1973’e geri gidiyoruz: Lippstadt’taki otomotiv tedarikçisi Hella Werken’in hallelerindeyiz*. Yüzlerce işçi, VW Beetles, Ford veya Audi gibi otomobiller için işverenin belirlediği sayıda farı monte ediyor. Üretimde çalışanların çoğu göçmen işçiler, sözde misafir işçiler. Genellikle haftanın beş günü on saat üretimde ayakta çalışırlar. El becerileri, ince motor becerileri nedeniyle işverenler tarafından tercih edilen birçok kadın var. Misafir işçilerin ücretleri düşük ve Alman işçilerin ücretlerinin çok altında. Özellikle göçmen kadın işçiler, aynı işe rağmen daha iyi bir ücret beklentisi olmaksızın düşük ücretli gruplarda çalıştırılmakta. Patlayan ekonomi durgunlaşıyor ve enflasyonu yüksek tutuyor. Hella’daki vasıflı Alman işçiler hâlâ fiyat artışı alırken, göçmen işçiler arasında öfke mayalanıyor ve sonunda bir protestoya yol açıyor. Sabır taşı çatlıyor! Kaçınılmaz olan şey ortaya çıkıyor. 16 Temmuz 1973’te Hella fabrikalarında çalışan çoğu kadın “misafir işçi” grev çağrısı yapıyor.

Grevcilerden biri, 1971’de Hella’da vardiyasına başlayan ve birkaç yıl sonra binlerce iş arkadaşıyla birlikte memnuniyetsizliğini mücadeleyle gösteren Irina Vavitsa. Irina şimdi 71 yaşında, IG Metall üyesi ve özellikle kadın ve göç alanında aktif. Siyasi zulüm gördüğü için eski Sovyetler Birliği’ne kaçan Yunan bir anne babanın kızı olarak Taşkent/Özbekistan’da doğdu. Irina, olağan dışı doğum yeri hakkında şöyle diyor: “Kökenin, cinsiyetin, ten renginin ve dinin bir rol oynamadığı bir ülkede doğduğum için mutluyum. Yüzlerce millet barış içinde bir arada yaşadı.” Ailesi daha güvenli bir yaşam umuduyla 1967’de Yunanistan’a geri döndü. Ama tam tersi oldu. Ordu siyasi iktidarı ele geçirdi ve sonunda onu ve kocasını 1971’de Almanya’ya sürekledi.

Irina Vavitsa devam ediyor: “Kocam altı ay önce Almanya’ya gelmişti. Almanya’da çalışabilmem için kocamın onayına ihtiyacım vardı. Sadece eşimin çalıştığı şehre gitmeme izin verildi. Atina’da diş, kalp ve böbrek muayenesi yapıldı. İç çamaşırlarımıza kadar soyunmak ve idrar örneği vermek zorunda kaldık. Kadınlar hamile olup olmadıklarını anlamak için gizlice test edildi. Lippstadt’ta Hella fabrikalarının yatakhanelerinde yaşıyorduk. İş sözleşmesi süresiz hale gelir gelmez oradan taşınmak zorunda kaldık. Kalıcı sözleşmem için hamile olmadığımı garanti ettiğim bir kağıt imzalamak zorunda kaldığımı hatırlıyorum. Bugün işverenler bunu daha ustaca yapıyor.”

HELLA’DA ÇALIŞMA

O zaman, dört ülkeden yaklaşık 3 bin 500 göçmen işçi Hella’da çalışıyordu: İtalya, Yunanistan, İspanya ve eski Yugoslavya. Kadınların oranı yüzde 60-70. İşverenler, misafir işçilerin dil becerilerinin eksikliğinden pek de endişe duymuyordu. Şirketteki tercüme yardımları sadece iş süreçlerinin ve görevlerin misafir işçiler tarafından anlaşılmasını ve bunlara uyulmasını sağlamaya hizmet ediyordu.

“Tercümanlarımız vardı ama sorun şu ki tercümanların siyasi yetkileri yoktu. Bize belli görevleri açıkladılar, ama fazlasını değil. Geç kalmamaya, kaliteye ve gerekli parça sayısını üretmeye dikkat etmeliydik. Hella’da birçok dil öğrenebilirsin ama Almanca öğrenemezsin; en iyi durumda, “Hella Almancası”. Daha sonra grevde sol gruplardan ve partilerden çok fazla dayanışma gördük. O sırada broşürleri okuyamamamız üzücüydü. Yıllar sonra daha fazla Almanca bilgisiyle onları okuyup anlayabildik.

İşçi olarak çağırıldık ama insan olarak geldik. Kimse bunu düşünmedi. İşten sonra çok yalnızdık. Yunan erkekler kısa süre sonra futbol oynamak için bir araya geldiler ve daha sonra bir kulüp kurdular. Ancak biz kadınlar için politik çalışma tabuydu. Tabii ki ben bu durumu kabul etmedim. Lippstadt’taki Yunan derneğinde ilk 8 Mart etkinliğini düzenledim. Sendika ve siyasi çalışma arasındaki bağlantı beni o zamanlar harekete geçiren şeydi ve bu bir kadın olarak benim için çok önemliydi.”

HELLA KAYNIYOR

Benzer çalışma ve yaşam koşullarının deneyimlerinin sonucu işçilerin kaynaşması uzun sürmüyor. Mola odasındaki gürültülü makinelerin uğultusunun kesildiği ve sonunda kısa da olsa derin bir nefes alabileceğiniz zaman, işçiler arasındaki özel dostluklar için malzeme sağlaması açısından çok değerli. İş arkadaşları kısa sürede arkadaş oluyor.

“Mola sırasında İspanyollar, eski Yugoslavlar, İtalyanlar, Yunanlar birlikte oturduk. Kadınlar ve erkekler. Ellerimiz ve ayaklarımızla birbirimizle iletişim kurmaya çalıştık ve işe yaradı. Çünkü her birimiz önemliydik. Birimiz hepimiz, hepimiz birimiz içindik! Hastanede bir meslektaşımız varsa hep birlikte ziyaret ettik. Ne yazık ki, bugün artık durum böyle değil.”

“Bir ara molada beraber oturuyorduk ve maaş bordrolarımızı elimizde tutuyorduk. Neyin net neyin brüt olduğunu anlamadık. Açıklamayı okuyamadık, ücret grubu, ücret vergisi ne demek anlamadık. Sadece altta ne olduğunu (elimize geçen parayı) biliyorduk ve farklılıkları gördük. Kira, yatak çarşafları, Hella’nın bize sağladığı her şey kesildi. Aynı saatlerde çalıştığımızı biliyorduk ama bunun için eşit olmayan bir şekilde maaş alıyorduk. Alman meslektaşlar da bu farklılıklar hakkında suskun kaldılar. Alman kalifiye işçilerinin gönüllü ek ödenek aldığını öğrendiğimizde üzüldük. Fazla düşünmeden şirkette toplandık ve sokaklara çıktık.” Grevin merkezi, tüm alet yapımı departmanının bulunduğu Hella fabrikalarının kuzey işletmesiydi. İşçilerin ücret adaletsizliğine karşı hoşnutsuzluğu artmıştı.

İŞÇİLER ÖRGÜTLENİYOR
İşçiler ulusal dillerde işgücü toplantıları düzenledi ve mücadeleye başladı: “İspanyol işçilerin bir greve katılması İspanyol Franco rejimini tedirgin etmişti. Grevi kırmak için büyükelçi fabrikaya gönderildi.” İrina gururla ekliyor: “Ama bizim üzerimizde hiçbir etkisi olmadı. İspanyol kadınları, insanın hayal edemeyeceği bu alev, bu ateş... Bu gerçekten kadın gücüydü.”
Ücret eşitsizliğinden, kötü çalışma koşullarından ve dezavantajlardan bıkan misafir işçiler, herkes için 50 kuruş daha fazlasını, aynı işe eşit ücret ve düşük ücretli grubun kaldırılmasını talep ediyor. Yurtların yüksek fiyatlarını kınıyorlar ve adalet ve tanınma talep ediyorlar. Bunu, Alman işçi hareketinin tarihine bir “vahşi grev” olarak geçecek olan dört günlük bir grev takip ediyor. Greve 11 bin Yunan, İtalyan, eski Yugoslav, İspanyol ve Alman işçi katılıyor. Lippstadt sakinlerinden ve Paderborn, Recklinghausen ve Hamm’daki diğer Hella fabrikalarından büyük bir dayanışma dalgası yükseliyor. Şirket yönetimi, iş uyuşmazlığını suç saymaya ve polis şiddeti de dahil olmak üzere her türlü yolu kullanarak kırmaya çalışıyor ama başarılı olamıyor. Irina ve meslektaşları, saat ücretlerine daha düşük ücret grupları için 40 pfennig zam ve daha yüksek ücret grupları için 30 pfennig zam için savaşıyor.
“Grevimizin ardından Pierburg kadın grevi geldi. Sadece biz değil, başkalarının da mücadelemizden etkilendiğini fark ettik. Şunu hissettik: Yaptığımız her şey doğruydu! Doğru amaç için savaştık ve bununla gurur duyuyorum. Yaşadığım müddetçe adalet için, savaşa ve sömürüye karşı mücadele edecek ve tecrübelerimi gelecek nesillere aktaracağım. Çünkü adalet ancak kendimizi örgütler ve dayanışma gösterirsek elde edilebilir. Bu nedenle çok sayıda üyeye sahip güçlü bir sendikaya ihtiyacımız var.

*Halle: Çalışılan büyük salon

Çeviren: Semra Çelik

Fotoğraflar: Irina Vavitsa kişisel arşivi