Okurumuzun sorusu:

Çalıştığım işyerinde tek kadınım. Ayrı bir kadın lavabosu yok. Ayrı bir lavabo ihtiyacım olduğunu söyledim. Müdür “Hepimiz bacı kardeşiz, ne olur yani bizim kullandığımız lavaboyu kullansan…” dedi. Ben üsteleyince de “Tek bayansın bizim öyle bir zorunluluğumuz yok” dedi. Gerçekten zorunluluğu yok mu? Tek kadın olduğum için böyle bir hakkım olamaz mı?

Yine çok yaşanılan az konuşulan bir sorunla ilgili bir soru. Okurumuza bu konuyu ele almamıza vesile olduğu için gönülden teşekkürlerimi sunuyorum.

YÖNETMELİK “AYRI TUVALET” DİYOR

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 30. maddesine dayanılarak çıkarılan yönetmeliklerden biri de “İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık Ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik.”

Bu yönetmeliğin 55 ve 56. maddeleri işyerlerinde tuvaletlere ilişkin şu kuralı getiriyor:

“Tuvalet ve lavabolar
55 - Çalışma yerlerine, dinlenme odalarına, soyunma yerlerine, duş ve yıkanma yerlerine yakın yerlerde, kadın ve erkek çalışanlar için ayrı ayrı olmak üzere, uygun havalandırma, aydınlatma, termal konfor ve hijyen şartları sağlanacak nitelikte yeterli sayıda tuvalet, lavabolar tesis edilir. Tuvalet ve lavabolarda gerekli temizlik malzemeleri bulundurulur.

56 - Tuvalet ve lavabolar, insan ve çevre sağlığı yönünden risk oluşturmayacak şekilde su depolarına, su geçen yerlere, gıda maddelerinin depolandığı veya işlendiği yerlere uzak şekilde yerleştirilir.”

TEK KADIN İŞÇİ OLSA BİLE...

Görüldüğü üzere işyerlerinde kadın ve erkek çalışanlar için ayrı ayrı ve yeterli sayıda tuvalet tesis edilmek zorundadır! Okurumuzun işyerindeki tek kadın çalışan olması bu zorunluluğu değiştirmez.

Yönetmelik, kadınlar tuvaleti kurulması için bir kadın çalışan sayısı koşulu getirmemiştir. Bir kadın çalışan bile olsa işveren ayrı tuvalet tesis etmekle yükümlüdür.

İŞYERİNİN BÜYÜKLÜĞÜ KURALI DEĞİŞTİRMEZ

Yönetmeliğin 2. maddesine göre bu yönetmelik “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamına giren bütün işyerlerini kapsar.” İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 2. maddesine göre ise bu Kanun kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine –faaliyet konularına bakılmaksızın- uygulanır.*

Yani işyerinin büyüklüğü ne olursa olsun, işyerinde kaç işçi çalışırsa çalışsın, işyerinin fiziki imkânları nasıl olursa olsun, işyerinde hangi iş yapılırsa yapılsın; kamu ve özel sektöre ait bütün işyerlerinde kadın ve erkek çalışanlara ayrı tuvalet sağlanmak zorundadır.

TUVALET TESİS ETMEMENİN YAPTIRIMI

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 30. maddesinde öngörülen yönetmeliklerde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverenlere uygulanacak para cezaları, işyerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre şöyle değişmektedir:

Bu ceza, yerine getirilmeyen yükümlülüğün tespitinden itibaren her ay için uygulanır. Yani iş müfettişince işyerinde kadın tuvaletinin olmadığının tespitinin ardından ilk ceza verilir ve kadın tuvaleti açılana kadar bu ceza aylık olarak uygulanmaya devam eder. Görüldüğü üzere işyerinde kadın çalışanlara özel tuvalet tesis etmeyen işverenler için uygulanacak bu ceza, tuvaleti tesis etmenin maliyetinden çok daha fazla olacaktır.

KADIN İŞÇİLER NE YAPABİLİR?

Okurumuz ve benzer durumda olan kadın işçilerin hukuki olarak yapabileceklerini şöyle sıralayabiliriz: 

1) İşverenden talep etmek: Öncelikli olarak işverene İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık Ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmeliğin 55. maddesini göstererek kadın çalışanlar için tuvalet tesis edilmesi istenebilir. Bu talebin yazılı hale getirilmesinde yarar vardır.

2) İşyeri hekimine gitmek: İşyerinin hekiminin olduğu işyerlerinde sorun işyeri hekimine iletilerek işyeri hekiminden destek istenebilir.

3) Bakanlığa şikâyette bulunmak: İşveren tuvalet tesis etmezse, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına şikâyette bulunularak, idari para cezası kesilmesi sağlanabilir.

4) Haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanmak: İş Yasası’nın 24. maddesinin 2. fıkrasının (f) bendine göre “çalışma şartları uygulanmazsa” yani işveren mevzuattan doğan yükümlülüklerini yerine getirmezse işçiye haklı nedenle derhal fesih hakkı doğar. İşçi bu şekilde (1 yılı dolmuşsa) kıdem tazminatını da alarak işten ayrılabilir. Ancak bunu son çare olarak düşünmekte yarar vardır.

Ayrıca işyerinde sendika varsa konu muhakkak sendikaya iletilmeli ve sendika aracılığıyla çözüm aranmalıdır.

Öte yandan –işyerinde bir araya gelebilecek yeterli sayıda kadın işçi varsa- işyeri önünde bir basın açıklaması yapılarak işveren tuvalet tesis etmeye zorlanabilir.

*İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 2. maddesine göre sadece şu işyerleri Kanun kapsamında değildir:
a) Fabrika, bakım merkezi, dikimevi ve benzeri işyerlerindekiler hariç Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığının faaliyetleri.
b) Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri.
c) Ev hizmetleri.
ç) Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar.
d) Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme kapsamında yapılan işyurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri.