İlkokul ve liselerin eğitim yılına başlamasına çok az bir vakit kaldı. Bu süreçte çocukların eğitime erişebilmesi için gerekli olan temel ihtiyaçların karşılanmasında aileler çeşitli zorluklarla karşılaşıyor. Geçtiğimiz yıl Ekmek ve Gül’ün çağrısıyla “Okullarda Bir Öğün Ücretsiz, Sağlıklı Yemek Her Çocuğun Hakkı” kampanyası sonucu kazanım elde edilmiş, okul öncesi eğitimde ücretsiz yemek verilmeye başlanmıştı. Yeni okul dönemine girerken, artan zamlar, düşen ücretlerle birlikte çocuk yoksulluğu giderek büyüyeceğe benziyor. Ancak her eğitim kademesinde ücretsiz okul yemeği vermeye bütçe vermeyen iktidar, “Okulumda Sağlıklı Besleniyorum” programı ile internet sayfasında çocukların nasıl sağlıklı besleneceğine dair çeşitli videolar yayınlıyor.

ÇOCUKLAR İÇİN DENGELİ BESLENMEK ASGARİ ÜCRETİN YARISINA MAL OLUYOR

Millî Eğitim Bakanlığının Emine Erdoğan ile birlikte başlattığı “Okulumda Sağlıklı Besleniyorum” programı internet sayfasında çocukların nasıl sağlıklı besleneceğine dair çeşitli videolar ve gönderiler bulunuyor. Videolardan birinde üç öğün ve atıştırmalıklar dahil olmak üzere bir çocuğun sağlıklı ve dengeli beslenmesi için hangi besinlere ihtiyaç olduğu bir çocuğun dilinden anlatılıyor.

Biraz market araştırması yaptığımızda videoda belirtilen çocuğun kahvaltıda yediği ekmek, peynir, bir yumurta, bal ve süt aşağı yukarı 15 liraya, öğle yemeğinde yediği makarna, et ve meyve 40 liraya, akşam yediği balık, salata ve çorba ise 108 liraya denk düşüyor. Çocukların dengeli ve sağlıklı beslenebilmesi için MEB’in de gerekli olduğunu söylediği bu gıdalar, bir çocuk için aylık yaklaşık 5 bin liralık bir harcamaya tekabül ediyor. Yani bir asgari ücretin yarısı kadar, sadece çocuğun sağlıklı beslenmesi için pay ayrılması gerekiyor. Buna rağmen Milli Eğitim Bakanlığının 21 Ağustos 2023 tarihinde yayımladığı “2023-2024 Eğitim ve Öğretim Yılına İlişkin İş ve İşlemler” genelgesinde okullarda ücretsiz yemek uygulamasına dair açıktan bir madde bulunmuyor.

‘GEÇİNEMEZKEN ÇOCUKLARIMI DAHA NASIL SAĞLIKLI BESLEYEYİM?’

Çocukların yetersiz beslenme sorunu devam ederken, kadınlar durumun vahametine isyan ediyor. Ankara Sincan’da evini ziyaret ettiğimiz M.’nin ilkokul çağında iki çocuğu var. M.’nin daha önce çalıştığını ancak şu an işsiz olduğunu öğreniyoruz. Çocuklara ayrılan bütçeden ve MEB’in hazırladığı videodan bahsettiğimizde M., bu hesaba göre iki çocuğunun sadece beslenmesi için 10 bin lira bütçe ayırmak zorunda olduğunu söylüyor ve “Eşimin aldığı para belli, 6 bin lira kira veriyoruz. Ocak ayında da zam bekliyoruz, 6 ayda bir zam geliyor biliyorsunuz. Bu hesaba göre çocuklarımı o şekilde besleyememem” diyor.

Geçtiğimiz hafta M. çocuklarını hastaneye götürmüş ve doktor çocukların zayıf olmasından dolayı diyetisyene yönlendirmiş. Diyetisyen çocukların her gün mutlaka bir öğün et, tavuk ya da balık yemelerini öğütlemiş, o anki düşüncelerini şöyle özetliyor M.: “Diyetisyen konuşurken eşimle bakıştık. Diyetisyen ‘Bal yiyecek, tahin pekmez yiyecek’ diyor. Tabii elimden geldiğince yediriyorum bunları çocuklarıma ama şöyle bir düşününce elimizdeki parayla bunu her gün yapmamız imkânsız. Biraz kendilerinden kıssalar da bize verseler, biz de keşke yedirebilsek bunları çocuklarımıza.” M. okullarda ücretsiz yemek dağıtılması gerektiğini, en azından günlük süt ve fındık, ceviz gibi sabah enerji verecek besinlerin sağlanması gerektiğini düşünüyor.

‘BİZİMLE DALGA GEÇİYORLAR’

M.’nin yanından ayrıldıktan sonra Satı’yı ziyaret ediyoruz. Satı’nın iki kızı var, biri orta okula gidiyor. MEB’in hazırladığı videodan bahsederken gülerek “Manda yoğurdu var mıydı videoda?” diye soruyor. Çocukların yetersiz beslenme sorunu hakkında Satı ile konuşurken kızları, birbirleriyle “Yetersiz beslenmeden dolayı kafamız çalışmıyor” diyerek şakalaşıyor. Bu elbette yalnızca bir şaka değil. Daha sonra öğreniyoruz ki Satı’nın orta okula giden kızı da dahil birçok orta okul öğrencisinin gün sonunda açlıktan algı seviyesi düşüyormuş, hatta okullarında açlıktan bayılan bir öğrenci dahi olmuş.

MEB’in videosuna dair Satı şunları söylüyor: “Ben de MEB gibi söylerim çocuğun şuna, buna ihtiyacı var diye. Ama bunu yapmak için bütçe gerekiyor. Ailede tek kişi çalışıyor ve 12 bin lira para alıyor. Aidattır, evin erzağıdır, bu çocukların kıyafetidir vs. yetmiyor ki. Madem öyle, sağlıklı beslenmek gerekli, o zaman iki günde bir karşılasınlar yemeği. Sanki bizimle dalga geçiyorlar, küfretseler bu kadar zoruma gitmez.” Satı çocuklarının beslenmesini, akşamdan kalan yemeği sabahtan çocuklara paylaştırarak ya da çikolatalı ekmek hazırlayarak hazırlayabiliyor. Çocukların dışarıdan yemek yemesini istemediğini söyleyen Satı, bu sorunun çözülmesi için gerekenlerin şunlar olduğunu söylüyor: “Devletten bir sürü şey istemek gerekiyor bu sorunu çözmek için. Öncelikle ücretlere zammı kesin yapması gerekiyor ve tüketim maddelerine zamları durdurması lazım.”

ÇOCUKLARA HARCANAN BÜTÇE, TOPLAMIN YÜZDE 1’İ ETMİYOR
Geçtiğimiz haftalarda Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri ve Beklentiler Raporunu yayımladı. Raporda bütçe hedefleri, 2023 Ocak-Haziran arası merkezi yönetim bütçe gerçekleşmeleri de bulunuyor. Rapordaki Program Sınıflandırmasına Göre Bütçe Giderleri bölümüne göre, 2023 Ocak-Haziran arası
■ “çocukların korunması ve gelişiminin sağlanması” için 6 milyar 444 milyon 412 bin lira,
■ “gençlik” için ise 1 milyar 497 milyon 550 bin lira harcandı.
■ Aynı raporda “din hizmetleri ve yaygın din eğitimi” için harcandığı belirtilen miktar 19 milyar 196 milyon 550 bin lira,
■ “toplum güvenliği” için harcanmış olan miktar ise 109 milyar 69 milyon 174 bin lira.
Prof. Dr. Mustafa Durmuş, 14 Ağustos 2023’te Evrensel gazetesinde yayımlanan “2023 bütçesinin ilk 6 aylık harcama gerçekleşmeleri ve iktidarın karnesi” isimli yazısında, ilk altı ayın bütçesinden güvenlik üzerinde yoğunlaşan ancak “otoriterleşme, militarizm ve siyasal İslam’ın toplumsal alanda yerleştirilmesine” 274 milyar lira harcandığını belirtti. Rapora göre özel olarak çocukların gelişimi ve gençlik için gerçekleştirildiği belirtilen giderlerin toplamı Prof. Dr. Durmuş’un bahsettiği harcamanın yaklaşık yüzde üçüne, altı ay içinde yapılmış toplam giderlerin ise yaklaşık yüzde 0,34’üne tekabül ediyor. 2023 Ocak-Haziran ayı arasında gerçekleşmiş giderlerin içinde temel eğitim ve ortaöğrenimin toplam payı ise yaklaşık yüzde sekiz olarak kalıyor.

Fotoğraf: Ekmek ve Gül 

‘LİSEMİZDE ÜCRETSİZ SICAK YEMEK İSTİYORUZ’
Ankara Fen Lisesi son sınıf öğrencisi, yeni eğitim döneminin öğrencileri ekonomik açıdan çok fazla zorlayacağını söylüyor. Birkaç dönem yurtta kaldığını belirten öğrenci, “Benim yurtta kaldığım dönemde çıkan yemekler çok kötüydü, cidden aç kalmamak için yiyorduk. Sadece müfettişin geldiği dönem çok güzel oluyordu. Bize yurtta para pek lazım olmadığından ya da ailelerimizin ekonomik durumunu bildiğimizden çok para isteyemiyorduk. Arkadaşlarımızla paralarımızı biriktirip 2 haftada bir dışarıdan yemek yiyorduk.” diyor. Ardından devletin eğitimin lise kademesindeki beslenme olanaklarına yeterli bütçeyi ayırmadığını vurgulayarak “Diğer ülkelerde hobiler için bütçe verilirken bizim ülkede beslenme hakkımıza kulak tıkanması çok acı” diyerek yeni dönemin öğrencilerin ekonomik yükün altında ezilmemesi için yan yana gelmesi gerektiğini söylüyor ve ekliyor: “Liselerde de bir öğün ücretsiz ve sağlıklı yemek kampanyasına çok ihtiyaç duyuluyor çünkü kantinlerdeki fahiş fiyatlara öğrencilerin gücü yetmiyor. Kampanya giderek önem kazanıyor hepimiz için. Bazı yerlerde ücretsiz öğün uygulaması yapılmıştı, bu talebimizi kazandığımızı gösterse de tüm okullarda olması için daha fazla mücadele etmemiz gerekiyor.”
Ankara Ayhan Sümer Anadolu Lisesinde okuyan bir öğrenci ise liselerinde kantin ve yemekhanenin bulunduğunu ancak fahiş fiyatlar ve fastfood gibi sağlıksız yemeklerden dolayı kantini tercih etmediğini belirtiyor. Yemekhane fiyatlarının da öğrenciler için oldukça yüksek olduğunun altını çizen öğrenci, bu durumun öğrencilerin öğünlerini geçiştirmesine sebep olduğunu söylüyor ve talebini iletiyor, “Biz liseli gençler olarak hepimizin hayatını doğrudan etkileyen bu beslenme sorununu çözmek için liselerimizde bir öğün ücretsiz sıcak yemek olmasını talep ediyoruz. Aynı zamanda kantinlerdeki fiyatların azaltılmasını ve fahiş fiyat artışlarının önüne geçilmesini istiyoruz. Ve en önemlisi okullarımızdaki her bir öğrenciyi yakından ilgilendiren bu sorunun çözümü üzerine daha çok ses çıkarılmasını istiyoruz.”

Manşet fotoğrafı: Evrensel (Arşiv)