Okurumuzun sorusu:

Merhaba bir arkadaşım var. Kısmi süreli çalışma için başvuru yaptı 13:30-17:30 saatleri arasını kurum onayladı. Aradan 3 ay geçti ve kurumdaki bir idari amirin (bence mobbing yapıyor) isteği üzerine bu çalışma saatlerinin 08:00-12:00 saatlerine çekildiğine dair kurumdan bilgilendirme yazısı geldi. Şimdi bu kadıncağız herşeyini ilk başvurduğu saatlere göre ayarlamış 3 çocuk annesi bir çalışan. Bu değişikliği istemiyor. Buna itiraz hakkımız var mı? Hani en başta işverenin istediği saatleri kullandıracağını biliyorduk. Fakat isteğimiz saati kabul ettiler. Şimdi bütün düzeni yeniden bozuyorlar sıkıntı bu.

Okurumuz, arkadaşının “kısmi süreli çalışma” hakkını kullandığını belirtmiş. Doğum sonrası analık izinlerini kullanan kadın işçinin iki farklı hakkı var. Birisi yarım çalışma hakkı, diğeri kısmi süreli çalışmaya geçiş hakkı. Birbiri ile karıştırılabildiği için,bu iki hakkı kısaca anımsatalım.

YARIM ÇALIŞMA HAKKI

Kadın işçi normal analık iznini kullandıktan sonra, birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün, sonraki doğumlarda ise 180 gün boyunca “yarım çalışma” hakkını kullanabilir. Kadın işçi haftalık çalışma süresinin yarısı kadar (22,5 saat) çalışır ve bu sürenin ücretini işvereninden alır, işveren bu sürenin primini de öder. Geri kalan sürede işçi ücretsiz izinli sayılır ve bu süre için yarım çalışma ödeneği İş-Kur tarafından ödenir. Yarım çalışma ödeneği 2019 yılı için günlük net 84,6 TL’dir. İş-Kur ayrıca yarım çalışma ödeneği ödediği gün kadar sigorta primi öder.
Detaylar için bakınız: Yarım çalışma için eşin çalışması zorunlu değil 

KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMAYA GEÇİŞ HAKKI

Kadın işçi normal analık iznini kullandıktan sonra, ya da normal analık iznini takiben ücretsiz izin veya yarım çalışma hakkını kullandıktan sonra isterse kısmi süreli çalışmaya geçiş hakkını da kullanabilir. Kadın işçi çocuğu zorunlu ilköğretim çağına girene kadar (5,5 yaşını doldurana kadar) istediği zaman tam zamanlı çalışmadan kısmi süreli (part-time) çalışmaya geçebilir. Bu durumda kadın işçi, çocuğu ilköğretim çağına kadar kısmi süreli çalışıp, ardından tam zamanlı çalışmaya geri döner. İsterse tam zamanlı çalışmaya dönme hakkını daha önce de kullanabilir. Yarım çalışma hakkından farklı olarak kısmi süreli çalışmaya geçiş hakkında kadın işçiye İş-Kur ayrıca bir ödeme yapmaz. Örneğin haftalık 45 saatten 30 saatlik çalışmaya geçen kadın işçi, 3’te 2 oranında ücret alır ve sigorta primi de çalışma süresi ile orantılı ödenir.

Detaylar için bakınız: Kısmi süreli çalışmaya nasıl geçilir? 

ÇALIŞMA SAATLERİNİ İŞVEREN BELİRLER

İster yarım çalışma hakkını, ister kısmi süreli çalışmaya geçiş hakkını kullansın; her iki durumda da kadın işçi başvuru sırasında çalışmak istediği gün ve saatleri işverene bildirir. Ancak işçinin hangi gün ve saatlerde çalışacağına işveren karar verir.

Detaylar için bakınız: Yarım çalışmada çalışma saatlerini işveren belirler

Kısmi süreli çalışmada saatleri işveren belirler

DEĞİŞİKLİK İÇİN İŞÇİNİN ONAYI GEREKİR

Gelelim okurumuzun sorusuna. İşveren, yarım çalışma ya da kısmi süreli çalışmaya geçiş hakkını kullanan kadın işçiye hangi gün ve saatlerde çalıştırılacağını bildirme hakkına sahip. Ancak işveren işçiye bildirdiği süreleri işçinin onayı olmaksızın tek taraflı olarak değiştiremez.
Çünkü Analık İzni Veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik işverenlere ilk başta çalışma süresini belirleme yetkisini vermekte ancak bu süreleri daha sonra tek taraflı değiştirme yetkisi vermemektedir. Öte yandan İş Yasası’nın 22. maddesine göre çalışma koşullarında işçi aleyhine bir değişiklik yapılabilmesi için işçinin yazılı onayının alınması gerekmektedir.
Kaldı ki bu iki hakkın da amacı doğum sonrası kadın işçinin çalışma yaşamından ayrılmasını engellemek; kadın işçiye kolaylık sağlamaktır. Okurumuzun arkadaşının örneğinde görüldüğü üzere 3 çocuklu bir kadın işçinin önceden belirlenmiş saatlerini değiştirmek; kadın işçinin tüm hayatını, planını, programını alt üst edebilecektir. Bir başka deyişle, işçinin onayı olmadan yapılacak değişiklikler bu hakların amacına da aykırıdır.

İŞÇİ NE YAPABİLİR?

Peki, bu aşamada okurumuzun arkadaşı ne yapabilir? Çalıştığı işyerine yazılı bir dilekçe ile başvurarak, onayı almadan çalışma saatlerinin değiştirilmesinin Analık İzni Veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik ve İş Yasası’nın 22. maddesine aykırı olduğunu, çocukların bakımı ve aile düzenini ilk belirlenen saatlere göre ayarladığını, söz konusu değişikliğin bu düzeni bozacağını ve dolayısıyla bu değişikliği kabul etmediğini belirtebilir.

İş Yasası’nın 22. maddesi gereği işçinin yazılı onayı alınmadan yapılan değişiklik işçiyi bağlamayacağı için okurumuzun arkadaşı ilk belirlenen saatlerde çalışmaya devam edebilir.
İşçinin bu değişikliği kabul etmemesi işverene işçiyi işten çıkarma hakkı vermez. İşveren buna rağmen işçiyi işten çıkarırsa bu İş Yasası’na aykırı olur ve (en az 30 işçinin çalıştığını varsayarak söylüyorum) işçi işe iade davası açabilir.