Anayasa Mahkemesi, Türk Medeni Kanunu'nun "evlenen kadının kocasının soyadını alacağı ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadının önünde önceki soyadını da kullanabileceği, kadının evlenmeden önceki soyadını evlendikten sonra tek başına kullanamayacağını” öngören 187. maddesinin birinci cümlesini iptal etmiş ve TBMM tarafından "kadın erkek eşitliğine uygun yeni bir düzenleme" yapılması için 9 ay süre vermişti. Yüksek Mahkemenin 28 Nisan 2023'te Resmi Gazetede yayımlanan karar için kararda öngörülen yürürlük tarihi için verilen 9 aylık süre de 28 Ocak 2024'te dolmuştu.

Aradan geçen uzun zaman içerisinde TBMM bir düzenleme yapmadı. 12.03.2024 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 8. Yargı Paketinde yasal düzenlemenin gündeme alınacağı tartışmaları yaşanmış olsa da bir düzenleme yapılmadı ve 4721 sayılı Kanun’un 187. maddesinin birinci cümlesi iptal edilmiş bir yasa maddesi olarak kaldı. Dolayısıyla TBMM tarafından iptal edilen yasa maddesi yerine yasal düzenleme yapılmayarak yasal boşluk yaratıldı.

ANAYASA İHLALİ

Anayasa’nın 153. Maddesi Anayasa Mahkemesi karalarının kesin olduğunu belirtir ve yasalara ilişkin iptal kararlarının yürürlüğe girişinin ertelendiği durumlarda TBMM’nin iptal kararının ortaya çıkardığı hukuki boşluğu dolduracak kanunun teklifinin öncelikle görüşülüp karara bağlanacağını düzenlemektedir.

TBMM yasal düzenleme bir buçuk yıla yaklaşan bir zaman geçmiş olmasına karşın yasal düzenleme yapmayarak hukuki boşluk yaratmış ve Anayasa’nın 153. Maddesini ihlal etmiştir.

Ancak Anayasa’yı ihlal bu durumla da sınırlı görünmüyor. Anayasa Mahkemesinin iptal kararına aykırı bir yasal düzenleme yapma tartışmaları 8. Yargı Paketi döneminden beri konuşuluyordu ve şimdi ortaya çıkan 9. Yargı Paketi taslağında da aynı yaklaşım görünüyor.

Anayasa Mahkemesi kararlarının kesin olduğu ve iptal edilen yasal düzenlemelere ilişkin Anayasa Mahkemesi kararı gereğince yasal düzenleme yapılması gerektiği Anayasa hükmü iken 9. Yargı Paketi taslağında görüyoruz ki Anayasa Mahkemesi kararına aykırı bir yasal düzenleme yapmak istiyorlar.

KADIN KENDİ SOYADINI KULLANAMAZ!

Basına sızan taslakta 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 187. Maddesine ilişkin düzenleme önerisi şu şekilde görünüyor; “Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır. Şu kadar ki; kadın evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir. Kadının soyadı, kendi soyadı ile önceki kocasının soyadından oluşuyorsa kadın bu soyadlarından sadece birisini evleneceği kocasının soyadının önünde kullanabilir.” Özetle kadın evlendiğinde sadece kendi soyadını kullanamaz, eşinin soyadı ile birlikte kullanır biçiminde yasa düzenlemesi yapıyorlar. Yani Anayasa Mahkemesi iptal kararının aksine bir yasal düzenleme. Anayasa Mahkemesinin yasa maddesini iptal etmesine karşın aynı yasa maddesini yeniden koymak istiyorlar.

Taslakta neden böyle bir yasal düzenleme yapıldığı, Anayasanın 41. Maddesinden atıfla ailenin Türk toplumunun temeli olduğundan söz edilerek gerekçelendiriliyor. Gerekçede, anne ve babanın ayrı ayrı soyadı kullanmalarının çocuk üzerinde olumsuz etkiler doğurabileceğinden, bu durumun çocuğun hangi soyadını kullanacağının ayrı bir tartışma konusu haline gelebileceğinden bahsedilerek, bu durumun Türk toplumunun temeli olan aile bütünlüğüne zarar verebileceği ifade ediliyor ve şöyle devam ediliyor; “Bu nedenle Anayasa Mahkemesince iptal edilen kanun hükmü yeniden düzenlenerek evlenen kadının kocasının soyadını alacağı, ancak dilerse kocasının soyadının önünde önceki soyadını da kullanabileceği, kadının soyadı, kendi soyadı ile daha önceki kocasının soyadından oluşuyorsa bu soyadlarından sadece birisini evleneceği kocasının soyadının önünde kullanabileceği hüküm altına alınmaktadır”.

EŞİTLİK İLKESİNE AYKIRI

Anayasa Mahkemesi söz konusu iptal kararında tüm bu noktaları değerlendirmiş ve kadının evlendiğinde kendi soyadını kullanamamasının eşitlik ilkesine aykırı olduğunu açıkça tespit etmiştir.

AKP iktidarı, çok açık, kesin ve Anayasa gereği bağlayıcı bu kararı tanımayan, kadının sadece kendi soyadını kullanmasının aile bütünlüğüne zarar vereceğinden söz ederek, kadının bu hakkını kullanmasına engel olmaya çalışıyor. AKP’nin bir süredir Anayasa Mahkemesi kararlarını tanımama tutumu 9. Yargı Paketi ile bir kez daha vücut bulurken kadınları aile dışında tanımlamama ısrarı da bir kez daha kendisini gösteriyor.

Taslakta yasal düzenleme ve gerekçe AKP’nin yıllardır süren muhafazakâr politikalarının tam bir özeti niteliğinde. Kadının eğer isterse evlendiğinde sadece kendi soyadını kullanmasını, aile bütünlüğüne zarar gelir açıklaması ile kabul etmeyen siyasal iktidar, kadınların tek başına bir birey olduğunu kabul etmediğini ve etmeyeceğini de bir kez daha ilan ediyor bu vesile ile.

‘OLSUN, BİTSİN’ PAKETİ

9. Yargı Paketi taslağında kadınlara dair bir de 6284 Sayılı Yasa kapsamında düzenleme görünüyor o da 6284 Sayılı Yasaya ilişkin verilmiş olan kararlara ilişkin itiraz yolunu yasa ile düzenlemeye ilişkin. Daha önce itiraz yolları yönetmelikle düzenlenmiş iken, şimdi yasa maddesi haline getirilmek isteniyor bu şekilde. 6284 Sayılı Yasadaki koruma tedbirlerinin uygulanmasına ilişkin birçok sorun söz konusu iken, bunlara dair bir çalışma yapmayarak sadece bu meseleye dair düzenlemenin taslağa alınması tartışmaya değer bir konu. Her ne kadar yönetmeliğe ilişkin Danıştay’ın iptal kararı söz konusu olsa da Anayasa Mahkemesini dikkate almayan AKP’nin Danıştay kararını hemen önemseyip buna göre düzenleme yapmaya çalışması takdirle karşılanacak bir durum elbette değil.

Kadınların haklarının çeşitli numaralar verilmiş yargı paketlerinin içine sıkıştırıldığı bir düzen AKP’ninki. Her paket ya da taslak açıklığında paketlere acaba kadınlar için ne demişler? diye ayrıntılı bakmak zorunluluğu, aman bir şeyi gözden kaçırmayalım telaşı yaratan bir durum. Her bir konuyu ayrı ayrı Meclis’e getirip tartıştırmak yerine paketlerin içinde yok olsun istiyorlar. Özellikle kadının soyadına ilişkin yıllardır yasal boşluk yaratılmışken bu meselenin eriyip gitmesi en büyük istek gibi görünüyor.

Fotoğraf: Ekmek ve Gül