Meclisin açılmasıyla birlikte, emeklilikte yaşa takılanların sorunları ve talepleri de yeniden gündeme geldi. Mecliste görüşülmeyi bekleyen teklifler var ama emeklilikte yaşa takılanlar sorunu şimdilik iktidarın gündeminde yok. Oysa Türkiye’de kadınlar emeklilikte hem yaşa hem prime takılıyorlar. Primini doldurduğu halde yaşı gelemediği için emekli olamayan kadınların yanı sıra yaşını doldurduğu halde primi eksik olduğu için emekliliğe hak kazanamayan milyonlarca kadın var.

EMEKLİLİKTE YAŞA TAKILANLAR KİMLER?

DSP-MHP-ANAP iktidarı 1999’da emeklilik koşullarını değiştirdi. Bu değişiklikten önce primini ve sigortalılık süresini dolduranlar emekli olabiliyordu. Yaş şartı yoktu.

8 Eylül 1999 tarihinden önce işçiler bakımından emeklilik koşulları erkeklerde 25 yıl sigortalılık ve 5 bin gün prim; kadınlarda ise 20 yıl sigortalılık ve 5 bin 000 gün primdi. Bu koşulları yerine getirenler, herhangi bir yaşta emekli olabiliyordu.

Ancak DSP-MHP-ANAP iktidarı, bu kuralda değişikliğe giderek yaş şartı getirdi ve prim gün sayısını da kademeli olarak artırdı. 2006 yılında ise AKP iktidarı, emeklilikte hem prim hem yaş şartını daha da yükseltti.

İlk sigorta girişi 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olan kadın işçiler, bu değişiklikler olmasaydı 20 yıl sigortalılık ve 5 bin gün primle emekli olabilecekti. Sigorta girişinde 18 yaş dikkate alındığı için en az 38 yaşını doldurmuş olup 20 yıl ve 5 bin gün şartını yerine getirenler emekli aylığı alabilecekti. Ancak artık bu durumda olan kadınlar için emeklilik yaşı 40 ila 56 yaş arasında, prim gün sayısı ise 5 bin ila 5.975 gün arasında değişiyor. Sigorta giriş tarihi ne kadar geç ise emeklilik yaşı ve prim şartı da o kadar yükseliyor.

Emeklilik için yaş şartı getirilmesi nedeniyle hem primini hem sigortalılık süresini doldurmuş olan çok sayıda yurttaş henüz emeklilik yaşı gelmediği için emekli olamıyor. SGK’nın 2016 yılı istatistiklerine göre 38 yaşını doldurmuş, 56 yaşını doldurmamış 1.422.426 kadın işçi var. Bu nedenle yaklaşık 1,5 milyon kadın işçi emeklilikte yaşa takılma potansiyelini taşıyor. Bu kadınların önemli bir kısmı primini ve 20 yıl sigortalılığını doldurmuş durumda. Ancak henüz yaşları dolmadığı için emekli olamıyorlar. Bu durumda en az 500 bin ila 750 bin arasında kadın işçi olduğu tahmin ediliyor. Erkeklerde de dâhil edildiğinde toplam sayı 2 milyonu geçiyor.

DEFALARCA TEKLİF VERİLDİ, AKP’YE TAKILDI

Emeklilikte yaşa takılanların sayısı arttıkça, bu konuda bir düzenleme yapılarak sorunun çözülmesi yönündeki baskı da artıyor. Bugüne kadar muhalefet partileri defalarca yasa teklifi verdi ancak bu yasa teklifleri AKP’ye takıldı ve yasalaşmadı.
Bugün de benzer bir durumla karşı karşıyayız. En son CHP Uşak Milletvekili Özkan Yalım, CHP İstanbul Milletvekili Gürsel Tekin, CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, MHP İstanbul Milletvekili Arzu Erdem ve İyi Parti Muğla Milletvekili Metin Ergün konuyla ilgili Meclise yasa teklifleri sundu. HDP Grup Başkanvekili Ayhan Bilgen, emeklilikte yaşa takılanlarla ilgili yasa teklifi kimden gelirse gelsin destekleyeceklerini söyledi; HDP İstanbul Milletvekili Garo Paylan’ın da önümüzdeki günlerde bir yasa teklifi vermesi bekleniyor.

Sözün özü AKP dışındaki tüm partiler, 9 Eylül 1999 öncesi sigorta girişli olup emeklilikte yaşa takılanlar için yaş şartının kaldırılmasını destekliyor.

AKP: ‘GÜNDEMİMİZDE YOK’

Ancak AKP iktidara geldiği günden beri sorunu çözecek bir düzenlemeye karşı çıkıyor. Son olarak 11 Eylül 2018 tarihinde Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, kabine toplantısının ardından emeklilikte yaşa takılanlarla ilgili gazetecilerin soruları üzerine şunları söyledi:

“Bu konu bugün gündeme gelmedi. Bugünkü kabine toplantısında. Şu anda hükümetin gündeminde de bu konu yok. Teklif geldiğinde bir bakılır nedir, ne değildir diye ama bunun maliyeye üreteceği maliyeti de dikkate almak durumundayız. Bugün bu konu gündeme gelmedi, yarın da bu gündemimizde yok.”

Öte yandan AKP, 2019 yılı sosyal güvenlik bütçesinden 10,1 milyar TL kesintiye gideceğini açıkladı. Sosyal güvenlik bütçesi artmak bir yana daraltılırken, yaklaşık 2 milyon kişiye emekli aylığı bağlanmasına yol açabilecek bir düzenlemeye AKP’nin yanaşması pek de mümkün gözükmüyor.

Konu Mecliste yeniden gündeme gelecek. Bugünkü milletvekili dağılımına göre AKP karşı çıksa bile CHP, MHP, İyi Parti ve HDP destek verdiği takdirde teklifin Meclisten geçmesi mümkün. Ancak bunun için AKP ile seçim ittifakı yapan, hemen hemen her konuda AKP ile birlikte hareket eden MHP’nin tam destek vermesi gerekiyor.

Altını çizerek belirteyim. Umarım AKP dışındaki partiler bu konuda ortak bir duruş sergiler ve AKP’ye rağmen bu sorunun çözülmesini sağlar. Ancak yukarıda belirttiğim gibi bunun olabilmesi için MHP’nin AKP ile arasının açılmasını göze alması gerekiyor.

MHP SORUMLULUĞU ÜZERİNDEN ATAMAZ

Yeri gelmişken söyleyeyim. Bugün emeklilikte yaşa takılanların kurtarıcılığına soyunan MHP ve MHP içinden çıkan İyi Parti, bu konu üzerinden siyasi prim toplamaya kalkmasın! Çünkü bizatihi bu sorunun üç sorumlusundan biridir MHP. Eğer MHP 1999’ta yaş şartını değiştiren kanunu desteklemese, bugün bu sorun olmayacaktı.

EMEKLİLİKTE PRİME TAKILAN KADINLAR

İlk sigorta giriş tarihi 08.09.1999 - 30.04.2008 tarihleri arasında olan kadınlar için emeklilik koşulları daha da ağır: 7 bin gün prim ve 58 yaş.

Türkiye’de bu grupta yer alan çok sayıda kadın, sigortalı çalışmaya geç yaşlarda başlamış durumda. Dolayısıyla yaşı gelse bile primi eksik olan, “emeklilikte prime takılan” ciddi bir kadın nüfusu var.

Bu gruptakiler için alternatif emeklilik koşulları ise 58 yaş, 25 yıl sigortalılık ve 4 bin 500 gün prim. Bu emeklilik koşulları, “ileri yaştakiler için kolaylaştırılmış emeklilik” ya da “yaştan emeklilik” olarak da anılıyor.

Bu alternatifte prim gün sayısı 7 bin günden 4 bin 500 güne düşüyor. Yaş sabit kalıyor. Ancak yeni bir koşul geliyor: 25 yıl sigortalılık!

08.09.1999-30.04.2008 arası sigortalı olanlar için aranan “25 yıl sigortalılık” koşulu, bu durumda olan kadınların büyük çoğunluğunun bu alternatif seçenekten yararlanmasını olanaksız hale getiriyor. Yani 4 bin 500 gün primi olsa bile 25 yıl sigortalılığı olmayan kadınlar bu alternatiften yararlanıp emekli olamıyor.

Türkiye’de bugün 50’li yaşlarda olan birçok kadının ilk sigortalılık tarihi 30’lu yaşlarının sonuna ya da 40’larına denk geliyor. Bu kadınlar emeklilik için gereken yaşı doldursalar bile primleri eksik olduğu için emekli olamıyor. Sigortalılıktan önceki doğumlara borçlanma hakkı tanınmadığı için doğum borçlanması da olanaklı olmuyor. 1999-2008 arası girişlilere tanınan kolaylaştırılmış emeklilikte aranan 25 yıl sigortalılık şartı, işi kolaylaştırmak yerine daha da zorlaştırıyor.

Sonuç olarak emeklilikte prime takılan kadınlar (ve aynı zamanda erkekler) için acilen bir düzenleme gerekli. Çünkü bu durumdaki kadınların ilerleyen yaşlarında çalışması ve prim ödemesi, dolayısıyla emekli olması zor. Emekli olsalar bile emekli aylığı çok geç yaşta bağlanacak…

ÖRNEK BİR HESAPLAMA: 43 YERİNE 51 YAŞINDA EMEKLİLİK
Örneğin 1975 doğumlu bir kadın 1995 yılının başında sigortalı çalışmaya başlamış olsun. Bu kadının emekli olabilmek için 20 yıl sigortalılığa, 5 bin 750 gün prime ve 51 yaşa ihtiyacı var. 20 yıl sigortalılık zaten 2005’te dolmuş durumda. Eğer bu kadın ara vermeden düzenli sigortalı çalıştıysa prim gün sayısı bırakın 5 bin 750’i, 8 bini bile geçti. Yani 1999’da yapılan düzenleme olmasaydı bu kadın bugün emekliliğe hak kazanabilecekti. Ancak bu kadın emekli olamıyor. Çünkü henüz 43 yaşında. Emekli olabilmek için 51 yaşı beklemesi gerekiyor.

DOĞUM BORÇLANMASI İLE EMEKLİLİK

Emeklilik için sigortalılık süresi ve yaşı dolmuş olup, primi eksik olan kadınlar doğum borçlanması yoluyla eksik primlerini tamamlayabilirler. 1) Sadece ilk sigorta girişinden sonra doğan çocuklar için doğum borçlanması yapılabiliyor. Staj için yapılan sigorta girişi de kabul ediliyor. 2) Her bir çocuk için 2 yıla kadar (360 x 2= 720 prim gün) doğum borçlanması yapılabiliyor. 3) En çok üç çocuk için doğum borçlanması yapmak mümkün. Dolayısıyla maksimum süre 720 x 3 = 2160 gün. 4) Doğum borçlanması yapılacak süre içinde çocuğun yaşamış olması gerekiyor. Yani çocuk doğumdan 1 yıl sonra vefat etmişse en çok 1 yıllık süre için doğum borçlanması yapılabilir. 5) Doğum borçlanması, doğumdan sonraki 2 yıl içinde prim yatmayan süreler için yapılabiliyor. Örneğin kadın işçi doğumdan 1 yıl sonra çalışmaya başlamışsa o doğum için 1 yıllık çalışmadığı süre kadar borçlanma yapabiliyor. 6) Borçlanma başvurusu yapan işçinin, asgari tutar üzerinden ya da daha yüksek bir tutardan primlerini yatırdıklarında, o primler işçinin sigorta kaydına işleniyor ve işçinin prim gün sayısı artıyor.

ENGELLİLER İÇİN ‘KOLAYLAŞTIRILMIŞ’ EMEKLİLİK
Engelliler için kolaylaştırılmış emeklilik seçenekleri var. Emeklilik koşulları, engelin sigortalılıktan önce ortaya çıkıp çıkmadığına, ilk sigorta giriş tarihine, engellilik oranına ve vergi indiriminden yararlanmaya göre değişiyor.
İlk sigorta giriş tarihi 1 Ekim 2008 tarihinden önce olan, bu tarihten önce veya sonra engeli nedeniyle vergi indirimden yararlanmaya hak kazananlar bakımından emeklilik koşulları şu şekilde: En az yüzde 40 oranında çalışma gücünde kaybın (engelliliğin) raporla tespit edilmesi ve kişinin buna dayalı olarak vergi indiriminden yararlanmaya başlaması gerekiyor. Bu durumda emekli olmak için aranan koşullar engellilik oranına göre düşürülüyor.

BASININ MÜJDE SEVİCİLİĞİNE DİKKAT!
Müjde sevici basın kuruluşlarına da bir çift sözümüz var: İnsanlara sahte müjde vermenizden gına geldi artık! Özellikle daha fazla tık almak için, böylece reklam gelirlerini yükseltmek için kırk takla atan bazı internet sitelerinden!
Yukarıda örnekleri mevcut. Ortada netleşmiş bir durum yok. Meclis Komisyonlarında görüşülmeye başlanmış bir yasa teklifi de yok. Ancak “Erken Emeklilik Geliyor” gibi kesin bir başlık atmaktan hiç çekinmiyorlar. Bu gazetecilik değil…