Kadın Emeği ve İstihdamı Girişimi (KEİG), geçtiğimiz hafta sonu kadın emeği ile ilgili son gelişmelerin tartışıldığı ve değerlendirildiği bir söyleşiyle kadınlara seslendi: “Çalışıyorum Öyleyse Varım (Mı?) Emeğin Cinsiyeti”. Kadın emeği üzerine çalışmalarda bulunan ve şubat ayında yaşamını yitiren Barış İçin Akademisyenlerden Doç. Dr. Nuray Ergüneş adına Ziraat Mühendisleri Odasında düzenlenen söyleşiye Prof. Dr. Gülay Toksöz, Doç. Dr. Reyhan Atasü Topçuoğlu, Zuhal Esra Bilir konuşmacı olarak katıldı.

Prof. Dr. Gülay Toksöz esnek çalışma biçimlerini destekleyen resmi istihdam politikalarının kayıt dışı çalışmayı artırdığını söylerken; sosyal hizmetlerin yaygınlaşmasının kadının iş gücüne katılımı açısından önemine işaret eden Doç. Dr. Reyhan Atasü Topçuoğlu ise “Bakım hizmetleri kamu hizmeti olarak yaygın bir şekilde sunulmalı” dedi.

‘KADIN İŞSİZLİĞİ GEÇEN YILA GÖRE 107 BİN KİŞİ ARTTI’
Prof. Dr. Gülay Toksöz’ün kadın istihdamının son durumuna ilişkin yaptığı sunumu Türkiye’de kadın istihdamının düşük olma nedenleri ortaya koydu. Bu düşüklüğün en büyük nedenleri ise ataerkil toplum yapısı ve yürütülen ekonomi politikalar. Toksöz, 2004 yılında yüzde 23 olan kadın iş gücünün 2017 yılında yüzde 34’e ulaştığını belirtti ve şu bilgileri verdi: “Kadın istihdamı 2004 yılında yüzde 21’den 2017 yılında yüzde 28’e çıktı. Kadın istihdamında artış eğilimi olsa da bu oran hâlâ çok düşük. AB ortalamasında kadın istihdamı yüzde 61 civarında. 2017 yılında bir önceki yıla göre kadın işsizliği 107 bin kişi arttı. Erkeklerde ise bu sayı 18 bin.”
‘İŞGÜCÜNE KATILAN HER 5 KADINDAN 1’İ İŞSİZ’
Toksöz’ün verdiği bilgilere göre, iş gücüne katılan her beş kadından biri işsiz. Tarım dışı işsizlik ise kadınlarda yüzde 19, erkeklerde yüzde 11. Lise mezunu her beş kadından biri işsiz. Üniversite mezunu kadınlar da da işsizlik bir önceki yıla göre 89 bin kişi artmış.
Tarım dışı artan kadın istihdamının yüzde 39’u kayıt dışı. Kayıt dışı artışta resmi istihdam politikaları büyük rol oynuyor. Kadın istihdamını artırmak için girişimcilik, esnek çalışma biçimlerinin desteklenmesi, doğum sonrası yarı zamanlı çalışma düzenlemesi gibi uygulamalar kayıt dışı çalışmayı artırıyor. Kendi hesabına çalışan kadınların yüzde 79’u kayıt dışı, ücretli ve yevmiyeliler arasında da bu oranın yüzde 17. Kadınlar sigortalı dahi olsa kısmi zamanlı çalışarak emeklilik hakkı kazanmasına, işsizlik sigortasından yararlanmasına imkan yok.

‘BAKIM HİZMETLERİNE YAPILAN ÖDEMELER İSTİHDAM KAPSAMINDA’

“Doğum sonrası kısmi çalışma düzenlemesi kadınların yararına gibi görünse de gerçeklikte hem özel sektör hem de kamu tarafından kadın istihdamını engelleyici bir tavırla karşılaşıyor” diyen Toksöz, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının engelli bakım hizmetleri kapsamında yaptığı ödemelerin kadın istihdam sayısını artıran sebeplerden biri olduğunu belirtti. Toksöz devlet politikaları açısından “Kadınlar çalışsın ama bakım hizmetlerini ihmal etmesin, kendi hesabına çalışsın, kayıtlı olmasalar da olur’ düşüncesinin hakim olduğunu söyledi.

‘KADINLARIN İŞ ARAMAMA NEDENİ EV İŞLERİ VE BAKIM HİZMETİ’

Doç. Dr. Reyhan Atasü Topçuoğlu ise “Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Penceresinden Bakım Hizmetleri ve Yardımlar” üzerine sunum yaptı. Kadınların iş aramama nedeninin ev işleri ve bakım hizmetleri olduğunu belirten Topçuoğlu “2011 TÜİK verilerine göre kadınların yüzde 72’si bu nedenlerle iş aramıyor. Kadınlar ücretli ve ücretsiz işler arasına sıkışıyor. Kadınların evde yaptığı işleri işten sayılmıyor. O yüzden de kadınların ücretli çalışmaya zamanı yok” dedi. Sosyal hizmetlerin yaygınlaşması gerektiğine değinen Topçuoğlu söyle devam etti: “Bakıma herkesin ihtiyacı vardır. Bu bir hak meselesi. O emek görülecek ki işin kıymeti anlaşılacak. Bakım hizmetleri kamu hizmeti olarak örgütlenmeli ve yaygın bir şekilde sunulmalı. Bu alanda tam zamanlı, kayıtlı istihdam yaratılması gerekiyor.”

‘ÖZEL GÜNLERİN OLDUĞU HAFTALARDA 7 GÜN 12 SAAT ÇALIŞMA’
AVM’lerde çalışan kadın satış görevlileri üzerine doktora tezi hazırlayan Zuhal Esra Bilir ise Ankara’da bulunan 9 alışveriş merkezinde 20 kadın satış görevlisiyle görüşme gerçekleştirdiği araştırmasının sonuçlarını paylaştı. Bilir’in araştırması satış görevlisi üniversite, meslek lisesi ya da yüksekokul mezunu kadınların eğitim aldıkları alanda iş bulamamaları nedeniyle bu işte çalışmaya başladıklarına dikkat çekiyor. AVM’lerde kadınlar haftalık 50-64 saat arası çalışıyor, Anneler Günü, Sevgililer Günü gibi özel günlerin olduğu haftalarda yedi gün boyunca izin kullanmadan günde en az 12 saat çalışmaya devam ediyor. AVM çalışanı kadınların fazla mesaileri de yasal sınırın çok üzerinde. Fazla mesai ödemelerinin düzenli yapılmıyor, yıllık izinlerin tamamı kullanılamıyor, kadınların haftalık izinlerini temizlik, çocuk bakımı, yemek gibi işlerle geçiyor; kadınların kendi gelişimlerini sağlayacak eğitim alamıyor. Özellikle İnditeks Grubu mağazalarda indirim dönemlerinin rahat geçmesi için psikolojik ve fiziksel önerilerin yer aldığı işyeri hekimi imzalı broşürler hazırlanıyor. Bu broşürlerde indirim dönemine hazır olunması halinde başarılı olunacağı, aksi takdirde yaşanacak sorunların çalışanların kabahati olacağı yönünde bildirimlerin bulunuyor.
Ayrıca mağazalarda bulunan kameralar gün boyu çalışanları denetliyor. Müşteri gibi mağazaya gelerek durum değerlendirmesi yapan; gün boyunca satış rakamları, geçen yıla göre istatistiklerle mağazalardaki çalışanları denetim altında alan firmalar var.
Emeklilik ise AVM’lerde çalışan kadınlar için imkansız. Evlilik kariyeri bitirme nedeni. Bu alanda bir sendikalaşma da yok. Kadınlara yönelik cinsiyet ayrımcılığı çok fazla ve kadın çalışanların neredeyse tamamı tacize uğruyor.
Araştırmasında kadınların iş yerindeki olumsuzlukları kendi çevresine yansıtmadıklarına da dikkat çeken Bilir, “Ödemeyle, tacizle ilgili olumsuzluklar eve yansıtılmıyor. Zaten evin erkeklerinden zor izin alarak çalışmaya başlamış. Burası çok kırılgan. Kadın daha da güçsüzleşiyor. Ama her şeye rağmen kadınlar gelir elde ediyor olmayı özgürleştirici, özgüven artırıcı görüyor” dedi.