Okurumuzun Sorusu:

Merhaba. Ben özel sektörde mühendis olarak (sendikasız) çalışan biriyim. Hamileliğimin 37.haftasına kadar pandemi önlemi sebebiyle fabrika ortamında değil evden çalıştım fakat toplamda 5 gün 9 saat çalıştım. Bildiğim kadarıyla hamilelerin “Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik” madde 9‘da “Maksimum 7,5 saat çalıştırılması” kuralı var. Bu durumda şirket bana evden çalıştığım için fazladan çalıştığım 1.5 saatin iznini kullandırmıyor. Bu durum yasal mıdır, firmanın inisiyatifine mi bağlıdır? Hakkımı nasıl savunabilirim?

Okurumuzun sözünü ettiği kural doğru.

Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmeliğin 9. maddesine göre “Gebe veya emziren çalışan günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz.”

Peki bu kurala aykırı biçimde hamile işçi günde 7,5 saatten fazla çalıştırılırsa ne olacak? İşçiye ek bir ödeme yapılacak mı? Yoksa işverenin yanına kar mı kalacak?

İş Yasası ve ilgili yönetmelikler bu konuya ilişkin bir düzenleme getirmiyor, bu durumu açıklığa kavuşturmuyor. Çünkü zaten hamile ve emziren işçinin 7,5 saatten fazla çalıştırılmamış olması gerekiyor.

Dolayısıyla Yargıtay kararlarına gidiyoruz. Ben hamile işçinin 7,5 saatten fazla çalıştırılmasına ilişkin doğrudan bir Yargıtay kararı bulamadım. Ancak Yargıtay’ın benzer bir duruma ilişkin bir içtihadı var.

İş Yasası’na göre (bazı sektörler haricinde) işçilerin gece 7,5 saatten fazla çalıştırılması yasak. Yargıtay, bu yasağa aykırı biçimde işçilerin gece 7,5 saatten fazla çalıştırılması halinde, işçiye 7,5 saati aşan çalışmalar için fazla mesai ücreti ödenmesi gerektiğine hükmediyor. Yani haftalık 45 saatlik çalışma süresi aşılsın ya da aşılmasın, gece 7,5 saati aşan çalışmalar için fazla mesai ücreti (her 1 saat fazla mesai için 1,5 saatlik ücret) ödenmesi gerekiyor. Örneğin işçi 9 saat çalıştırılmışsa, 1,5 saatlik fazla mesai için 1,5 x 1,5 = 2,25 saatlik ücretin ayrıca ödenmesi gerekiyor.

Yargıtay’ın bu içtihadının, günde 7,5 saatten fazla çalıştırılan hamile ve emziren işçilere de uygulanabileceği kanaatindeyim. Dolayısıyla okurumuza 7,5 saati aşan çalışmalar için fazla mesai ücreti ödenmesi gerektiği sonucuna varıyorum.

İş Yasası’nın 41. maddesine göre “Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı ... serbest zaman olarak kullanabilir”.

Yani işçi istediği takdirde fazla mesainin karşılığını fazla mesai ücreti yerine serbest zaman (ücretli izin) olarak da alabilir.

Sonuç olarak okurumuz işverenden 7,5 saatten fazla çalıştırıldığı tüm süreler için fazla mesai ücreti ya da serbest zaman talep edebilir.

İşveren okurumuzun bu talebini karşılamazsa, okurumuz 5 yıl içinde önce arabulucuya giderek, arabulucuda anlaşma olmazsa da dava yoluyla fazla mesai ücretini talep edebileceği gibi İş Yasası’nın 24. maddesinin 2. fıkrası uyarınca haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanarak işyerinden ayrılabilir, kıdem tazminatı ve diğer yasal haklarının yanı sıra ödenmeyen fazla mesai ücretini de talep edebilir. Okurumuzun haklı fesih yoluna gitmeden önce bir avukatla görüşerek yasal destek almasında yarar var.