Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi'nin (DİSK-AR) yayımladığı “Covid-19 Döneminde Kadın İşgücünün Durumu Raporu” Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Hanehalkı İşgücü Araştırması (HİA) verilerinden yararlanılarak 8 Mart’a özel olarak hazırlanandı, pandeminin kadın işgücü üzerindeki etkileri ele alındı.

Rapora göre, salgının kadın işgücü üzerindeki tahribatı büyük; her dört kadından sadece biri çalışıyor. Geniş tanımlı kadın işsizliği yüzde 37,7. Pandemi etkisiyle iş kaybı ve geniş tanımlı kadın işsizliği ise yüzde 43.

Pandemi döneminde kadınlar 1 milyon 484 bin aylık ortalama iş kaybı yaşadı. Kadın işgücü ise son bir yılda yüzde 8,2 azaldı. Kadınlar, pandemide işgücünden ve istihdamdan daha fazla çekildi. Koronavirüs bakım emeğine (hasta bakımı, çocuk bakımı, yaşlı bakımı, ev hijyeni gibi) olan ihtiyacı artırdığı için kadınları işgücünden ve istihdamdan çekilmeye zorladı ve işgücü piyasasında toplumsal cinsiyet eşitsizliği arttı.  

PANDEMİDE KADIN İŞSİZLİĞİ DAHA VAHİM BİR HAL ALDI

Raporda, kadınların yaşamın her alanında karşı karşıya kaldığı eşitsizlik ve ayrımcılığın pandemide çalışma yaşamında daha da belirgin hale geldiği vurgulandı. Kadınların daha esnek, güvencesiz ve sendikasız çalışmak zorunda bırakıldığına dikkat çekilirken işçilerin işi, geliri ve sağlığı üzerinde büyük tahribat yaratan koronavirüs salgınının Türkiye işgücü piyasalarında ciddi sonuçlara yol açmaya devam ettiği vurgulandı. Salgın ile birlikte kadınların işgücü piyasalarında yaşadığı eşitsizliklerin daha derinleştiğine dikkat çekilen raporda, “Türkiye’de Covid-19 ile birlikte kadın işsizliği ve istihdam kaybı daha da vahim bir hal aldı. TÜİK verilerine göre kadınlar işgücü piyasasından daha hızlı çekilmek zorunda kaldı ve kadın istihdamı daha hızlı daraldı. Covid-19 etkisiyle geniş tanımlı kadın işsizliği yüzde 40’ın çok üzerine çıktı. Kadın istihdam oranı yüzde 26’ya geriledi. Kayıt dışı kadın istihdamında ise büyük kayıplar yaşandı. Kadın işçiler erkek işçilere göre Covid-19’un yıkıcı etkilerine daha fazla maruz kaldı. Covid-19 döneminde kadınların yarısından fazlasının çalışma süreleri azaldı, yüzde 42’si ücret kaybı yaşadı ve çalışma biçimi erkeklere göre daha fazla değişti” ifadelerine yer verildi.

Rapora göre, pandemi nedeniyle işbaşında olan kadınların sayısının ve çalışma sürelerinin düşmesi nedeniyle Kasım 2020 döneminde 1 milyon 75 bin kadının iş kaybı yaşadı. Raporda, İşten çıkarma yasağı nedeniyle işbaşında olmayanların istihdam içinde göründüğü ancak fiilen iş yapmadığı belirtilirken, revize geniş tanımlı işsizlik ve iş kaybı oranının kadınlarda yüzde 43 olarak gerçekleştiğine dikkat çekildi.

KADINLAR İŞGÜCÜ PİYASASINDAN ERKEKLERE GÖRE DAHA FAZLA ÇEKİLDİ

Rapora göre, salgından bu yana 867 bin kadın işgücünden çekildi ve kadın işgücü 9 milyon 729 bine geriledi. Kadın işgücündeki gerileme yüzde 8,2 oranında gerçekleşti. Kadınlar, son bir yılda erkeklere göre işgücü piyasalarından daha fazla çekildi. Kadınların işgücüne katılma oranında ciddi düşüş meydana geldi. Kasım 2019’da yüzde 33,9 olan kadınların işgücüne katılma oranı son bir yılda 3,3 puan azalarak yüzde 30,6’ya geriledi.

SON BİR YILDA 571 BİN KADIN İSTİHDAMDAN ÇEKİLDİ

TÜİK’e göre Kadın istihdam oranı pandemiden bu yana 2,3 puan azalışla 28,3’ten yüzde 26’ya düştü.  Kasım 2020 döneminde her dört kadından yalnızca biri istihdamda olabildi. Kasım 2019’da 8 milyon 841 bin kişi olan istihdam edilen kadınların sayısı son bir yılda 571 bin kişi azalarak 8 milyon 270 bine düştü. Böylece son bir yılda istihdam edilen kadınların sayısı yüzde 6,5 azaldı. Halihazırda düşük olan kadınların istihdam oranı ise daha da azaldı.

Kayıt dışı kadın istihdamında da büyük düşüş yaşandı. 2019 Kasım’da 3 milyon 652 bin kadın kayıt dışıyken Kasım 2020’de bu sayı 2 milyon 936 bin oldu. Böylece kayıt dışı çalışan kadınların oranı son bir yılda 5,8 puanlık bir azalışla yüzde 41,3’ten yüzde 35,5’e düştü. Kayıt dışı kadın istihdamı son bir yılda yüzde 20 oranında azaldı. Kayıt dışı kadın istihdamı pandemi döneminde çok daha kırılgan hale geldi. Kadın istihdamındaki düşüş, esas olarak kayıt dışı istihdam düşüşünden kaynaklandı.

İŞBAŞINDA OLAN KADINLARIN SAYISI YÜZDE 11,5 AZALDI

Çalışma şekillerinde meydana gelen değişiklikler çalışma saatleri ve işbaşında olanların sayısında düşüşlere sebep oldu. Zamana bağlı eksik istihdamda ise devasa bir artış yaşandı. TÜİK verilerine göre Kasım 2019 ve Kasım 2020 arası dönemde işbaşında olan kadınların sayısı 992 bin kişi azaldı. Kasım 2019’da 8 milyon 639 bin kadın işbaşındayken Kasım 2020’de bu sayı 7 milyon 649 bine geriledi. İşbaşında olan kadınların sayısı yüzde 11,5 oranında azaldı. Zamana bağlı eksik istihdam sayısı son bir yılda erkeklerde yüzde 378,5 ve kadınlarda ise yüzde 472,1 oranında arttı.

Kadın ümitsiz işsizlerin sayısında pandemi etkisiyle ciddi yükseliş yaşandı. Kasım 2019’da 297 bin olan ümitsiz kadın işsizlerin sayısı son bir yılda 508 bin kişi artarak 805 bine yükseldi. Ümitsiz erkek işsizlerin sayısı son bir yılda yüzde 108 artmışken, kadınlarda bu oran yüzde 171 olarak gerçekleşti.

ÇALIŞMA HAYATINDA KADINA YÖNELİK HER TÜRLÜ AYRIMCILIK ÖNLENMELİ
DİSK-AR Covid-19 Döneminde Kadın İşgücünün Durumu Raporu talep ve önerilere de yer verdi. DİSKAR, talep ve önerilerini şöyle sıraladı:
“• Kadın istihdamın önündeki engellerden olan çocuk bakımı, yaşlı bakımı ve ev işleri kadının üstünden alacak sosyal politikalar uygulanmalı.
● Çalışma hayatında kadına yönelik her türlü ayrımcılık terk edilmeli, cinsiyetçi iş bölümüne, ücret eşitsizliğine son verilmeli; güvenceli ve düzenli işler yaratılmalı.
● Salgın döneminde artan kadın işsizliğini azaltacak istihdam politikaları hızla hayata geçirilmeli. Kadınların gelirlerini koruyacak önlemler alınmalı, artan bakım emeği için ekonomik destek ve ebeveyn yardımları sağlanmalı.
● Sendikaların çalışma alanlarına yönelik politikaları oluşturulurken ve hayata geçirilirken toplumsal cinsiyet eşitliği referans alınmalı.
● İstanbul Sözleşmesi’nin tartışılmasına son verilmeli, 6284 sayılı Yasa etkin bir şekilde uygulanmalı.
● ILO’nun 190 sayılı sözleşmesi derhal imzalanmalı, sendikalar bu konuda ortak kampanyalar örgütlemeli.
● Sendikalar yaşamın her alanında kadına yönelik fiziksel, cinsel, psikolojik, ekonomik şiddet ve tacizin sonlandırılması için önlemler almalı.
● Sendikalarda, meslek odalarında ve diğer demokratik örgütlerde kadınların karar mekanizmalarında varlığını garanti altına alacak kararlar hayata geçirilmelidir.”

Fotoğraf: U.S. Department of Agriculture