Okurumuzun Sorusu:

Bir giyim mağazasında satış sorumlusu olarak asgari ücret artı primle çalışıyorum. Evlilik nedeniyle işten ayrılmayı düşünüyorum. Muhasebeye gittim tazminatımı hesaplatmaya. Primlerimi saymıyorlar. Sayılması gerekmiyor mu?

KIDEM TAZMİNATI NASIL HESAPLANIR?

1475 sayılı Kanun’un yürürlükte bulunan ve kıdem tazminatını düzenleyen 14. maddesi bu konuda açık bir düzenleme getiriyor:

“Kıdem tazminatına esas olacak ücretin hesabında 26’ncı maddenin birinci fıkrasında yazılı ücrete ilaveten işçiye sağlanmış olan para ve para ile ölçülmesi mümkün akdi ve kanundan doğan menfaatler de göz önünde tutulur”.

Yani kıdem tazminatı hesabına işçinin ücretinin yanı sıra işçiye sağlanan para ve para ile ölçülmesi mümkün menfaatler de dâhildir. İşçilere düzenli olarak ödenen ikramiye, çocuk, öğrenim, yemek ve yol yardımları gibi yan haklar ile işçilere sağlanan parasal değeri olan ayni yardımlar (örneğin yemek ve servis) da hesabın içindedir.

Kıdem tazminatı son, giydirilmiş, brüt ücret üzerinden hesaplanır. İşçiye her bir yıllık kıdemi için 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Yıldan artan süreler için orantılı hesaplama yapılır. Örneğin 3 yıl 4 ay kıdemi olan işçiye, 3 yılı için 90 gün, 4 ayı için 10 gün, toplamda 100 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenmesi gerekir.

PRİMLER HESABA NASIL DÂHİL EDİLİR?

Gelelim prime. Eğer işçiye yaptığı satışa göre düzenli olarak prim ödemesi yapılıyorsa, bu primler devamlılık arz eden bir ek ödeme (menfaat) niteliği taşımaktadır ve bu nedenle kıdem tazminatı hesabına dâhil edilmelidir. Prim satış üzerinden olabileceği gibi örneğin kamyon / tır şoförleri örneğinde olduğu gibi yol primi de olabilir.

Ancak primlerin miktarı aydan aya değişiyor. Yani sabit bir tutar yok. Primleri, kıdem tazminatı hesabına nasıl dâhil edeceğiz? Kıdem tazminatı, son ücret üzerinden hesaplanır. O halde son ay ödenen primi mi esas alacağız?

Bu soruların yanıtları Yargıtay kararlarında mevcut. Yargıtay içtihadına göre, işçiye son 1 yıl içinde ödenen tüm primler toplanmalı ve 365’e bölünmeli, bir güne düşen prim hesaplanmalıdır. Böylece kıdem tazminatı hesabına esas günlük prim tutar elde edilecektir.

Kıdem tazminatı brüt ücret üzerinden hesaplandığı için primlerin işçiye ödenen net tutarı değil, brüt tutarı esas alınacaktır (primler sigorta primi ve vergiye tabidir!).

ÖRNEK HESAPLAMA

Bir örnek üzerinden somutlayalım. Diyelim ki işçiye sadece brüt asgari ücret ve satış primi ödeniyor. İşçiye son 1 yıl içinde toplam 3.650 TL (brüt) prim ödemesi yapılmış. İşçinin üç yıllık kıdemi var.

Kıdem tazminatı hesabı için önce kıdem tazminatına esas günlük ücreti bulmamız gerekiyor.

İşçinin aylık brüt ücreti: 2.029,5 TL. Günlük brüt ücreti: 67,65 TL

Son bir yıl içinde ödenen toplam prim: 3.650 TL. 3.650 / 365 = 10 TL (Hesaba esas günlük tutar).

Kıdem tazminatı hesabına esas bir günlük giydirilmiş brüt ücret: 67,65 TL + 10 TL = 77,65 TL

Her bir yıllık kıdem için ödenecek 30 günlük tazminat tutarı: 77,65 x 30 = 2.329,5 TL

İşçinin kıdemi üç yıl. O halde toplam tazminat tutarı: 2.329,5 x 3 = 6.988,5 TL

Kıdem tazminatından sadece yüzde 0,759 oranında damga vergisi kesilir. Damga vergisi: 6.988,5 x (%) 0,759 = 53 TL

İşçiye ödenecek net tutar: 6.988,5 TL – 53 TL = 6.935,5 TL

ÖDENMEZSE İŞÇİ NE YAPABİLİR?

Eğer okurumuzun kıdem tazminatı hesabında satış primleri dikkate alınmazsa, okurumuz önce arabulucuya başvurarak, arabulucuda anlaşma sağlanamadığı takdirde ise dava yoluyla kıdem tazminatının eksik ödenen tutarını talep edebilir.

EKSİK ÖDEME ALANLAR NE YAPABİLİR?

Bu yanıtımızı okuyan ve kıdem tazminatı hesabına primleri dâhil edilmemiş olan okurlarımız hayıflanmasın! Eğer iş sözleşmelerinin son ermesinden bu yana henüz 5 sene geçmemişse onlar da önce arabulucu, anlaşma olmazsa dava yoluyla eksik ödenen tutarı talep etme hakkına sahipler.

5 sene dememin nedeni şu: Ne yazık ki kıdem tazminatında hak düşürücü süre AKP tarafından 2018 yılı başında 10 seneden 5 seneye düşürüldü. Bu hak gasbı olmasaydı 10 sene geriye gidebilecektik…