Okurumuzun sorusu:

Hastanede taşerondan kadroya geçtik. Müdürümüz ilave tediyelerin 10 güne düşürüldüğünü söyledi. Böyle bir durum var mı?

En başta söyleyelim. Böyle bir durum yok. İlave tediye ayrı bir hak, toplu iş sözleşmesinden doğan ikramiye ayrı bir haktır. Ayrı ayrı ödenir. Müdür, kendi hayal dünyasının bir ürünü olarak, kanuna aykırı ve saçma sapan bir yorum yapmaktadır.

Gelelim detaylarına. Uzun bir yanıt olacak ama bu yanıtta kamuya geçirilen tüm işçiler sorularına yanıt bulabilecek.

Altını çizerek belirteyim. Bu yanıtta verdiğim bilgiler, yoruma değil Kanuna, Yargıtay ve Sayıştay kararlarına dayanıyor.

İLAVE TEDİYE NEDİR?

Tediyenin sözcük anlamı “ödeme”dir. Bu sözcük, ikramiye yerine de kullanılmaktadır. Sonuç olarak günümüz Türkçesi ile söyleyecek olursak ilave tediye, ek ödeme (ikramiye) anlamına gelir.

İlave tediye, 6772 sayılı Kanunda düzenlenmiştir. 6772 sayılı Kanun uyarınca devlet ve devlete bağlı müesseselerde çalışan işçilere, yılda iki ilave tediye (ikramiye) ödenmektedir.

İlave tediyelerde hafta tatili dikkate alınmadığı için her bir ilave tediye 30 değil 26 gün üzerinden hesaplanmakta ve iki ilave tediye, toplamda 52 günlük ücrete denk gelmektedir.

Bu ilave tediyelerin biri Kanunun 1. maddesi gereği ödenirken, ikinci ilave tediyenin ödenmesi için Kanunun 3. maddesi gereği Bakanlar Kurulu kararı gerekmektedir. Ancak uygulamada Bakanlar Kurulu her yıl ikinci ilave tediyenin ödenmesi için karar almakta, dolayısıyla her yıl kamuda çalışan işçilere iki ilave tediye ödenmektedir.

İLAVE TEDİYE KİME ÖDENİR?

İlave tediye hakkından hem merkezi hem yerel idarelerde çalışan kadrolu işçiler yararlanabilmektedir.

Dolayısıyla merkezi idarelerde (ör. bakanlık, hastane, üniversite vb.) kadroya geçirilen taşeron işçiler, ilave tediye hakkından yararlanacaktır.

BELEDİYE ŞİRKETLERİNDEKİ İŞÇİLERE ÖDENECEK Mİ?

Yerel yönetimlerde çalışan taşeron işçiler ise kadroya değil şirketlere geçirilmiştir. Örneğin eğer belediyenin taşeronunda çalışan işçiler, belediyenin şirketine değil belediyenin kendisine geçirilseydi ilave tediye alacaktı. Çünkü belediyelerin kadrolu işçileri de ilave tediye alıyor.

Ancak belediye şirketlerindeki işçiler, 6772 sayılı Kanun kapsamında kabul edilmiyor ve bu işçilere ilave tediye ödenmiyor. Geçtiğimiz yıllarda açılan davalar neticesinde Yargıtay önce belediye şirketlerindeki işçilere de ilave tediye ödeneceği kararını verdi. Ancak dava sayısı hızla artınca (muhtemelen siyasi bir müdahalenin de neticesinde) Yargıtay görüş değiştirdi ve belediye şirketlerindeki işçilere ilave tediye ödenmeyeceğine hükmetti. Detaylar için ilgili yanıtımıza BURADAN bakılabilir.

Ne yazık ki özellikle de sosyal medyada kafa karıştıran bilgiler, herhangi bir dayanağı olmayan görüşler ve Yargıtay’ın son olumsuz kararları değil, önceki olumlu kararları dolaşmaktadır.

Çok açık ve kesin bir şekilde söyleyecek olursak, belediye şirketlerinde hem önceden çalışan işçilerin hem de belediye şirketlerine geçirilen işçilerin ilave tediye hakkından yararlanabilmesi ve bu sorunun nihai çözüme kavuşturabilmesi için 6772 sayılı Kanunda değişiklik gerekmektedir.

Kanunda değişiklik yapılmadığı veya Yargıtay yeniden görüş değiştirmediği sürece belediye şirketlerindeki işçilere ilave tediye ödenmeyecektir. Kanunda değişiklik yapılmadığı sürece Yargıtay yeniden görüş değiştirse bile ilave tediye alabilmek için her bir işçinin ayrı ayrı dava açması gerekecektir.

Belediye şirketlerindeki işçilere ilave tediye ödenmemesinin 696 sayılı KHK ile hiçbir ilgisi yoktur. Taşeron işçilerin geçişinden önce de belediye şirketlerinde çalışan işçilere ilave tediye ödenmemekteydi. Dolayısıyla bu sorun hem belediye şirketlerinin eski işçilerinin hem de belediye şirketlerine geçirilen işçilerin ortak sorunudur.

Belediye şirketi işçilerine de ilave tediye ödenmelidir! Bu ortak sorun, ortak bir mücadele ile çözülebilir.

İLAVE TEDİYE NE ZAMAN, NE KADAR ÖDENECEKTİR?

Yukarıda belirttiğim üzere ilave tediyelerin biri Kanun gereği ödenirken, ikinci ilave tediye için Bakanlar Kurulu kararı gerekmektedir. Yani iki ilave tediye ödenecek diye bir kural yoktur. Ancak uygulamada Bakanlar Kurulu her yıl ikinci ilave tediye ödenmesi için karar aldığından dolayı, yılda iki ilave tediye ödenmektedir.

İlave tediyelerin ne zaman ödeneceğine Bakanlar Kurulu karar vermektedir.

Bakanlar Kurulu’nun 2018/11212 sayılı ve 24 Ocak 2018 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan kararına göre (karara buradan ulaşılabilir) Kanunun 1. maddesi gereği ödenecek 26 günlük birinci ilave tediye, iki parça halinde ödenecektir.

13 günlük birinci parçanın ödeme tarihi 26 Ocak 2018,

13 günlük ikinci parçanın ödeme tarihi ise 8 Haziran 2018’dir.

İkinci ilave tediye için ise Bakanlar Kurulu karar alacak, bu kararda ödeme tarihleri de yer alacaktır. Örneğin 2017 yılında Bakanlar Kurulu’nun 23 Ağustos 2017 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan kararına göre ikinci ilave tediye, yine 13’er günlük iki parça halinde, 25/8/2017 ve 25/12/2017 tarihlerinde ödenmiştir.

2018 yılında ikinci ilave tediyenin ne zaman ödeneceğini Bakanlar Kurulu’nun alacağı karar ile hep birlikte öğreneceğiz. Bakanlar Kurulu ikinci ilave tediyenin tek parça halinde ödenmesine de karar verebilir, yine iki parça halinde ödenmesini de karar altına alabilir.

Gelelim en can alıcı meseleye. Taşeron işçiler, 2 Nisan 2018 tarihi itibariyle kadroya geçirildi, 2 Nisan 2018 tarihi itibariyle 6772 sayılı Kanunun kapsamına girdi.

6772 sayılı Kanun ve Yargıtay kararları gereği işçi tam yıl çalışmamış ise ilave tediye kıstelyevm esasına göre hesaplanıp ödenir. Emsal Yargıtay kararına BURADAN ulaşılabilir.

Kadroya geçirilen işçiler, 2018 yılında kadrolu işçi olarak 9 ay çalışmış olacaktır. Kıstelyevm hesabına göre işçiler yılın 4’te 3’ünde çalışacağı için ilave tediye de 4’te 3 oranında ödenecektir. 52 günün 4’te 3’ü 39 güne tekabül etmektedir. Dolayısıyla kadroya geçirilen işçiler 2018 yılında 52 gün değil 39 gün ilave tediye alacaktır.

Bu nedenle 26 Ocak 2018 tarihinde ödenmiş bulunan birinci ilave tediyenin 13 günlük birinci parçasını kadroya geçirilen işçiler alamayacaktır.

Ancak birinci ilave tediyenin 13 günlük ikinci parçasının, 8 Haziran 2018 tarihinde, kadroya geçirilen tüm işçilere ödenmesi yasal zorunluluktur.

Kadroya geçirilen işçilere Bakanlar Kurulu kararı doğrultusunda ve Bakanlar Kurulu’nun belirleyeceği tarihlerde 2018 yılının 26 günlük ikinci ilave tediyesi de ödenmek zorundadır.

İşçilere ilave tediyeleri, ücretlerini aldıkları kurum tarafından ödenecektir. Yani –sosyal medyada dolaşan bazı yanlış bilgilerin aksine- ödeme Maliye Bakanlığı tarafından değil; işçinin kadrosunun bulunduğu kurum tarafından yapılacaktır. İlave tediyeler ücretle birlikte, ücret ödeme tarihinde değil; Bakanlar Kurulu tarafından hangi tarih belirlenmişse o tarihte ödenecektir.

2019 yılından itibaren kadroya geçirilen işçiler de yılda 52 günlük ücret tutarında ilave tediye alacaktır.

6772 sayılı Kanunun 4. maddesi gereği ilave tediye hesabında fazla mesai, evlilik, çocuk zamları veya primleri, ayni yardımlar, hafta ve genel tatil ücretleri gibi haklar dikkate alınmaz. Yani ilave tediye sosyal ve yan haklar dâhil edilmeden; çıplak brüt ücret üzerinden hesaplanır. İlave tediyeden, sosyal güvenlik primleri, gelir ve damga vergisi kesilir ve elde edilen tutar işçilere ödenir.

Küçük bir hatırlatma yapalım. 6772 sayılı Kanuna göre ilave tediyelerden sosyal güvenlik primi kesilmemesi gerekiyor. Ancak AKP’nin 2006’da çıkardığı ve 2008’de yürürlüğe giren 5510 sayılı Kanun ile ilave tediyeler de, sosyal güvenlik primine tabi tutulmuş oldu.

İŞGÜZARLARA BİR NOT!

Bazı kurumlarda bazı iş bilmez ve işgüzar kamu yöneticileri, kamuya geçirilen işçilerin henüz bir yılını doldurmadığı için 2018 yılında ilave tediyenin kıstelyevm usulüyle de olsa ödenmeyeceğini iddia ediyor.

Oysa 28.04.1985 tarih ve 18738 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 04.04.1985 tarih ve 4492/1 sayılı Sayıştay Genel Kurul Kararına göre:

“Hal böyle olunca, ilâve tediyelerin ilişkin bulunduğu yıl içinde herhangi bir tarihte işe giren işçinin yıl sonuna kadar çalışacağı varsayımı ile bulunacak hizmet süresinin esas alınması ve bir tam yıl (365 gün) çalışan işçiye 52 günlük ücreti tutarında ödemede bulunulacağından, yukarıda belirtilen biçimde hizmet süresi saptanan işçiye kaç günlük ücreti tutarında ilâve tediye yapılacağının orantı yoluyla hesaplanıp ödenmesi icabetmektedir.”

Sayıştay kararı açık. Kadroya geçirilen işçilerin 2018 yılı sonuna kadar çalıştırılacağı süre esas alınarak hesaplama yapılmak ve buna göre ilave tediyeler ödenmek zorunda! Yani bir yılın dolmasına gerek yok.

Eğer bu işgüzarlar buna rağmen ödeme yapmaz ve işçileri yasal yollara başvurmak zorunda bırakırsa, kamunun uğrayacağı alacak faizi, dava masrafı ve vekâlet ücreti gibi tüm zararların, bizzat bu işgüzar, iş bilmezlere rücu edilmesi, yani onlardan geri tahsil edilmesi de söz konusu olabilir.

10 GÜNLÜK İKRAMİYE

Gelelim 10 günlük ikramiye meselesine. Daha önce de belirttiğim üzere 6772 sayılı Kanundan doğan ilave tediye hakkı ayrı bir hak, 696 sayılı KHK gereği Yüksek Hakem Kurulu tarafından bağıtlanan toplu iş sözleşmesi hükümleri gereği, kadroya ya da belediye şirketlerine geçirilen işçilere ödenecek ikramiye ayrı bir haktır.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın internet sitesinden de ilan edilen Yüksek Hakem Kurulu toplu iş sözleşmesi hükümlerine göre,

Merkezi idarelerde kadroya geçirilen işçilere Ocak ve Temmuz aylarında 5’er günlük ücretleri tutarında toplamda 10 günlük ikramiye ödenecektir.

Yerel idarelerde şirketlere geçirilen işçilere Nisan ve Ekim aylarında 5’er günlük ücretleri tutarında toplam 10 günlük ikramiye ödenecektir.

Altını çizelim. İşçinin taşeron döneminde imzalanmış ve halen devam eden toplu iş sözleşmesinde daha farklı bir düzenleme olsa, daha yüksek ikramiye öngörülmüş olsa, ödeme tarihleri daha farklı olsa bile ödemeler, yukarıdaki tarih ve tutarlarda yapılacaktır. 696 sayılı KHK bu konuda çok net ve kesin bir düzenleme getirmiştir.

Öte yandan, bu ikramiyelerin, taşerondan gelen bir toplu iş sözleşmesi olan ya da olmayan, sendika üyesi olan ya da olmayan, aidat ödeyen ya da ödemeyen tüm işçilere ödenmesi zorunludur. Çünkü söz konusu haklardan yararlanmak için ayrıca bir koşul öngörülmemiştir.

Ödemeler o aya ilişkin ücretin ödeneceği tarihte yapılacaktır. Örneğin işçi, Ekim ayı ücretini Kasımın başında alıyorsa, 5 günlük ikramiye Ekim ayı ücreti ile birlikte Kasım ayı başında ödenecektir.

2019 yılından itibaren ödemeler bu şekilde yapılacaktır.

Ancak 2018 yılına ilişkin uygulamada büyük belirsizlikler söz konusudur.

Yerel idarelerde şirketlere geçirilen işçilerin çoğu Nisan ayı ücretleri ile birlikte 5 günlük ikramiyelerini aldı. Bu işçiler Ekim ayı ücretleri ile 5 günlük ikramiye daha alacak. Ancak şunu da not düşelim. Eğer işçi kadroya geçişten önce kendi taşerondaki toplu iş sözleşmesinden kaynaklı 5 günlük ikramiye ödenmişse, bu işçilere Nisan ayı ikramiyesi ayrıca ödenmedi.

Merkezi idarelerde kadroya geçirilen işçilere, geçiş tarihinden önceye denk gelen Ocak ayının 5 günlük ikramiyesi ödenmedi (taşeronda çalıştığı dönemde taşerondaki toplu iş sözleşmesinden kaynaklı 5 günlük ikramiye alanlar hariç). Bu işçiler Temmuz ayı ücretleri ile birlikte 5 günlük ikramiye alacak. Peki, Ocak ayının 5 günlük ikramiyesi ne olacak?

Bu konuda net bir yanıt vermek güç. Çünkü mevcut yasal kurallar, 696 sayılı KHK ile getirilen yeni düzen ile örtüşmüyor.

Konuyla ilgili Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın önümüzdeki günlerde bir görüş yayınlaması bekleniyor. Bakanlığın ne diyeceğini hep birlikte göreceğiz.

Bu ikramiyeler de, ilave tediyeler gibi çıplak brüt ücret üzerinden hesaplanacak, sosyal güvenlik primi, damga ve gelir vergisine tabi olacaktır.

Son olarak şunu da belirtmek isterim. 696 sayılı KHK ile kamuya geçirilen işçilerin haklarına ipotek konulmuş, bu işçilerin mevcut kadrolu işçilerin haklarından ve toplu iş sözleşmelerinden yararlanması engellenmiştir.

Merkezde ya da yerelde ayın işi yapan işçilerden eski kadroluların çoğu, ilave tediye dışında yılda 2 aylık ücretleri tutarında ikramiye alırken; kamuya geçirilen işçilere 10 günlük ikramiye reva görülmüştür. Oysa eşitlik ve hakkaniyet gereği, kamuya geçirilen işçiler de eşik hak ve ücretlerden yararlanabilmeli; ilave tediye dışında 2 aylık ücret tutarında ikramiye alabilmelidir!

Bu hakkın elde edilmesi, 2020 yılına kadar sürecek olan “kamuşeron” garabetinden gerçek kadrolu işçiliğe geçilmesi, eşit hak ve ücretler elde edilmesi işçilerin ve sendikaların verecekleri mücadelelere bağlıdır.