İran’da 22 yaşındaki genç kadın Mahsa Amini’nin ahlak polisi tarafından darbedildikten sonra yaşamını yitirmesi halkını sokağa döktü. Eylemler Kürdistan ve Tahran şehirlerinde başta olmak üzere yayıldı. Son protesto eylemleri Batı Azerbaycan, Kürdistan, Gilan, Tahran, Qazvin, İsfahan ve Meşhed gibi kentlerde gerçekleşti. İran’ın Kürdistan bölgesinde pazartesi günü için kepenk kapatma eylemleri de yapıldı. Bazı Kürt siyasi partiler ve sivil kuruluşlar da kepenk kapatma çağrıları yaptı. Birçok eylemde ise kadınlar ön saflarda yer alarak başörtülerini çıkararak yaktılar. Sosyal medyada ise birçok kadın dayanışma olarak saçlarını kesip bu cinayeti kınadı.

Farklı şehirlerde üniversite öğrencileri slogan atarak cinayeti okullarında protesto ettiler. Başkentteki Tahran Üniversitesi, PoliTeknik Üniversitesi, Emirkebir Üniversitesi, Allame Tabatabaee Üniversitesi ve İsfahan Üniversitesi öğrencileri eylemler gerçekleştirdi.

Bazı yerlerde dini liderler Hamaney ve Humeyni'nin resimleri devlet binalarından indirildi. Tahran'da Hamaney'in evine doğru yürüyüş düzenlendi. Şiraz'da ise rejim güçlerinin halka ağır silahlarla ateş açtığı öne sürüldü. Halkın değişik kentlerde yakaladıkları ahlak polislerini dövmeye başladığı aktarıldı.

ÖLÜ VE YARALI SAYISI ARTIYOR

Hengaw İnsan Hakları Örgütü’ne göre Kürdistan ilinde 19 Eylül protestoları sırasında emniyet güçleri tarafından 4 kişi öldürüldü, 75 kişi yaralandı ve 250 kişi gözaltına alındı. Yaralananlar arasında 43 kadın ve 24 çocuk yer alıyor. Bunun yanı sıra Saqqız’da 2 ölü ve 17 yaralı, Divandere’de 2 ölü ve 15 yaralı, Mahabad, Bukan, Kamyaran, Qarweh, Bijar, Bane ve Tekab şehirlerinde de çok sayıda yaralı olduğu bildirildi.

İNTERNET ERİŞİMİNE MÜDAHALE

Protestolar sırasında farklı şehirlerde internet erişimi de kesildi. NetBlocks, pazartesi akşamından itibaren İran'ın batısındaki Kürdistan eyaletinin bazı bölgelerinde internet hizmetinde neredeyse tamamen kesinti olduğunu doğruladı. Sanandej ve çevresindeki bölgesel telekomünikasyon kesintisi, protestoların ilk patlak verdiği cuma günü Tahran’da ve ülkenin diğer bölgelerinde internet hizmetinde kısmi bir kesintinin ardından geldi.

BAĞIMSIZ SENDİKALAR: KADINLARIN YANINDAYIZ

Mahsa’nın öldürülmesi bağımsız işçi sendikalarını da harekete geçirdi. İran İşçilerinin Özgür Sendikası, yaptığı açıklamada, “Kadın ve özgürlük düşmanı İran rejimi protestoları önlemeye çalıştı. 44 senelik İran baskı rejiminin gölgesi toplumu kuşatmıştır. Bu rejim öfke ve hunharlığını herkesten çok kadınlara yöneltmiştir ve kendi bekasını yalnızca toplumun yağmalanması ve sömürülmesi üzerinden sağlamıştır” denildi.

Ahlak polisi devriyelerinin kaldırılmasının talep edildiği açıklamada, “İran işçi sınıfının bir parçası olarak hep bu rejim ve işbirlikçilerinin baskısı altında yaşadık ve farklı baskılara maruz kaldık. Bu yüzden biz işçiler özgürlük mücadelesinde bu bataklık ve insan düşmanı düzene karşı kadınların yanındayız ve hep olacağız” denilirken İranlı işçilere şu çağrı yapıldı:

“Büyük sanayi ve üretim, petrokimya, çelik ve otomotiv sektöründe çalışan işçiler! Bize yarattıkları ve her gün bir sevdiğimizi kaybettiğimiz bu cehennem düzenine son vermek sizin ellerinizde. Toplum ve insanlar, üretim çarklarını durdurarak bu cehenneme son verecek sizin ellerinize bakıyorlar. Bu düzeni aşmak her şeyden önce işçi ve emekçilerin başka özgürlükçü toplumsal hareketler ile birleşmesiyle mümkün. Ve bu da var olan düzen ile nihai bir karşılaşmayı gerektirir.”

PETROL İŞÇİLERİ: ZORUNLU ÖRTÜNME KALDIRILMALI

Petrol Taşeron İşçilerinin Protesto Düzenleme Komitesi adına yapılan açıklamada da “Gerici şeriat kuralları vasıtasıyla yapılan kadın düşmanlığı ve kadına şiddet aslında kadınları kontrol altına almaktan başka bir şey değildir. İşyerlerinde kadınlara karşı ayrımcılık ve kadınların sömürülmesinden taciz, tehdit ve işten çıkarmaya kadar uzanan yöntemler kadınları daha mağdur bir konuma yerleştirmiştir. Bu durumun şiddetlenmesi kadınları her zamandan çok özgürleşme mücadelesinde ve gasp edilen haklarını geri almalarında azimli kılmıştır. Öyle ki, toplumsal hareketlerinde kadınların mücadeleci duruşu özellikle işçi, öğretmen ve emeklilerin mücadelesinde İran rejimini derinden korkuya boğmuştur” denildi.

Dayanışma ağlarının yayılması ve ortak eylem planlarının bu düzenden çıkışın yolunu gösterdiğine dikkat çekilen açıklamada, “Mahsa bizim evladımız, ailemizden biridir ve Mahsa’lar çoktur. Dolayısıyla, bu gibi cinayetlere bir daha izin vermemeliyiz. Bu cinayetin sorumluları derhal yargılanmalı, hükümet hesap vermelidir. Baskı aygıtı olan Ahlak Polisi devriyeleri derhal kaldırılmalı. Zorunlu örtünme derhal lağvedilmelidir. Bu zorluğa baş eğmedikleri için hapishanelerde olan bütün kadınlar serbest bırakılmalıdır” denildi.

Petrol sektöründeki bütün işçileri dayanışmaya çağıran açıklamada, “Bu gibi cinayetlere kimse sessiz kalmamalı. Bu duruma karşı durmalıyız ve haykırarak protesto etmeliyiz” ifadeleri kullanıldı.

OTOBÜS İŞÇİLERİ: BU ZULMÜ PROTESTO ETMELİYİZ

Tahran Otobüs işçileri Sendikası (Vahed) açıklamasında da “İran işçi hareketi ve bağımsız işçi örgütleri kadın-erkek eşitliğinin savunucusudur ve her türlü zorunlu örtünme, adaletsizliğe, kadınlara-ezilenlere karşı ayrımcılığa karşı çıkar. Ülkenin mutlak çoğunluğunu oluşturan işçiler, emekçiler ve mahrum bırakılanlar olarak yüksek sesle bu zulmü protesto etmeliyiz. Bu kadın düşmanı, ayrımcılık temelli ve cani sistemin kurbanı olan Mahsa (Jina) ve başkaları için adalet arayışındayız” denildi.

Fotoğraf: Sarkhat