1. Okurumuzun Sorusu:

14 haftalık hamileyim. Özel sektörde çalışıyorum. Üretim bandında kimi zaman ayakta, kimi zaman oturarak çalıştığım bir işim var. 7 buçuk saat çalışmayı işyerim kabul etmiyor, cumartesi günü çalışmam gerektiğini söylüyor. Haftanın 5 günü çalışıyorum. Toplam 37 buçuk saat yaptığı için izin verilmiyor. “45 saati doldurman gerekli, o yüzden cumartesi günleri de işe geleceksin” deyip beni başka bir şubeye gönderiyor. Ne yapabilirim? Haklarım neler?

Öncelikle okurumuza rahat ve sağlıklı bir hamilelik ve doğum dileyelim.

Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmeliğin 9. maddesine göre “Gebe veya emziren çalışan günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz.”

Altını çizerek belirtelim, bu kural gereği, hamile veya emziren işçilerin günde 7 buçuk saatten fazla çalıştırılması yasaktır. Kadın işçi 7 buçuk saat yerine 9 saat çalışmak istese dahi, bu kural ihlal edilemez, 7 buçuk saat aşılamaz. Bu kuralı işçi ya da işveren değiştiremez.

Okurumuz normalde haftanın 5 günü, günde 9 saat, toplamda haftada 45 saat çalışıyor. Ancak hamilelik nedeniyle 7 buçuk saat kuralının uygulanması ile birlikte, haftalık çalışma süresi 37 buçuk saate düşüyor ve işveren okurumuzu işletme bünyesindeki başka bir işyerine cumartesi günleri gönderip haftalık 45 saatin doldurulmasını istiyor.

Ne yazık ki günde 7 buçuk saat kuralını getiren mevzuat, haftanın 5 günü çalışan işçilerin durumuna açıklık getirmiyor.

Dolayısıyla okurumuza kesin bir yanıt vermemiz olanaklı değil. Bununla birlikte benim yorumum şu şekilde:

Genel olarak söyleyecek olursak, işverenin haftalık çalışma süresinin tamamlanmasını isteme hakkı vardır. Ancak bu genel kural, özel bir durum olan hamileliğe doğrudan uygulanamaz.

“İşçi lehine yorum ilkesi” gereği, normalde haftanın 5 günü çalışan kadın işçiden, hamilelikten dolayı günde 7,5 saatten fazla çalışamaması nedeniyle haftanın 6. günü de çalışması istenemez. Bu kuralın amacı hamile veya emziren işçiyi uzun çalışma sürelerinden korumak ve işçinin yeterince dinlenebilmesini sağlamaktır. 5 günlük çalışma düzenine alışık bir işçinin; korunmaya, desteklenmeye ve dinlenmeye daha çok ihtiyaç duyduğu bir dönemde haftada 6 gün çalıştırılması bu kuralın amacına aykırıdır.

Kanaatimce, okurumuz ve bu durumda olan (yani normalde haftanın 5 günü çalışan) işçiler, geriye kalan sürede (yani 37,5 ile 45 saat arası) idari (ücretli) izinli sayılmalı, haftanın 5 günü çalıştırılmalı ve işçilere ücreti tam ödenmelidir.

Ancak dediğim gibi bu bir yorum. Bu sorunun kalıcı çözümü ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının ilgili yönetmelikte bir maddelik bir değişiklik yapması.

Son olarak şunu da belirtmek isterim. Anlaşılan o ki, okurumuzun çalıştığı işyerinde cumartesi günleri hiç çalışılmıyor. Dolayısıyla işveren okurumuzu sırf 45 saati doldurması için cumartesi günleri çalışılan başka bir işyerine göndermek istiyor. Kanımca İş Yasası’nın 22. maddesi gereği bu talep çalışma koşullarında işçi aleyhine esaslı değişikliğe girer ve okurumuz bu değişikliği kabul etmeme hakkına sahiptir.

2. Okurumuzun Sorusu:

17 haftalık gebeliğim var. 8-5 haftanın 6 günü çalışmaktayım. Mesai vs. yok. 1 saat yemek molası, 15 artı 15 dakika çay molası şeklinde çalışıyoruz. Hamilelikte çalışma saatlerine göre benim ne kadar çalışmam gerekiyor. Şirket bana “mola saatleri dışında zaten 7,5 saat çalışmaktasın, mola saati buna dahil” dedi.

İş Yasası’nın 68. maddesi gereği ara (dinlenme) süreleri çalışma süresinden sayılmaz. Okurumuzun verdiği bilgilere göre ara süreleri düşüldüğünde okurumuz günde 7 buçuk saat çalışıyor. Dolayısıyla hamilelik ve emzirme döneminde günlük çalışma süresinin 7 buçuk saati aşamayacağı kuralına bir aykırılık söz konusu değil. Yani işverenin verdiği bilgi doğru.