1936 yılından bu yana dört yılda bir verilen Fields ödülünün bir kadına verilmesi dünyada da ilgi yarattı. Meryem ödüle hak kazanarak kadınların matematiğe, fen bilimlerine yatkın olmadığına dair erkek egemen ön yargıları da tuzla buz etti.
İran yönetimi bile Meryem Mirzakhani'nin büyük başarısına kayıtsız kalamadı. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani onun saçı açık, kapalı iki fotoğrafını ekleyerek attığı twitt'te “Meryem Mirzakhani'yi kutluyorum, İranlılar olarak kendisiyle gurur duyuyoruz” diyordu.
Ruhani'nin Meryem'in saçı açık fotosunu kullanması İranlı kadınlar tarafından bir süre önce başlatılan, örtünme karşıtı eylemlere destek verdiği şeklinde yorumların yapılmasına da yol açtı. Bilindiği gibi İran'da kadınlar için çok sert kıyafet yasaları var. Bu yasalara göre kadınlar başlarını örtmek ve hatlarını göstermeyecek giysiler giymek zorundalar. Aksi halde cezalandırılıyorlar.
Ödülü üç erkek meslektaşı ile paylaşan Meryem Mirzakhani şu anda Stanford Üniversitesi'nde matematik profesörü olarak çalışıyor ve üç yaşında bir de kızı var.
Problem çözerken çok büyük kağıtları yere serip üzerine şekiller yaptığı için kızı “Aaa annem yine resim yapmaya başladı” diye yanına oturuyormuş.
İran'da geçen çocukluğunu anlatırken “Biz mutlu bir nesildik” diyen Meryem, küçükken matematik profesörü olmayı hiç düşünmediğini de belirtiyor. “Çocukluğumda roman okumayı çok severdim ve büyüyünce büyük bir yazar olmayı planlıyordum” diyor.
İran-Irak savaşı sırasında ilkokulu bitirerek, Tahran'da özel yetenekli kız çocuklarının okuduğu Ferzanegan Ortaokulu'na kayıt olmuş. Orta birinci sınıfta matematik öğretmeni küçük kızın matematiğe karşı yeteneği olmadığını söyleyince, matematikten soğuduğunu anlatıyor ve “o yaşta öğretmenlerin tavrı çok etkili oluyor” diyor.
Ama ikinci sınıftaki öğretmeni onu bu konuda çok teşvik etmiş. “Önceleri benim için problem çözmek bir tür meydan okumaktı daha sonra hoşuma gitmeye başladı” diyor.
Ortaokulda daha sonraları yaşamı boyunca en iyi arkadaşı olacak olan Rüya Behşeti ile tanıştı. 1994 yılında 17 yaşında lise öğrencisi iken iki kız da Uluslararası Matematik Olimpiyatları'na katılmak için okul müdürüne başvurdular. İran Milli Takımı içinde kız öğrenci olmamasına rağmen müdür dileklerini kabul etti. Meryem Mirzakhani ve Rüya Behşeti elemeleri geçerek olimpiyatlarda İran'ı temsil eden ekibin içinde yer aldılar. Mirzakhani iki yıl üst üste olimpiyatlarda İran'ı temsil eden milli takım içinde bulundu ve yarışmaya katıldı. İlk yıl altın madalya aldı, ikinci yıl ise daha büyük başarı göstererek tüm soruları eksiksiz çözdü. Olimpiyatlar yeteneğini keşfetmesine ve matematiği daha çok sevmesine sebep oldu. “Matematikteki güzelliği görmek için çok fazla enerjiye sahip olup çok çaba sarfetmek gerekir” diyor.
Tutkusu hiperbolik yüzeyler, modüller ve dinamik sistemlerdi.
Matematiği doğanın dili olarak tarif eden Mirzakhani, matematik araştırmalarının roman yazmak gibi olduğunu söylüyor “Farklı karakterler var ve onları tanıdıkça daha kolay öğreniyorsunuz.”

KADINLAR ZİRVEYE OTURACAK

Kaliforniya'da Stanford Üniversitesinde araştırmalarını sürdüren Mirzakhani, kendisinin yavaş olduğunu söylüyor. Başka matematikçiler bir problemden diğerine koşarken o yıllarca bir problemin derininde yatan sorularla uğraşıyor “Aylara ve yıllara göre bakış açıları değişiyor” diyor.
Bazı problemlerle 10 yılın üzerinde uğraştığını söylüyor, okuldaki arkadaşlarından Alex Eskin, onun çok alçakgönüllü olduğunu, Fields madalyasını kazandığına ilk başta inanamadığını söylüyor. "Haberin yayınlanmasından ve konuyla ilgili maillerin akmasından sonra ancak inanabildi" diyor.
Meryem Mirzakhani üniversiteyi Tahran'da bitirdi. Daha sonra doktora yapmak üzere Harward üniversitesine gitti. Doktora danışmanı kendisi de Fields madalyası sahibi Curtis McMullen idi. Madalya aldıktan sonra onun sağlam kişilik yapısına hayran olduğunu belirten hocası Curtis McMullen “cesur ve hırslıdır” diyor.
Madalyayı aldıktan sonra yapılan basın toplantısında, bir kadının nihayet matematiğin en yüksek ödülünü aldığı, bu konuda neler düşündüğü şeklindeki bir soruyu “Zamana ihtiyaç vardı. Matematik alanında gittikçe daha fazla kız öğrenciye rastlıyoruz, bu da kadınların mücadele etmek zorunda kaldığı önyargıların kırılmasına yol açıyor. Biraz sabır, ben çok daha fazla sayıda kadının, zirveye oturacağına eminim artık.” diye cevapladı.
Kaynak: Petrol-İş Kadın Dergisi, Sayı 49, Ekim 2014