Elham, çocukların eve kimseyi almadığından emin oluyor. Kapı kapandıktan sonra da sessizce ve gergin bir şekilde neden kürtaj yaptırdığını başlıyor anlatmaya.
Gerçek ismi Elham olmayan 39 yaşındaki kadın, hali hazırda en küçüğü 18 aylık olan 5 tane çocuğa sahip. Milyonlarca Yemenli gibi onun ailesi de 2 yıldır süre gelen savaştan dolayı açlığa terk edilmiş, kocasının da dahil olduğu birçok kamu çalışanı 7 aydır hiç maaş alamayarak parasız kalmış.
Elham “Aklım bana kendimi yiyip bitirmenin ve kocamı yeni bir bebeğin ihtiyaçlarını karşılamak zorunda bırakmamın yanlış olduğunu söylüyordu.” diyor. “Zaten şu anki çocuklarımıza güç bela bakabiliyoruz. Eğer birinden biri hastalansa evde tedavi etmek için elimizden gelenin en iyisini yapabiliyoruz ama hastane ücretlerini karşılayamıyoruz. Ekonomik kriz daha fazla çocuk sahibi olmamıza izin vermiyor.”
Elham, yeterli olmasa bile ucuz olduğu için her gün doğum kontrol hapı kullandığını belirtiyor. Doktorun doğum kontrol hapının kendisini tam anlamıyla koruyamayacağını, ‘spiral’ taktırması gerektiğini söylediğini aktarıyor, rahim içi gebelikten korunma aletinin yerel ismini kullanarak.
Hamileliğinin ilk ayında, düşük yapmak için gerekli olanları temin etmeye çalışmış. “3 hafta sonra Şubat 2017’de akrabalarımdan biri gerekli olanları Aden’de bulabilmiş ve bana, Taiz’e yollayabilmişti.

Öğretmenlerin de dahil olduğu ödemesi yapılmayan kamu çalışanlarının protestosu (Nasser al-Sakkaf/ MEE)

Elham’ın uğruna değerli takılarını satmak zorunda olduğu işlem, sonunda şehirdeki bir sağlık tesisinde hamileliğinin ikinci ayında gerçekleşmiş. Daha sonra, ne olduğunu soran herkese hayatının risk altında olduğunu ve doktorunun gebeliği sonlandırma işlemini tavsiye ettiğini anlatmış.
“Spiral pahalı, evet ama kürtaj bana spiralin 4 katı fiyata mal oldu.” diye yanıtlıyor. Görüşmemiz bittiğinde Elham, muhabirimiz görünmeden evden çıkabilsin diye ayarlama yapıyor.

YÜKSEK ORANLI ANNE ÖLÜMLERİ

Kimsenin dile getirmediği ve büyük bir gizlilikle gerçekleştirilen kürtaj aslında Yemen’de yasak. Kürtaja sadece hamileliğin ilk dönemlerinde, eğer annenin sağlığı risk altındaysa, genetik rahatsızlıklar varsa veya tecavüz durumunda izin var.
Coğrafyadaki toplum ve din adamları yalnızca geçtiğimiz 10 yıl içinde kürtajı kabullenmeye başlamışlar. Yemen kültürünü dikkate almadan iyi bir sebebi olmaksızın hamileliğini sonlandıran kadınlar eleştirilmeye mahkum kalıyorlar.
Barış döneminde Taiz’de aile planlaması çok zormuş: sağlık merkezleri hem sınırlı hem de bir çok fakir aile ilaçlarını karşılayabilecek güçte değilmiş. Ayrıca ülke, Orta Doğu’daki en yüksek anne ölümüne sahip olmakla birlikte 3.77 doğum oranıyla kadın başına düşen doğum oranının en yüksek olduğu yerlerden biri.
Nisan 2015’ten beri Taiz, Houthi isyancılarının ve Suudi destekli Cumhurbaşkanı AbdRabbuh Mansour Hadi yanlılarının ülkenin en büyük 3. şehrini kontrol etme kavgalarına sahne oluyor. Şu an, Taiz’in birçok hastanesi ve sağlık ocağı kapanmış durumda.
Nüfusun yüzde 70’inin yaşadığı, doğum kontrol olanaklarının hiç olmadığı ve birçok annenin 10’dan fazla çocuğa sahip olduğu kırsal alanlarda durum daha da kötü.
Sağlık çalışanları artık daha fazla kadının kürtaj olmak istediğini fakat ilaçların ve tıbbi desteğin bulunmasının daha da zorlaştığını aktarıyor. En ucuz seçenek, fiyatı 100 YR (40 cent) olan 32 günlük doğum kontrol hapları. Spiraller yaklaşık 24 dolar tutarken bir kürtaj tıbbi hizmetiyle birlikte 80 dolardan daha fazla tutuyor. Yemen’de asgari ücret ise yaklaşık aylık 50 dolar.
Elham’ın kürtajı ise 48 dolar idi- savaştan önceki fiyatından yüzde 50 daha pahalı. İşlem, işin ehli bir sağlık personeli tarafından bir sağlık kuruluşunda gerçekleştirilecek olmasına rağmen, işlemi yapacak erkek doktor Elham’ın kocasının işleme razı olduğuna dair beyanına kadar kürtaj yapılmasına izin vermemiş.
Kadınların üreme sağlığıyla ilgilenen Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu’na (UNFPA) göre, Taiz’deki savaş gebelikle ve doğumla ilgili riskleri artırmış.
UNFPA’da iletişim uzmanı olan Lankani Sikurajapathy, UNFPA’nın kadınların ne zaman ve ne kadar çocuk sahibi olabileceğinin kararlarını baskıdan ve şiddetten uzak bir şekilde kendilerinin alabilmesini savunduğunu aktarıyor.
UNFPA’ya göre, Mart 2016’da yalnızca Taiz şehrinde, 90 bin kadının hamile olduğu tahmin ediliyor. Bunların 4500’ü doğumdan kaynaklanan komplikasyonlardan dolayı doğumdan sonraki 9 ay boyunca ölüm riskiyle karşı karşıya kalmış.

DİNİN ROLÜ

Taiz şehrinde, kürtaj konusunda yetkili olan kadın-doğum doktoru Aziza al-Azazi, savaştan sonra daha fazla kadının gebeliklerini sonlandırmak için kendisine geldiğini belirtiyor.
Bu durum karşısında hastalarına, gebeliğin Allah tarafından hediye olduğunu ve bebeklerini aldırmamalarını tavsiye ettiği şeklinde cevap verdiğini aktarıyor. Doktor nedenini ise hadislerde Hz. Muhammed’in kürtajı 42 günden sonra yasakladığını fakat Kur’an’da böyle bir ayet bulunmadığı da ekleyerek açıklıyor.
Doktor “Eğer kadın hayatını riske etmişse o zaman kocasıyla kürtaj konusunda mutabık kalıp kalmadıklarını görüşüyorum, daha sonra 12 haftadan önce olan gebelikleri sonlandırıyorum.” diyor. 12 haftalıktan sonraki gebeliklere kürtaj uygulamadığını hatta kadının hayatı risk altında olsa bile bir şeyhten fetva gelmedikçe müdahale etmediğini söylüyor.

Aynı annenin 11 çocuğundan biri olan Taiz’daki küçük dilenci (Nasser al-Sakkaf/MEE)

Doktor genelde, kadınlara korunmanın daha iyi olduğunu anlatıyormuş fakat tavsiyesinin dinlenmediği gerçeğiyle karşılaştığını söylüyor. “Kadınlar gelecekte herhangi bir sıkıntıyla karşılaşmamak için doktorların verdiği talimatları takip etmeliler fakat çoğu iyi bir eğitim düzeyine sahip değil. Korunma yöntemlerini ya da spirali kullanmıyorlar fakat daha sonra kendilerini daha büyük bir belayla baş başa buluyorlar.” diyor.
Bazı sağlık çalışanları tıpkı Elham örneğinde olduğu gibi; kadınları, para cezası ya da 10 yıla kadar olan hapis cezasından kurtarmak için kadının sağlığının risk altında olduğuna diğerlerini ikna ederek, farklı sebeplerden kaynaklı gebeliği sonlandırma işlemi yapabiliyorlarmış.

‘KADINLARIN ACILARINI ÖNLEYİN’

Abeer Abdulmajeed 28 yaşında, 5 yıl önce evlenmiş ve bir bebeğinin olmasını istemiş: ailesinin durumu iyi ve kocası Suudi göçmeni. Fakat hamile kaldığında doktoru kendisine bebeğinin gelişmediğini ve hamileliğinin sonlandırılması gerektiğini söylemiş.
Din adamları Abdulmajeed’e 42 güne kadar gebeliğini sonlandırabileceğini belirtmişler. “Haziran 2016’da, Taiz’de düşük iğnesi bulamadığım için Taiz’den Sanaa’ya doğru yola çıktım. İlk hamileliğimin sonlanması beni çok üzdü.” diyor Abeer.
Yemen’in savaş bölgesinden geçen, 12 saat süren, 250 km’lik yolculuk hem zor hem de çok tehlikeli olmuş. Abeer “Şimdi bir sonraki hamileliğim için önlemler alıyorum, umarım bir bebeğimiz olur.” diyor.
Taiz bölgesinin şeyhi olan Ahmed al-Fioush kürtajın İslamiyet’te yasak olduğunu fakat bazı din adamlarının hayati tehlike olmak kaydıyla 42 günden önce kürtaj yaptırılabileceğini söylediğini ifade ediyor.
”Kur’an’da kürtajın yasaklandığına dair açıklayıcı, net bir ayet yok fakat kürtajın yasaklandığını söyleyen hadisler mevcut. Bu tıpkı birini öldürmek gibi.” diyor şeyh. “Eğer her kadın hamileliğini sonlandırabilse bu sefer zina yaygınlaşacak. Toplum, hiçbir mazereti olmadan 42 günden sonra kürtaj olan kadını İslam’a karşı geldiği için dışlamalıdır.”
Elham röportajında, Kur’an’a karşı gelmediğini, sadece hadislerde yasak olduğunu dile getirmişti. Kendi hikayesini, diğer kadınlar onun tecrübesinden faydalanabilsin diye anlatmak istediğini belirtmişti.
Elham “benim hamileliğime yol açan sebep sadece doğum kontrol hapı kullanıyor oluşumdu. Bu yüzden, kadınlara, haplardan daha güvenilir olan spirali kullanmalarını tavsiye ediyorum. Bu, onların gerçek acılara düşmelerini önleyecek .” diyor.

* middleeasteye.net adresinden Esra Tombultürk Ekmek ve Gül için çevirdi.