Ekmek ve Gül sitesinde 5 Şubat 2018 tarihinde yayımlanmaya başlanan “İşçi Kadınlar Soruyor, Ekmek ve Gül Yanıtlıyor” köşesinde, yaklaşık 2 yıldır, haftanın 5 günü işçi kadınların sorularını yanıtlıyoruz.

Kadın işçilerin Ekmek ve Gül’ün Facebook, Whatsapp, Twitter, Instagram, mail hesaplarına gönderdiği ya da kadın işçi buluşmalarında, etkinliklerinde dile getirdiği soruların yanıtlandığı köşede, bugüne kadar toplamda 400’e yakın soruya yanıt verdik. Bu yanıtlar 2019 yılında yaklaşık 2 milyon kez görüntülendi.

2018 yılında yanıtlanan sorularda ilk sırayı taşeron işçiler ve kadro almıştı. Geçtiğimiz yıl kamuda çalışan işçilerin kadroya geçiş sürecinin yaşanması ve bu süreçte bir dizi soru ve sorunun ortaya çıkması, bu konunun öne çıkmasında etkili olmuştu.

2019 yılında ise köşede 200 soru yanıtladık. İlk sırada hamilelikte haklar, analık izinleri, süt izni ile hamilelik nedeniyle işten çıkarma yer aldı. Analık ödeneği de dahil edildiğinde, 2019 yılında yanıtlanan her 3 sorudan biri hamilelik ile ilgili oldu. Kıdem tazminatı, işçinin haklı fesih hakkı, emeklilik, işsizlik sigortası ile ücret en çok işlenen başlıklar olarak öne çıktı.

Soru ve yanıtların yukarıdaki tablodaki gibi dağılımını yapmak hiç kolay olmadı. Çünkü işçi kadınlar o kadar çok sorunla ve hak ihlaliyle karşı karşıya kalıyor ki, çoğu zaman bir soruda birden çok soru ve sorun ifade ediliyor.

KADIN İŞÇİLERİN HAMİLELİK VE DOĞUM NEDENİYE İŞTEN ÇIKARILMASI ÇOK YAYGIN

Kadın işçiler çalışma yaşamının her aşamasında çok çeşitli sorunlar ve hak ihlalleriyle karşılaşıyor. Hamilelik ve analık izinleri süreçleri, bu sorunların en çok yoğunlaştığı dönemler. Köşemize gelen sorular, Türkiye’de kadın işçilerin hamilelik, doğum ve analık izinleri nedeniyle işten çıkarılmasının çok yaygın bir sorun olduğunu gözler önüne seriyor. İş Yasası, 30’dan az işçi çalıştıran işyerlerinde çalışan ya da 6 aydan az kıdemi olan işçilere yasal iş güvencesi sağlamadığı için hamilelik nedeniyle işten çıkarma küçük işyerlerinde ve yakın dönemde işe girmiş işçilerde çok sık yaşanıyor. İş güvencesi kapsamında olan kadın işçiler de bu sorundan azade değil. Bu durumda da patronlar performans ve benzeri gerekçelerin arkasına sığınarak, hamilelik nedeniyle işten çıkarmaları gizlemeye çalışıyor.

Her iki durumda da mevcut yasal sistemin hamilelik nedeniyle işten çıkarmalara karşı yeterli ve etkin bir güvence sağlamadığı açıkça görülüyor. Kadın işçiler işten çıkarılmamak için hamileliklerini gizleme yoluna dahi gidebiliyor. Sonuç olarak hamilelik ve doğum nedeniyle işten çıkarmaları engellemek için bir yasal değişikliğe ihtiyaç olduğu, etkin bir güvence sisteminin gerektiği açıkça görülüyor.

İşten çıkarma ile karşılaşmayan kadın işçiler de hamilelik ve analık izinleri sürecinde bir dizi hak ihlali ve sorun yaşıyor. Hamile işçinin ihtiyacı kadar tuvalete gitme hakkından periyodik kontrol hakkına; fazla mesai yasağından gece çalışması yasağına kadar bir dizi hak ve kural ihlal ediliyor.

ANALIK İZNİ VE SÜT İZNİ YASADA VAR, FİİLİYATTA YOK!

Analık izinleri ve süt izninde de benzer bir tablo söz konusu. Ücretsiz ve erişilebilir kreş olanakları mevcut olmadığı için; işçi kadınlar doğum sonrası çalışma yaşamında kalabilmek için ücretsiz izin, yarım çalışma ve kısmi süreli çalışmaya geçiş gibi haklara yöneliyor. Ancak bu noktada hem ilgili yasal düzenlemelerin belirsizliği hem de işverenlerin kural tanımazlığı; bu sınırlı ve yetersiz hakların kullanımı ile ilgili olarak çok sayıda soruna yol açıyor. Son dönemde getirilen bu kısmi hakların kreşin yerine geçmediği, kadın işçilerin derdine deva olmadığı da açık seçik görülüyor.

Bu sene analık ödeneği ile ilgili de çok sayıda sorun aldık. Bunun en önemli nedeni SGK’nın yasaya aykırı bir yönetmelik değişikliği ile iş sözleşmesi sona eren kadın işçilerin analık ödeneği hakkını 10 gün ile sınırlaması. SGK bu hak gaspından geri dönmediği sürece, analık izni sırasında işten çıkarılan ya da sözleşmesinin süresi sona eren kadın işçiler, analık ödeneği hakkından mahrum kalmaya devam edecek.

KADIN İŞÇİLERİN EĞİLİMİ: HAKLARINI SONUNA KADAR ARAMAK!
Bu sene de kıdem tazminatı ve haklı fesih en çok yer verdiğimiz konulardan biri oldu. Kıdem tazminatına hak kazanma yolları, kıdem tazminatının ödenmesi ve hesaplanması işçi kadınların en çok üzerinde durduğu konular arasında yer alıyor. Sevindirici bir gelişme olarak, hak ihlallerine uğrayan kadın işçilerin istifa edip kıdem tazminatını yakmak yerine farklı arayışlar içine girdiğini söyleyebiliriz. Kıdem tazminatına hak kazandıran haklı fesih hakkına ilişkin farkındalığın artması köşemize gelen sorulara da yansımış oldu.

EMEKLİ OLAMAMAK BÜYÜK DERT

Emeklilik; emekli, dul ve yetim aylığı ile işsizlik sigortası öne çıkan başlıklar arasında yer alıyor. Emeklilikte prime takılan kadınlar, yani yaşı dolsa bile primi eksik olduğu için emekli olamayan kadınlar borçlanma hakkı başta olmak üzere çözüm yolları arıyor. Kadınların hangi koşullarda dul ve yetim aylığı alacağına ilişkin belirsizlik ve bilgi kirliliği bu konuda çok sayıda sorunun yöneltilmesine neden oluyor. İşsizlik sigortasından yararlanmak için aranan koşullar ve bu koşullar nedeniyle birçok kadın işçinin işsizlik sigortasından yararlanamaması da bir başka temel sorun alanı.

İŞYERİNDE TACİZ VE ŞİDDET

Bu sene özellikle işyerinde taciz ve şiddet ile dikkat çekici vakalar köşemize iletildi. İşverenin ilişki teklifini kabul etmediği için işten çıkarılan işçi ile amirinin cinsel tacizine karşı koyduğu için işten çıkarılan işçi, bu vakalardan birkaçı. Taciz, şiddet ve mobbinge karşı özel bir yasal düzenleme ve etkin bir politika, bir başka acil ihtiyaç olarak dikkat çekiyor.

Bütün bu farklı başlıkları alt alta koyduğumuzda bir yandan kadın işçiler lehine yeni yasal düzenlemeler gerektiğini, bir yandan da kadın işçilerin sendikalaşmasının büyük önem taşıdığını söylemek mümkün. Sorunlar ne kadar büyük ve yaygın olursa olsun; işçi kadınların hem haklarını öğrenmeye hem haklarını kullanmaya hem de haklarını çoğaltmaya yönelik istek ve iradesinin altını çizmek gerekiyor.