinin yasal kurala aykırı davranması işveren için işten çıkarma nedeni olabilir.

Dolayısıyla hamile olduğunu öğrenen işçi en kısa sürede işvereni bilgilendirmelidir. Bu bilgilendirmenin daha sonra ispatlanabilecek şekilde yazılı olarak yapılmasında yarar vardır. Örneğin işvereni sözlü olarak bilgilendiren işçi, ayrıca işverene elektronik posta yoluyla da bilgilendirme yapabilir.

Bazı işçiler, işten çıkarılma endişesiyle hamileliğini mümkün olduğu sürece gizlemeye çalışmaktadır. Ancak bu durum işçinin lehine değil aleyhinedir. İşçinin hamileliğini gizlediği sırada, bir şekilde bu durumu öğrenen işveren işçiyi işten çıkardığı takdirde, işçi hamilelik nedeniyle işten çıkarıldığını ispatlamakta zorluk yaşayabilmektedir.

İşveren de “işçinin hamile olduğunu bilmiyordum, dolayısıyla hamilelik nedeniyle işten çıkarmış olmam mümkün değildir” gibi bir savunma yapabilmektedir. Veyahut işveren “hamileliğini gizlediği, yasal kurala uymadığı için işten çıkardım” diyebilmektedir.

Zaten kadın işçi hamileliğini en fazla birkaç ay gizleyebilir. Sonuç olarak hamileliği gizlemek işçiye yarar değil zarar getirir.

Bu nedenle okurumuz en kısa sürede hamileliğini işverene bildirmeli, bu bildirimi yazılı ve daha sonra ispatlanabilecek biçimde yapmalıdır.

Peki işveren okurumuzu hamileliğini bildirmesinin ardından işten çıkarırsa ne olur?

Bu işten çıkarma İş Yasası’na aykırı olur.

İş Yasası’nın 18. maddesi açık ve nettir. Hamilelik işten çıkarma gerekçesi olamaz. Yine İş Yasası’nın 5. maddesine göre hamilelik nedeniyle işten çıkarma ayrımcılık sayılır.

Kaldı ki pandemi süreci nedeniyle işten çıkarma yasağı devam etmektedir. Dolayısıyla okurumuzun işten çıkarılması işten çıkarma yasağı getiren yasaya da aykırılık teşkil etmiş olacaktır.

Bütün bu yasal kurallara rağmen işveren okurumuzu işten çıkarırsa,

Eğer okurumuz iş güvencesi kapsamında ise, yani 1) en az 30 işçi çalıştıran bir işyerinde, 2) en az 6 aydır, 3) belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışıyorsa işe iade isteyebilir. Yani okurumuz işten çıkarma kararının kendine bildirildiği tarihten itibaren 30 gün içinde arabulucuya başvurarak işe iade isteyebilir. Arabulucuda anlaşma sağlanamadığı takdirde de işe iade davası açabilir. Okurumuz işe iade davası açmak yerine kıdem ve ihbar tazminatı ile ayrımcılık tazminatı için de arabulucuya başvurabilir.

Eğer okurumuz iş güvencesi kapsamında değilse, işe iade yoluna gidemez. Ancak hamilelik nedeniyle işten çıkarıldığı için ayrımcılık tazminatı ya da kötü niyet tazminatı isteyebilir, ayrıca kıdem ve ihbar tazminatı haklarını talep edebilir. Bunlar için de okurumuzun önce arabulucuya başvurması, anlaşma olmazsa da dava açması gerekmektedir.

Görüldüğü üzere 9 yıllık bir işçiyi hamilelik nedeniyle işten çıkarmak işverene oldukça pahalıya patlayacaktır. Dolayısıyla okurumuzun endişe etmesini gerektirecek bir durum yok. İşveren yasaya aykırı davranırsa okurumuz tüm haklarını yasal yollarla talep etme olanağına sahip.

Son bir not. İşveren hamilelik nedeniyle okurumuzu işten çıkaramayacağını bildiği için kâğıt üzerinde gerçek olmayan, sahte bir gerekçe de gösterebilir. Bu durumda -yukarıda da belirttiğim üzere- okurumuzun işverene yaptığı hamilelik bildirimi yasal süreçte okurumuzun elini güçlendirecektir.