Almanya’da faşizm döneminde eşi benzeri olmayan bir protesto, Yahudilerle evli ‘Aryan’ kadınların eşlerini kurtarmak için Rosenstrasse’de günler süren eylemidir. Tabii ki o dönem toplama kamplarında, okullarda, semtlerin karanlık sokaklarında da direnişler oldu, ama Rosenstrasse direnişinin özelliği kitlesel, gözler önünde oluşuydu. Ayrıca protestocuların ezici çoğunluğunu kadınlar ve çocukların oluşturmasıyla da benzersizdi.

1943 GÜLLER SOKAĞI-ROSENSTRASSE DİRENİŞİ

1933 yılında Hitler’in başbakanlığa getirilmesi sonrası en demokratik hakların dahi yok edildiğini, parti, sendika, derneklerin kapatıldığını, muhaliflerin tutuklanıp toplama kamplarına, gaz odalarına gönderildiğini bilmeyen yok. Faşizme karşı sosyalist ve komünistler başta olmak üzere Yahudi, Sinti-Roman, eş cinsel ve engelliler istenmeyen ilan edilip Almanya “temiz Aryan ırkının ülkesi” yapılacaktı. 1938’de Yahudilerin günah keçisi ilan edilip sinagogların yakılmasını 1939’da Polonya’nın işgal edilmesiyle, altı yıl süren ve milyonlarca insanın ölümüne yol açan 2. Dünya Savaşı izledi. 

HİTLER’E YAŞ GÜNÜ HEDİYESİ

Sovyetler Birliği’nde Kızıl Ordu’nun 1943’teki başarısı Almanların moralini epey bozdu. Yahudileri toplu öldürme ‘Nihai Çözüm’ planı yürürlükteydi. Ancak 1943’e kadar kanunlar karma evlilik yapmış kişileri, yani Aryanlarla evlenmiş Yahudileri “Nihai Çözüm”den muaf tutmaktaydı. Propaganda Bakanı Joseph Goebbels, 54. yaşgününde Hitler’e büyük bir hediye vermeye karar verdi; Berlin’de, karma evliliklerdeki Yahudiler de dahil olmak üzere tüm Yahudiler ‘yok edilecekti!’ Şubat ayının sonunda Berlin’de kalan son Yahudiler de tutuklandı. Karma evlilik yapan, ancak o zamana kadar çalışma hakkına sahip olan Yahudiler, fabrikalarından alındılar, cezaevi haline getirilen Rosenstrasse’deki sinagogda toplandılar.

EŞLERİMİZİ GERİ VERİN!

Hapsedilmiş Yahudilerin eşleri, ya tek başlarına ya da yanlarına akrabalarını alarak Rosenstrasse’ye akın ettiler. Yüzlerce kadın sinagogun önünde hep birlikte “Eşlerimizi bize geri verin” diye bağırıyordu. Kalabalık günden güne büyüdü, kadınlar gece gündüz yerlerini terk etmeyerek protestolarını bir hafta boyunca sürdürdüler. Direnişin bitmemesi, kadınların yılmaması üzerine Gestapo, Yahudilerin tutuklu bulunduğu bina ile protestocu kadınlar arasına silahlı askerlerden oluşan bir ‘duvar’ kurdu. Askerler “Ya gidersiniz ya da sizi vururuz” diye anons yapsa da kadınlar geri çekilmediler ve eşlerinin isimlerini haykırmayı sürdürdüler. Rosenstrasse’yi doldurmuş kadınların haykırışları, her türlü baskı ve yıldırmayla mezarlık sessizliğine büründürülmüş şehri sarsmaktaydı.

HEPİNİZ KATİLSİNİZ!

Eşlerini ve aynı kaderi paylaştıkları arkadaşlarını yalnız bırakmamaya kararlıydılar. SS’ler nişan alarak, „Şimdi burayı terk etmeseniz hepinizi öldüreceğiz!“ anonsunu yaptılar. Direnişçiler; „Hepiniz katilsiniz!“ diye bağırmaya başladılar. Faşizm döneminde başlarına ne geleceğini bilebildikleri için gözlerinden yaşlar akıyordu. Hava soğuktu, gözyaşları donuyordu ama ‘Katiller!’ haykırışı yeri göğü inletiyordu. Bir süre sonra askerler silahlarını indirdiler, merkezden bir emir geldi, kısa bir sessizlikten sonra kapı açıldı ve Yahudi tutuklular birer birer serbest bırakılmaya başladılar. Goebbels protestonun daha fazla yayılmasını tehlikeli bulduğu için tutukluların serbest bırakılması talimatını vermişti.

UNUTTURULMAYA ÇALIŞILDI

Nazi dönemi boyunca toplu sivil direnişin tek örneği olan bu olay çok uzun süre belleklerden silindi. Göstericilerin ezici çoğunluğunun kadın ve o dönemde yapılan tek toplu sivil direniş olması, hele de başarıyla sona ermesi Alman toplumundaki “karşı çıksaydık bizi de öldürürlerdi” argümanının doğru olmadığını ortaya koyduğundan unutturulmuş olacağı düşünülüyor.

HAKLARINDA FİLM YAPILDI
Araştırmaları sonrası Rosenstrasse Direnişi’ni öğrenen Doğu Almanya Cumhuriyeti’nden heykeltraş Ingeborg Hunzinger 1980 ortalarında yaptığı Kadın Bloğu “Block der Frauen (Block of Women) adlı bir heykel yaptı. Bu heykel iki Almanya’nın birleşmesi sonrası Berlin belediyesine hediye edildi. 1995 yılında da Rosenstrasse’deki parka yerleştirildi.
Rosenstrasse direnişi 2003 yılında Alman kadın rejisör Margarethe von Trotta tarafından Rosenstrasse-Güller Sokağı ismiyle filme çekildi. Filmin sinemalarda gösterilmesi kadınların bu eşsiz direnişinin belleklere yerleşmesinde büyük bir rol oynadı.