Okurumuzun Sorusu:

Merhaba. 4 yıldır bir fabrikada ambar çalışanı olarak görev yapmaktayım. Genelde erkek işçi tercih edilen bir bölümde çalışkanlığım nedeniyle ben tercih edildim. Şu an 4 aylık gebeyim. İşyerime bunu 2 ay önce bildirdim. Sözlü olarak “artık ambarda çalışmamın sakıncalı olduğunu, farklı bir bölüme geçmek istediğimi, çünkü sürekli ağır kaldırmam, uzanmam, yüksek raflardan malzeme almam gerektiğini, artık bunları yapamayacağımı” söyledim. Düşüneceklerini söylediler ama hiçbir değişiklik olmadı. Düşük riskim var, raporum da var. Ne yapmam gerekiyor? Yazı mı yazmalıyım? Şikâyet mi etmeliyim? Tazminatımı alıp çıkabilir miyim? Nasıl yapabilirim? Bana yardımcı olur musunuz?  

Önce yasal kurallara bir bakalım.

“Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılamaz" (İş Yasası madde 74).

“Sağlık raporu ile gerekli görüldüğü takdirde gebe çalışan, sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde çalışanın ücretinde bir kesinti yapılmaz. Başka bir işe aktarılması mümkün değilse, çalışanın sağlık ve güvenliğinin korunması için gerekli süre içinde, isteği halinde çalışanın tabi olduğu mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla ücretsiz izinli sayılması sağlanır. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz” (Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik madde 7).

Olağan koşullarda hamile işçilerin ağır yük kaldırmamaları, ağır ve yorucu fiziksel aktivite gerektiren işlerde çalıştırılmamaları gerekir. Okurumuz ambarda çalıştırılıyor. Dolayısıyla okurumuzun zaten sağlığına uygun daha hafif bir işe verilmesi gerekiyor. Bir de okurumuzun düşük riski var. Bu durumda okurumuzun hafif bir işe verilmesi mutlak bir zorunluluk.

Okurumuz da zaten bunu talep etmiş ancak işveren yanıt vermemiş. Bu durumda okurumuz ne yapabilir?

1) Okurumuzun mevcut raporunda hafif işlerde çalıştırılması gerektiğine ilişkin bir ifade varsa okurumuz bu raporu kullanabilir. Raporda böyle bir ifade yoksa okurumuz işyeri hekimine ya da bir sağlık kuruluşuna başvurarak, yaptığı işi de açıkça belirterek böyle bir rapor alabilir.

2) Okurumuz raporuyla birlikte işverene yazılı olarak başvurarak İş Yasası’nın 74. maddesine uygun bir biçimde sağlığına uygun daha hafif bir işte çalıştırılmayı talep edebilir. Okurumuzun bu başvuruyu daha sonra da ispatlayabilecek bir biçimde yapmasında, örneğin başvurusunu elden verdikten sonra ayrıca elektronik posta ile de başvurusunu işyerine göndermesinde yarar var.

3) İşveren okurumuzun başvurusuna makul bir süre içinde yanıt vermiyorsa, okurumuz İş Yasası’nın 24. maddesinin 2. fıkrasına dayalı olarak “haklı nedenle derhal fesih hakkı”nı kullanıp işten ayrılabilir. Bu durumda okurumuza kıdem tazminatının ödenmesi gerekir. Öte yandan okurumuz işsizlik ödeneği de alabilir. Okurumuzun ayrıca İş Yasası’nın 5. maddesi uyarınca ayrımcılık tazminatı ile mahrum kaldığı haklarını (örneğin alamadığı takdirde analık ödeneğini) talep etmesi mümkündür. İşveren okurumuzu işten ayrılmak zorunda bıraktığı için okurumuzun İş Yasası’nın 26. maddesi uyarınca tazminat talep etmesi de olanaklıdır.

4) Diyelim ki işveren okurumuza yanıt verdi ancak yanıtında okurumuza verilebilecek hafif bir iş olmadığını belirtti. Eğer gerçekten bu durum söz konusuysa, yani gerçekten de okurumuzun başka bir işe aktarılması olanaklı değilse (ki bu çok düşük bir ihtimal) okurumuz ücretsiz izin talep edebilir. İşveren ücretsiz izin vermezse okurumuz bir önceki maddede belirttiğim üzere haklı fesih yoluna gidebilir. Eğer okurumuza verilebilecek hafif bir iş olduğu halde işveren sırf okurumuzu istifaya zorlamak için okurumuzun başvurusunu reddederse okurumuz yine haklı fesih yapabilir.

Haklı fesih aşamasına gelindiği takdirde okurumuzun bir avukattan da destek alarak haklı feshi yazılı olarak ve gerekçesini de açıkça belirterek ve de mümkünse noter aracılığıyla (ya da diğer ispatlanabilir yollarla) yapmasında yarar var.