Okurumuzun Sorusu:

İşsizlik ödeneğinden yararlanabilmenin 3 temel koşulu var:

1) Son 3 yıl içinde en az 600 gün prim ödeyerek çalışmış olma,

2) Son 4 ayda iş sözleşmesine tabi olma,

3) İş sözleşmesinin işsizlik ödeneğine hak kazanacak şekilde sona ermesi.

3 numaralı koşula göre işçinin işsizlik ödeneği alabilmesi için “işçinin kendi isteği ve kusuru dışında işsiz kalmış olması” gerekiyor.

Genel olarak söyleyecek olursak işçi kendi isteğiyle istifa ederek işten ayrılırsa “kendi isteği ve kusuru dışında işsiz kalmış” sayılmıyor.

Yine emeklilik, malullük, emeklilik için yaş dışındaki diğer şartların tamamlanması, evlilik gibi nedenlerle de işçi işten ayrıldığında işsizlik ödeneğine hak kazanamıyor.

İşten ayrılan taraf işçi ise işsizlik ödeneği alabilmenin iki yolu var:

1) Askerlik nedeniyle fesih

2) Haklı nedenle derhal fesih

İşçi İş Yasası’nın 24. maddesinden kaynaklanan “haklı nedenle derhal fesih hakkı”nı kullanarak işten ayrılırsa bu koşulunu yerine getirmiş sayılıyor ve işsizlik ödeneği alabiliyor.

İş Yasası’nın 24. maddesi haklı fesih nedenlerini üç grup altında topluyor:

1) Sağlık sebepleri (SGK fesih kodu: 24)

2) Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri (SGK fesih kodu: 25)

3) Zorlayıcı sebepler (SGK fesih kodu: 23).

Yeri gelmişken not düşelim. Haklı fesih nedenleri ile ilgili detaylı bilgiler şu yanıtımızda mevcut: Haklı fesih yapan işçi tazminat alabilir

Eğer İş Yasası’nın 24. maddesinde yer alan haklı fesih gerekçelerinden biri mevcutsa ve işçi bu gerekçeye dayanarak haklı fesih yaparak işten ayrılırsa işsizlik ödeneği alabilir. Altını çizelim, bu koşulun yanı sıra işçinin son 3 yılda 600 gün prim ve son 4 ay hizmet akdine tabi olma koşullarını da yerine getirmiş olması gerekir.

Bu bilgiler ışığında okurumuzun annesinin durumuna bakalım.

Yukarıda da belirttiğim gibi emeklilik veya yaş dışındaki emeklilik koşullarını tamamlama nedeniyle işten ayrılma halinde işsizlik ödeneği almak mümkün değil.

Okurumuzun annesinin işsizlik ödeneği alarak işten ayrılabilmesi için haklı fesih yapması gerekiyor.

Bunun için de yukarıda belirttiğim üç gruptan birine giren bir haklı fesih gerekçesine ihtiyaç var.

Okurumuzun annesinin ameliyat olmasının ardından ellerini oynatamaması sağlık sebeplerinden kaynaklanan bir haklı fesih nedeni olabilir mi?

İş Yasası’nın 24. maddesinin 1. fıkrası aynen şöyle:

“I. Sağlık sebepleri:

a) İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa,

b) İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa”.

Okurumuzun annesinin durumu “işin yapılması, işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa” kapsamına giriyor mu, girmiyor mu bunu netleştirmek gerekiyor.

Yargıtay kararları ışığında da söyleyecek olursak, ortaya çıkan sağlık problemi ile işçinin yaptığı iş arasında bir bağ olması; sağlık sorununun işten ve/veya çalışma koşullarından kaynaklanması gerekir. Daha detaylı bilgi için şu yanıtımıza bakılabilir: Sağlık sorunu işten kaynaklanıyorsa haklı fesih yapılabilir

O halde okurumuzun annesinin ellerindeki sağlık problemi ile yaptığı iş arasında bir bağ var mı? Bu sağlık sorunu okurumuzun annesinin yaptığı işten ve/veya çalışma koşullarından mı kaynaklandı? En önemlisi de ameliyata rağmen okurumuzun annesinin yapmaya devam ettiği iş, okurumuzun annesinin sağlığı için tehlike arz ediyor mu?

Eğer bu sorulara “evet” diyebiliyorsak, okurumuzun annesi İş Yasası’nın 24. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendine dayanarak haklı fesih yapabilir. Ancak haklı fesih yoluna gitmeden önce okurumuzun annesinin işverene başvurarak sağlık durumuna uygun bir iş verilmesini talep etmesi, böyle bir iş verilmediği takdirde haklı fesih yoluna gitmesi daha doğru olacaktır.

Diyelim ki bu sorulara “evet” yanıtı veremiyoruz. Diyelim ki okurumuzun annesinin elleriyle ilgili yaşadığı sağlık sorununun yaptığı iş ile bir ilgisi yok. Ya da diyelim ki okurumuzun annesinin yaptığı iş okurumuzun annesinin sağlığı için bir tehlike oluşturmuyor.

Peki bu durumda okurumuzun annesi haklı fesih yapamaz mı?

Hayır! Bir ihtimal daha var. Diyelim ki okurumuzun annesinin elleriyle ilgili yaşadığı sağlık sorunu ile yapılan işin bir ilgisi yok. Ancak halihazırda okurumuzun annesi ellerini oynatmakta güçlük çekiyor. Okurumuzun annesi bu nedenle işini yapmakta çok zorlanıyor ve/veya işini yaparken çok acı çekiyor.

Eğer bu durum söz konusu ise okurumuzun annesi yine işverene başvurarak sağlık durumuna uygun bir iş verilmesini talep edebilir. Eğer işveren böyle bir iş vermiyor, bir yandan da okurumuzun annesini mevcut işinde çalışmaya zorluyorsa, işveren İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’ndan kaynaklanan yükümlülüğünü yerine getirmemiş olur.

Bu durumda da okurumuzun annesi, İş Yasası’nın 24. maddesinin 2. fıkrasının (f) bendi uyarınca “çalışma şartları uygulanmadığı” için yani işveren yasalardan doğan yükümlülüklerini yerine getirmediği için fesih hakkını kullanabilir.

Biraz uzun bir yanıt verdiğimin farkındayım. Ancak mesele karmaşık ve detaylı. Bu yüzden mümkün mertebe her türlü ihtimali göz önünde bulundurarak yanıtı hazırlamaya çalıştım.

Son olarak şunu söyleyelim. Okurumuzun annesinin haklı fesih yapması yalnızca işsizlik ödeneği bakımından değil kıdem tazminatına hak kazanma bakımından da büyük önem taşıyor. Dolayısıyla okurumuzun annesinin en kısa sürede bir avukatla da görüşerek, haklı fesih yapma olanağının olup olmadığını netleştirmesinde ve buna göre adım atmasında yarar var.