İşten çıkarmanın yasaklandığı pandemi sürecinde patronların işçilere karşı kullandığı Kod 29’a Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından düzenleme geldi. Bakanlık, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallerin tamamı için ayrı ayrı kodlar belirlendiğini açıkladı. SGK tarafından “Birbirinden farklı fesih nedenlerinin tamamının aynı kod (Kod-29) ile bildiriminin çalışma hayatında belirsizliklere yol açtığının görülmesi üzerine SGK genelgesinde yapılan değişiklikle ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallerin tamamı için ayrı ayrı kodlar belirlenmiştir” açıklaması yapıldı. SGK ayrıca,Kod 29 kullanılarak çok sayıda çalışanın işten çıkarılmadığını da savunarak, “Fesih kısıtından önceki dönemde aylık ortalama 17 bin çalışanın işten ayrılış nedeni ‘Kod-29’ olarak bildirilmiş iken fesih kısıtından sonraki dönemde bu sayı daha düşük olup aylık ortalama 15 bin kişidir” diye iddia etti.

DİSK Araştırma Merkezinin CİMER’e başvurarak elde ettiği Sosyal Güvenlik Kurumu verilerine göre 2020 yılında 176 bin 662 işçi ‘Kod-29’la işten çıkarıldı. Bunun 34 binini kadın işçiler oluşturuyor. 

SGK’dan yapılan açıklamada, “Kovid-19 salgınının istihdam üzerindeki olumsuz etkilerinden çalışanları korumak için 16 Nisan 2020 tarihinden itibaren fesih kısıtı uygulamasının getirildiği, İş Kanunu’nda yer alan ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallerin fesih kısıtı uygulamasının istisnaları arasında sayıldığı” anımsatıldı.

Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallerin görevin kasten ve sürekli ihmali, mazeretsiz işe gelmemek gibi maddelerin yanı sıra cinsel taciz, küfür, hırsızlık, uyuşturucu madde kullanmak gibi halleri de içerdiği aktarılan açıklamada, bu hallerin tamamında iş akdinin feshi durumunda işten ayrılış işlemlerinin Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimlerinin “29 no’lu kod” üzerinden yapıldığı belirtildi.

5 MADDEDE KOD 29 NEDİR, İŞÇİ KADINLARI NASIL ETKİLER?
Pandemi döneminde işten atmaların yasaklanmasıyla işçilerin kabusu haline gelen Kod 29 nedir, kadın işçiler için ne demektir? 5 maddede bakalım… 

‘BELİRSİZLİKLERE YOL AÇIYOR’

Açıklamada, şunlar kaydedildi:

“Birbirinden farklı fesih nedenlerinin tamamının aynı kod (Kod-29) ile bildiriminin çalışma hayatında belirsizliklere yol açtığının görülmesi üzerine SGK genelgesinde yapılan değişiklik ile ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallerin tamamı için ayrı ayrı kodlar belirlenmiştir. Böylelikle mazeretsiz devamsızlık hali ile hırsızlık gibi birbirinden farklı fesih sebeplerinin farklı bildirim kodları ile yapılması sağlanarak, olası sorunların önüne geçilecektir.”

‘İŞÇİLER ARTIK İŞSİZ KALMAKTAN DEĞİL, DAMGA YİYEREK İŞSİZ KALMAKTAN KORKAR OLDU!'
İşverenin tazminat ödememek ve işten çıkarma yasakları süresince dilediğince işçi çıkarmak için kullandığı Kod 29 , işçilerin mağdur olmasına neden olurken, Ekmek ve Gül’e konuşan işçi kadınlar Kod 29 ile işten çıkarıldıkları için ailelerinin “işyerinde ne yaptığı ne haltlar karıştırdığına” dair sorgulamalarına maruz kaldıklarını, bunun kimi zaman şiddete dönüştüğünü, iş ararken karşılarına çıkan bu bildirim nedeniyle ciddi sıkıntılar çektiklerini, kendilerine “kötü gözle bakıldığı için utandıklarını”, sigortalı iş aramaktan bile imtina ettiklerini, sürekli bir “namussuzluk, haysiyetsizlik yapmadıklarını ispatlama çabası içine girmek zorunda kaldıklarını” anlatmışlardı. 

ÇOK SAYIDA KİŞİ İŞTEN ÇIKARILMAMIŞ

SGK’nın açıklamasında ayrıca, “Geçmiş dönem SGK verilerine göre işten ayrılış nedeni ‘Kod-29’ olarak belirtilen çalışan sayısı yıllara göre; 2018’de 233 bin 430, 2019’da 194 bin 524, 2020’de 176 bin 662’dir. Fesih kısıtından önceki dönemde aylık ortalama 17 bin çalışanın işten ayrılış nedeni ‘Kod-29’ olarak bildirilmiş iken fesih kısıtından sonraki dönemde bu sayı daha düşük olup aylık ortalama 15 bin kişidir” denildi.

Fotoğraf: Burcu Yıldırım/Ekmek ve Gül