Okurumuzun Sorusu:

Merhaba. 2019 yılında hamileliğim dolayısıyla önce analık raporu ardından sağlık raporu aldım. Yıllık izinlerim ve hakkım olan 6 aylık ücretsiz iznin işverenimin onaylamaması nedeniyle sadece 2 ayını kullanabildim. Henüz detaylı araştırmadım ancak bu bir haklı fesih sebebi diye düşünüyorum. Ayrıca alacağım tazminat ve işsizlik ödeneği de işimden ayrılma durumu da maddi olarak biraz olsun rahatlatacak beni. Ancak şöyle bir durumum var. Tüm bu süreçlerde son 3 yılda hizmet dökümümde gördüğüm 587 prim günüm var. İşsizlik ödeneğine hak kazanmak için gereken 600 gün sınırına yukarıda  saydığım rapor günleri dahil değil mi bu durumda? Şimdiden yanıtınız için teşekkür ederim. 

İşsizlik ödeneğinde son 3 yılda sadece prim ödenen günler dikkate alınır. Raporlu ya da ücretsiz izinli olunan süreler dikkate alınmaz. Çünkü bu günlerde prim yatmaz.
Bir başka deyişle son 3 yılda kaç gün prim yattığına bakılır, prim ödenen süre 600 günden az ise işsizlik ödeneği bağlanmaz. Dolayısıyla okurumuzun herhangi bir adım atmadan önce 600 gün prim koşulunu karşıladığından emin olmasında yarar var. 

İş Yasası’nın 74 maddesine göre kadın işçi -istediği takdirde- analık izninin ardından 6 aya kadar ücretsiz izin kullanabilir. Bu hakkı kullanmak için işverenin onayı gerekmez. Kadın işçi  bu hakkını kullanıp kullanmayacağına karar vereceği gibi, bu hakkını ne kadar süreyle kullanmak istediğine de karar verir. Yasa “6 aya kadar” diyor. Yani kadın işçi analık izninin ardından bu hakkını ister 1 ay kullanır, ister 3 ay, ister 6 ay. 

Okurumuz “ücretsiz iznin 2 ayını kullanabildim” demiş. Oysa ki okurumuz işyerine yazılı dilekçe vererek süreyi tek taraflı olarak belirleyebilirdi. İşveren “2 ay sonra gel” dese bile bunu dikkate almayabilirdi. Çünkü yasa kadın işçiye bu hakkı tanıyor. Bununla birlikte işverenin kadın işçinin analık izinlerini kullanmasını engellemesi haklı fesih
nedenidir. Ancak bu durumda 6 iş gününe dikkat etmek gerekiyor! İşçinin haklı fesih nedenlerinden birinin ortaya çıktığı ya da işverenin davranışını öğrendiği günden başlayarak 6 iş günü içinde haklı fesih hakkını kullanması gerekiyor. Örneğin işveren işçiyi taciz etmişse, işçinin haklı fesih hakkını kullanması için tacizin gerçekleştiği günden itibaren 6 iş günlük hak dürücü süre başlıyor. 

Bu durumun bir istisnası var. Eğer işverenin yukarıda sıralanan yasaya aykırı davranışları devam ediyorsa, hak dürücü süre işlemez. Örneğin işveren işçinin fazla mesailerini ödemiyor, ücretini eksik ve geç ödüyor, sigorta primini gerçek ücreti üzerinden yatırmıyor, işçiye mobbing uyguluyor, işçi sağlığı ve iş güvenliği kurallarına uymuyorsa; başka bir deyişle yasaya aykırı davranış / hak ihlali devam ediyorsa, işçi “6 iş gününe” takılmadan haklı fesih hakkını kullanabilir. 

Peki işverenin okurumuza ücretsiz izin hakkını eksik kullandırması durumunda 6 iş günü kuralı uygulanır mı? 

Kanımca uygulanır. Yani analık izinlerini kullanması engellenen ve izinlerini kullanamadan işbaşı yapmaya çağrılan ya da işbaşı yaptırılan kadın işçinin 6 iş günü içinde haklı fesih yapması gerekir. Analık izinleri usulüne uygun kullandırılmayan işçinin 2-3 ay sonra haklı fesih yapabileceğini söylemek olanaklı değil. 

Bu durumun ücretin ya da fazla mesainin ödenmemesinden şöyle bir farkı var. Diyelim ki işveren işçinin Mayıs ayı ücretini ödemedi. İşverenin ödenmeyen ücreti ödeme yükümlülüğü ilerleyen aylarda da devam eder. Dolayısıyla da işçinin haklı fesih hakkı da saklı kalır, 6 iş günlük süre işlemez. 

Ancak aynı durumu kullandırılmayan ücretsiz izin için söylemek olanaklı değil. Analık izni sonrası 6 ay ücretsiz izin kullanmak isteyen işçiye sadece 2 ay ücretsiz izin kullandırılır ve işçi işbaşı yaptırılırsa durum daha farklı olur. İşçi ücretsiz izin hakkının kısıtlandığı günden itibaren 6 iş günü içinde haklı fesih yapabilir. Çünkü ödenmeyen ücretten farklı olarak, analık sonrası ücretsiz izin hakkı işçinin çalışmaya başlamasının ardından yeniden kullanılamaz. 

İşverenin yükümlülüğü ve işçinin hakkı bitmiş olur. 

Sonuç olarak, 6 iş günlük süre geçmişse, okurumuzun bu gerekçe ile haklı fesih yapmasının isabetli olmayacağı kanaatindeyim. Okurumuzun başka bir haklı fesih gerekçesi olup  olmadığını araştırmasında ve adım atmadan önce yasal destek almasında yarar var.