Yetmişli yılların sonları resmi tarihte, kargaşa ve ölümün kol gezdiği yıllar olarak yer alır. Oysa o yıllar bir ütopyanın gökyüzünde süzüldüğü, beyaz bir güvercinin kanatlarında asılı kaldığı yıllardı.

Azımsanmayacak gençlik, o yıllarda "Herkesten yeteneğine göre, herkese ihtiyacına göre" şiarının gerçek olacağına inanıyordu; savundukları bu inanç doğrultusunda yaşamlarını şekillendiriyorlardı. İstenilen, özel mülkiyetin olmadığı, paranın, yalanın, dolanın, hırsızlığın, hapishanenin, sınırların, çalmanın, çırpmanın, adam kayırmanın, cinsiyet eşitsizliğinin, bencilliğin olmadığı bir dünyaydı. Bu inancın faturası ağır oldu. Birçok genç, 12 Eylül’de yaşamlarıyla bedel ödedi…

Ursula K. Leguin’in Mülksüzler kitabıyla uzay yolculuğuna çıkıyoruz. Yol arkadaşımız Shevek, kendisi fizikçi, ikircikli yapılar ardışık kavramı ile, eşzamanlık kavramı birleştirme yolunda önemli çalışmaları olan bir bilim insanı. İki farklı gezegen; biri dünya, öteki ay. Hangisinin dünya olduğu nereden baktığına bağlı. Baktığın yerin ötekisi ay. Dünyaların biri Urras, dünyamıza çok benzer burası, toprağı verimli. Yarışma ve rekabetin, birbirinin üzerinde tepindiği bu yerde her şey var; fakat alım gücü yok. Bir işçinin almak istediği bir ceket asgari ücretin üç katı. Sınıflar var, suç var, duvarlar, sömürü, şiddet var; kadınlar özgür değil.

Diğer dünya Anarres burada sınıflar, özel mülkiyet, para yok. Çorak, su az fakat kolektif yaşam var. Herkes yeteneğine göre çalışır, herkesin ihtiyacı karşılanır. Suç, hapishane, sınırlar yok, bencillik yok; burada kadınlar ve erkekler her alanda eşit. Sizce hangi dünya ütopya hangisi distopya?

Ursula’nın Mülksüzler’i ütopik, bilim kurgu türünde politik bir roman. Yazar, insanların kapitalizme mahkum olmadığını, farklı yaşam alternatiflerinin de olabileceğini savunur. Cinsiyetler arası eşitsizliğin insanlığın ayıbı olduğunu, toplumların refah ve kalkınmasında kadının toplumdaki yerinin belirleyici olduğunu anımsatır. Yazar Anarres’i anarşist bir sistem olarak ifadelendirse de özünde komünizme denk düşen bir yaşam tarifler. “Devrimi satın alamazsınız. Devrimi yapamazsınız. Devrim olabilirsiniz ancak. Devrim ya ruhunuzdadır. Ya da hiçbir yerde değildir.” Daha güzel bir dünya uğruna toprağa düşenlerin anılarına saygıyla…

Fotoğraf: Nebat Bukrek