İsveçli gazeteciler Jesper Klemedsson ve Bengt Sigvardsson, Haiti’ye giderek “restavek” olarak adlandırılan kölelik sistemini inceledi. Klemedsson, çocuklardan biriyle yaptığı söyleşiyi kısa bir film haline getirerek yayınladı. Sigvardsson da, izlenimlerini İsveç İşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (LO) yayın organı Arbetet Global’da anlattı.

Bu sistemde yer alan çocukların yaşları 7 ila 17 arasında. Aileleri ile çalışmak için verildikleri aileler arasında çocukların çalışma ve yaşam koşullarını belirleyen herhangi bir sözleşme yok. Çocuklar teslim edildikleri burjuva ve orta sınıftan gelen ailelerin insafına bırakılmış durumdalar.

‘BU KADAR ÇOK ÇALIŞACAĞIMI BİLMİYORDUM’

Ailesi, 14 yaşındaki Jejiga Elil’i, 2016 yılında başkent Port-au-Prince’te yaşayan tek çocuklu orta sınıf bir ailenin yanına bırakmış. Haiti’nin batısındaki Pastel kentinde doğan Elil, “rastavek” sistemine girişinin öyküsünü şöyle özetliyor:

Pastel’de okula gidiyordum ama eğitim iyi değildi, anne ve babam beni geçindiremiyordu. Beni Port-au-Prince’te zengin bir ailenin yanına yerleştireceklerini söylediklerinde bunun iyi bir fikir olduğunu sandım ama ben bu kadar çok çalışacağımı bilmiyordum. Gece saat 03.00’te uyanıp çalışmaya başlıyorum. Yemek yapıyorum, masayı hazırlıyorum, bulaşık yıkıyorum, yerleri siliyorum, elbiseleri yıkıyorum, yatakları yapıyorum ve yemek servisi yapıyorum. Geldiğimden beri televizyon izleyemedim, arkadaş edinemedim, diğer çocuklarla oynayamadım.

OYUN OYNAYAMIYOR, DERS ÇALIŞAMIYOR

Elil, saat 13.00 ila 17.00 arası okula gidiyor. Okuldan gelir gelmez de yeniden çalışmaya başlıyor ve saat 22.00’ye kadar çalmaya devam ediyor. Yorgun düştüğü için okulda başarılı olamadığını söylüyor Elil:

Her zaman çalıştığım için derslerimi yapacak fırsat bulamıyorum. Her zaman yorgunum. Bazen derste uyukluyorum. Evde işin çok olduğu zamanlar beni okula göndermiyorlar. Okul için harçlık da vermiyorlar.

‘BENİ ÇOK SIK DÖVÜYORLAR’

Aşağılanma ve şiddet de Elil’in günlük yaşamının bir parçası:

Hanım ve bey beni çok sık dövüyor. Beni çağırdıklarında hemen cevap vermezsem dayak yiyorum. Bana verilen işleri çabuk yapmasam yine dayak atıyorlar. Bunlarla konuşmak imkansız.

Ailesiyle arada sırada telefonla görüşen Elil’in en büyük isteği yeniden ailesinin yanına dönmek.

‘KÖLE’ SAHİBİ SİSTEMDEN MEMNUN

Gazeteciler, evin 35 yaşındaki hanımı Jovelin’le de görüşmüş. Elil’in kendisinin ilk “restavek” çocuğu olduğunu söyleyen Jovelin, “Bir rastavek bulmak hiç de kolay değil. Birisine ülkeyi dolaşıp bana birini bulması için para ödedim” diyor.

Rastavek sisteminin iyi olduğunu söyleyen Jovelin, “Evet, benim için iyi, çünkü ev işlerinde yardım alıyorum. Ama çocuklarını okula gönderemeyen yoksul aileler için de iyi. Çocuklar bize geldiğinde okula gidebiliyor” diyerek kölelik sisteminin yoksul aileler ve çocukları için iyi olduğunu öne sürüyor.

Jovelin, Elin’e yaptığı hizmetler karşılığı neden ödeme yapılmadığı sorusunu ise “Hayır, biz okul ihtiyaçlarını karşılıyoruz, hasta olduğunda doktor ve ilaç ücretlerini ödüyoruz. Ayrıca çok da çalışmıyor” diyerek yanıtlıyor.

Rastevek sistemindeki çocuklardan bir kısmının durumları Eili’inkinden daha kötü. Bazıları okula gönderilmiyor ve cinsel istismara uğruyor.

‘HÜKÜMET SORUN OLARAK GÖRMÜYOR’

Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) Haiti Şefi Eunice Seignon, “Hükümet çocukların çalıştırılmalarını önemli bir sorun olarak görmüyor. Hükümet temsilcileri çok seyrek yaptığımız toplantılara katılıyor ve projelerimize destek vermiyor” dedi. Çocukların çalıştırılmalarının engellenmesi için 1999 yılından beri pek çok proje gerçekleştirmesine rağmen kayda değer bir ilerleme olmadığını söyleyen Seignon, “Önce aşırı yoksulluğu ortadan kaldırdığımızda çocukların çalıştırılmaları da sona erecektir” dedi.