Okurumuzun Sorusu-1: 23 haftalık hamileyim. Özel sektörde öğretmenlik yapıyorum. Eylülde bitiyor sözleşmem. 8 hafta raporum Ağustos ayında doluyor. Kurum hamileliğimden dolayı benimle sözleşme yapmayabilir mi? 

Okurumuzun Sorusu-2: Bulunduğum kurumda 4 yıldır çalışıyorum. Her yıl sonu sözleşme yenilenme döneminde sıkıntılar yaşadım. İlk yaz ücretsiz izin gösterildi. Ancak sonraki dönemlerde yazları sigorta yattı ama ödedikleri maaşı geri aldılar. Pandemi nedeniyle kısa çalışma ödeneği aldık. Ama biz EBA dışında başka kanallar üzerinden mesai harcayıp online ders işledik ama Mayıs ayı maaşımız tamamlanmadı. Onun dışında sene başında ödenmesi gereken Eğitime Hazırlık Ödeneği hala ödenmedi. MEB sözleşmemiz Eylül ayında bitiyor ve yeni dönem için tam zamanlı çalışmadan ders saatli çalışmaya yönelik bir teklif öne sürüldü. Ücretsiz izin imzalamamı isterlerse ne yapmalıyım? Var olan haklarımı ve kıdem tazminatımı alabilir miyim?

1. Sorunun Yanıtı: Özel öğretim kurumlarında çalışan öğretmenin belirli süreli iş sözleşmesinin süresi sona erdiğinde işveren sözleşmeyi yenilemeyi teklif etmezse ve öğretmenin en az 1 yıllık kıdemi varsa işveren öğretmene kıdem tazminatı ödemek zorundadır. Detaylı bilgiler bu yanımızda mevcut: Özel okul öğretmenlerinin tazminat hakkı devam etmektedir

İşveren okurumuza sözleşmeyi yenilemeyi teklif etmezse ve okurumuzun da bu işyerinde en az 1 yıllık kıdemi varsa, işveren okurumuza kıdem tazminatı ödemek zorundadır.

Eğer işveren diğer öğretmenlere sözleşmelerini yenilemeyi teklif eder ancak okurumuza sırf hamile olduğu için sözleşmesini yenilemeyi teklif etmezse, kanımca bu durum İş Yasası’nın 5. maddesine aykırı olur ve okurumuz bu nedenle kıdem tazminatının yanı sıra ayrımcılık tazminatı da talep edebilir. Bu konuyla ilgili detaylar ise şu yanıtımızda: Sözleşmesi yenilenmeyen öğretmenin hakları

2. Sorunun Yanıtı: Bu örnekte işveren sözleşmeyi yenilemeyi teklif ediyor ama bir yandan da sözleşmenin biçimini değiştirmeyi öneriyor. Okurumuzun sözleşmesi “aylık ücretli” sözleşmeden “ders saat ücretli” sözleşmeye çevrilmek isteniyor. Ders saat ücretli sözleşme daha dezavantajlı bir sözleşme biçimi çünkü bu sözleşmede işveren sadece girilen ders saati kadar ücret ödemekle yükümlü. Dolayısıyla okurumuz girdiği ders başına ücret alabileceği gibi ders yapılmayan yaz aylarında ücretten yoksun kalabilecek.

Yukarıda da belirttiğim üzere işveren özelde çalışan öğretmenin sözleşmesini yenilemeyi teklif etmezse öğretmene kıdem tazminatı ödemekle yükümlüdür. Ancak işverenin teklifinin makul, objektif iyi niyet ve dürüstlük kurallarına uygun ve mevcut hakları öğretmen aleyhine geriye götürmeyen bir nitelikte olması gerekir. Yani işveren sırf kâğıt üzerinde sözleşmeyi yenileme teklifi yapmış gibi görünmek ve kıdem tazminatı yükümlülüğünden sıyrılmak için daha düşük ücret ve koşullarda bir teklif yapıyorsa, öğretmen bu teklifi kabul etmese bile işverenin öğretmene kıdem tazminatı ödemesi gerekir. Aylık ücretli sözleşmeden ders saat ücretli sözleşmeye geçiş okurumuzun haklarını geriye götürmektedir. Dolayısıyla okurumuzun bu nedenle bu teklifi geri çevirmesi halinde de okurumuza kıdem tazminatı ödenmesi gerektiğini söyleyebiliriz. Böyle bir durumda okurumuzun sözleşme yenileme teklifini neden kabul etmediğini işverene yazılı ve sonradan da ispat edilebilecek bir biçimde bildirmesi önem taşıyor.

Öte yandan okurumuz kısa çalışmada gözüktüğü halde işveren tarafından çalıştırılmış ve bunun karşılığı ödenmemiş. Öte yandan okurumuzun Eğitime Hazırlık Ödeneği de hala ödenmemiş. Bu iki nedenden dolayı okurumuz İş Yasası’nın 24. maddesinin 2. fıkrasından kaynaklanan “haklı nedenle derhal fesih” hakkını kullanarak işten ayrılabilir, kıdem tazminatını ve ödenmeyen haklarını da talep edebilir. İspat edebildiği takdirde okurumuz işveren tarafından geri alınan ücretleri ile ilk sene yaz aylarında ödenmeyen ücretlerini de isteyebilir. Ödeme yapılmadığı ya da eksik yapıldığı takdirde okurumuz önce arabulucuya gidebilir, anlaşma olmazsa da haklarını dava yoluyla talep edebilir.

Haklı fesih yapmaya karar verdiği takdirde okurumuzun bir avukat ile görüşmesinde ve haklı fesih dilekçesini avukat ile birlikte hazırlamasında yarar var.

Son olarak şunu söyleyelim. Nisan ayında çıkan kanun gereği işverenler işçilerin onayı ve imzası olmadan da işçileri tek taraflı ücretsiz izne çıkarabiliyor. İşverenlere tanınan bu hak 17 Ekim 2020 tarihine kadar uzatıldı.