Yeni eğitim öğretim yılı başlıyor başlamasına ancak pek çoğumuz için heyecanla değil bin bir kaygıyla. Televizyon kanalları “eğitim kredisi, ihtiyaç kredisi” reklamlarıyla dolu. Çünkü kredi almak, borçlanmak ayı geçirebilmek için neredeyse zorunluluk. Hele de okul başlamadan hemen önce. Defterler kaplanır, çocuklar güzel kırtasiye malzemelerini heyecanla kullanmayı bekliyordur belki ama o kırtasiye malzemeleri nasıl alınacak? Okul kayıt parası, önlük parası, kırtasiye masrafı, servis masrafı artık eğitime kimsenin “ücretsiz” diyemeyeceği şekilde herkesin sırtında bir yük. Geçtiğimiz yıllara göre daha da yük.

■ Okul öncesi düzeyde okula başlama maliyetleri 2019’a göre; 2022’de yüzde 285,26; 2023’de yüzde 654,36 oranında arttı.

■ İlkokul düzeyinde okula başlama maliyetleri 2019’a göre; 2022’de yüzde 316; 2023’de ise yüzde 493,8 oranında arttı.

■ Ortaokul düzeyinde okula başlama maliyetleri 2019’a göre; 2022’de yüzde 304,1; 2023’de ise yüzde 450,5 oranında arttı.

■ Lise düzeyinde okula başlama maliyetleri 2019’a göre; 2022’de yüzde 286,8, 2023’de ise yüzde 486,4 oranında arttı.*

Eğitim masraflarının aileler için karşılanamaz hale gelmesi çocukların okullaşmasının önünde de risk teşkil ediyor.

■ Bugün her dört lise öğrencisinden biri açıkta okuyor ya da yalnızca okula kayıtlı görünüyor.

■ Eğitim Reformu Girişimi raporuna göre 2021 yılında 16-17 yaş grubunda yaklaşık 13 bin 139 kız ve 770 oğlan çocuk resmi olarak çocuk yaşta erken ve zorla evlendirildi.

■ Zorunlu eğitim kapsamına giren 6-17 yaş arasındaki 570 bin 293 çocuk, 2021-22 eğitim-öğretim yılında herhangi bir eğitim kurumuna kayıtlı değil.

Çocukları eğitimini garanti altına alması gereken Milli Eğitim Bakanlığı ne yapıyor?

■ Okullaşmayı artırma iddiasıyla karma eğitime saldırıyor. Başkaca çevreler bundan cesaret bulup kadın hastanelerinden, kadın üniversitelerinden, müfredatın değiştirilmesinden, gençlerin birbirini taciz edebileceğinden bahsetme cesaretini çok rahatça gösterebiliyorlar. Bu sırada çocukların okula devam edip etmediğini ise takip etmediğini, çocuk istismarı davalarından öğreniyoruz.

■ Okullara yeterli bütçe ayırmayınca “ücretsiz” olan eğitimde bir anda kayıt paraları alınıyor, veliler kendi evinin elektrik faturasını ödeyemezken okula bilmem kaç ampul, kaç top kağıt almak durumunda kalıyor. En ucuzu nereden alınır diye dört dönüyor kadınlar. Bütçe ayrılmayınca okulların hijyen koşulları da tartışmalı. Sizin çocuğunuzun okulunda kaç temizlik görevlisi var? Mümkün mü bu kadar çocuğa bu kadar az görevlinin yetişmesi?

■ Çocukların beslenmesini ise ancak Türkiye geneli bir kampanyadan sonra sadece okul öncesine ücretsiz sağladılar.

Yani hayır tüm ekonomik yükü, çocuğun gelişiminin tüm garantisini her bir aileye yıkıyor, çocukların eğitimini, gelişimini kendiliğinden bir hale bırakıyor.

Ama bir yandan da okullardaki eğitimi dinselleştirmek için her türlü bütçeyi, imkânı ayırıyor. Kendi yapmadığında devletin vermesi gereken her sosyal hizmetten devlet çekildiğinde yerini tarikatların, dini vakıfların doldurmasına izin veriyor. Ağustos sayımızda pek çok kadının çocuğunu nasıl sübyan mekteplerine göndermek zorunda kaldığına yer vermiştik.

ÇOCUKLARIN EĞİTİMİ VE GELİŞİMİ KİMİN UMURUNDA!
Çocukların eğitimi ve gelişimi için harcanmayan paralar bakın çocukların gelişimine değil de nasıl eğitimin niteliğinin azaltılmasına, dinselleştirilmesine ayrılıyor:
■ MEB 2023 bütçesinin yarısından fazlası olan 245 milyar lira parayı ilk 6 ayda bitirmişler. Türkiye’de, okullar temizlikçi parası bulamazken, bakanlık yurt dışına 4 milyar lira yollamış.**
■ Sözcü’den Sultan Uçar’ın haberine göre 81 İl Milli Eğitim Müdürlüğü de toplam 37,7 milyar liralık bütçelerinin yüzde 81,7’si olan, 30,8 milyar lira parayı harcamış.*** Yani Milli Eğitim Müdürlükleri kasası boşalmış olarak yeni eğitim dönemine başlıyor.
■ MEB’e bağlı Din Öğretimi Genel Müdürlüğünün, 2022’de 13,6 milyar lira olan bütçesi, 2023’te yüzde 99 artışla 21,5 milyar lira olurken, 11 milyar 447 milyon lirası 6 ayda harcandı.
■ Temel eğitimde, din için 10 milyar 781 milyon lira ayrıldı. 2022’nin ilk altı ayına göre okul öncesi din eğitimine harcanan para yüzde 109,8 arttı.
■ 2022’nin ilk 6 ayında, sivil toplum adı altında MEB bütçesinden 706 milyon lira alan vakıflara, 2023’ün ilk 6 ayında, 2 milyar 566 milyon 318 bin lira öden¬miş. Hükümete yakın vakıfların, eğitim bütçesinden aldığı pay geçen yıla göre yüzde 71 arttı.
■ 2023 bütçesinde MEB dahil pek çok bakanlığı gerisinde bırakan Diyanet İşleri Başkanlığı 35 milyar 910 milyon lira almıştı. Ancak bu da yetmedi Diyanet İşleri Başkanlığı, depremin yaralarının sarılması için hazırlanan ek bütçeden de 276 milyon 218 bin lira ek ödenek aldı. Diyanet’in 2023 yılı bütçesi, deprem bütçesinden gelen yeni ödenekle 36 milyar 186 milyon liraya çıktı.****
■ Diyanet İşleri Başkanlığının geçen yılın ilk 6 ayında 9.8 milyar lira olan gideri bu yılın aynı döneminde 19.6 milyar liraya çıktı. Yüzde 99 oranında artış oldu.
■ ÇEDES projesi ile okullara “manevi danışman” adı altında din görevlileri atanıyor.

LAİK EĞİTİM, DAHA ÇOK BÜTÇE TALEBİNİ BÜYÜTMELİYİZ

Evet, eğitimin dinselleştirilmesine karşı çıkmak da eğitimin gerçekten ücretsiz olmasını istemek de birbirinden ayrılan talepler değiller. Nitelikli ve ücretsiz bir eğitim mücadelesini ancak bir arada verirsek anlamlı. 2024 yılı bütçeleri harıl harıl hazırlanıyor şimdi bakanlıklarda, komisyonlarda. En yüksek bütçeyi kimin alacağına dair bir tahminimiz var. Ama bütçenin halkın ihtiyaçlarına göre planlanmasını da o bütçeyi yazanların insafına bırakamayız herhalde. O yüzden bütçe laik, bilimsel, nitelikli ve parasız eğitime ayrılsın demek önümüzdeki dönem bütçe görüşmeleri başlamadan da önemli bir yerde duruyor.

* CHP Genel Başkan Yardımcısı Lale Karabıyık’ın açıkladığı eğitim raporu

** MEB Strateji Geliştirme Başkanlığı 2023 Yılı Mali Durum ve Beklentiler Raporu

***https://www.sozcu.com.tr/2023/egitim/milyarlarca-lira-yurtdisina-ucmus-7782767/

****https://www.sozcu.com.tr/2023/gundem/ek-butceden-diyanet-cikti-7737682/

Fotoğraf: Eda Aktaş/Evrensel