Okurumuzun Sorusu:

Merhabalar ben özel bir okulda çalışan bir öğretmenim. Şehir değişikliği sebebiyle 01.07.2019 tarihinde yeni bir okulda çalışmaya başladım fakat benim sigortamı, 06.09.2019 tarihinde başlattılar ve ilk maaşımı 06.10.2019 de aldım. Deneme süreci gerekçesiyle ilk 2 ay paramı alamadım. Çalıştığım kurum 16.03.2019 tarihi ile kısa çalışma ödeneğine başvurdu. Mart’tan itibaren bir gün bile sigorta primim yok. Fakat uygulama üzerinden evde canlı dersler yaptım. Mayıs ayı dahil olmak üzere maaşımın üstünü aldım fakat haziran ayından itibaren maaşımın üstünü alabilmiş değilim. Çalıştığım kurum zorla istifa ettirmeye çalıştı fakat istifa etmedim. Nikahım olacak, 07.09.2020 tarihinde işten ayrılmayı düşünüyorum. Kıdem tazminatı hakkım olur mu? Bir de arabulucuya gitsem işe başladığım zamanki 2 aylık maaşım için başvuru yapıp ayrıca ek ders ücreti, kırtasiye masrafı, canlı dersler yapıldığı zaman yarı sigorta şartı olmalı diye biliyorum ama emin değilim. Kısacası haklarımı nasıl alabilirim? Yardımcı olabilir misiniz? 

Öncelikle bir noktayı netleştirelim.

İş Yasası’nın 15. Maddesine göre:

“Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda, bunun süresi en çok iki ay olabilir. Ancak deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir. Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilir. İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır”.

İşçi ve işveren arasında bir deneme süresi kararlaştırılmış olsa bile işçinin işbaşı yaptığı gün itibariyle işverenin ücret ödeme ve sigorta primi yatırma yükümlülüğü başlar. Deneme süresi işverenin bu yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz. İş Yasası’nın deneme süresini düzenleyen 15. maddesinde açıkça “İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır” denilerek işverenin bu yükümlülüğü vurgulanmıştır.

Dolayısıyla okurumuz deneme süresine ilişkin ücretini ve sigorta primini talep etme hakkına sahiptir.

Öte yandan kısa çalışma sırasında işçinin çalıştırıldığı süre kadar işçiye ücret ödenmesi ve sigorta primi yatırılması da zorunludur. Okurumuza Haziran ayından bu yana çalıştığı süre için ücret ödenmediği gibi Mart ayından bu yana da okurumuzun çalıştırıldığı sürenin primi hiç yatırılmamış. 

Dolayısıyla okurumuz çalıştığı sürelerin karşılığı olan ve ödenmeyen ücretler ile bu sürelerin sigorta primlerini de talep etme hakkına sahiptir.

Okurumuz işverenin istifa baskısına karşı çıkmakla, istifa etmemekle doğrusunu yapmış. Altını çizerek belirtelim. Yukarıda sıraladığım nedenlerle okurumuz için İş Yasası’nın 24. maddesinin 2. fıkrası uyarınca haklı nedenle derhal fesih hakkı doğmuş durumda. Öte yandan okurumuz evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde de işten ayrılma hakkına sahip. Dolayısıyla okurumuz evleneceği tarihe kadar haklı fesih hakkını kullanabileceği gibi evlendiği tarihten sonra da hem haklı fesih hem de evlilik nedeniyle fesih hakkını kullanabilir.

Okurumuz kıdem tazminatını da alabilmek için sigorta girişinden itibaren 1 yıl dolduktan sonra işten ayrılmayı düşünüyor. Oysa okurumuzun işe giriş tarihi sigorta giriş tarihi değil işe başladığı 1 Temmuz 2019 tarihi. Okurumuz bu tarihte işe başladığını ispat edebildiği takdirde, sigorta girişi yapılmamış olsa da işe başlangıç tarihi bu tarih olarak kabul edilecektir. Yani hem kıdem tazminatına hak kazanmak için gereken 1 yılın dolması hem de kıdem tazminatına esas hizmet süresinde bu tarihin dikkate alınması gerekir. Bu tarih üzerinden baktığımızda okurumuzun 1 yılı zaten dolmuş durumda. Aynı şekilde yıllık izne hak kazanma bakımından da 1 yıl dolmuş bulunuyor. Ancak okurumuz her ihtimale karşı sigorta girişinden itibaren 1 yıl sayarak 7 Eylül tarihi beklemeyi de tercih edebilir.

Toparlayacak olursak:

1) Okurumuz istediği zaman haklı fesih yapabileceği gibi resmi nikahının ardından evlilik nedeniyle fesih de yapabilir. Haklı fesih ile evlilik nedeniyle fesih arasındaki en büyük fark işsizlik sigortasıdır. Okurumuz haklı fesih yaptığında ve fesih tarihinden geriye doğru 3 yıl içinde 600 gün primi varsa işsizlik sigortası alabilecektir. Ancak evlilik nedeniyle fesih halinde 600 gün prim olsa bile işsizlik sigortası alınamaz.

2) Okurumuz iş akdini feshettikten sonra tüm yasal haklarını yani a) kıdem tazminatını, b) hak kazandığı ancak kullanmadığı yıllık izinlerinin ücretini, c) deneme süresine ilişkin ücretini, d) kısa çalışma sırasında yaptığı çalışmaların ödenmeyen ücretlerini, e) ek ders ücreti, kırtasiye masrafı ve benzeri diğer tüm alacaklarını önce arabulucuya başvurarak, arabulucuda anlaşma olmazsa da dava yoluyla talep edebilir.

3) Okurumuz sigorta primlerinin ödenmediği süreler için (hem deneme süresi hem kısa çalışma sırasındaki süreler için) tüm belge, bilgi ve delillerle SGK’ya başvuruda bulunabilir. SGK yapacağı inceleme neticesinde işverene idari para cezası uygulayarak ödenmeyen primlerin geçmişe dönük olarak yatırılmasını sağlayabilir. Eğer SGK’dan sonuç alınamazsa, okurumuz dava yoluyla da ödenmeyen primlerinin ödenmesi için yasal süreci başlatabilir. SGK primleri için önce arabulucuya gitme zorunluluğu yok

4) Okurumuz yasal süreci başlatmadan önce hem deneme süresi hem kısa çalışma dönemine ilişkin çalışmalarını ispatlayabilecek tüm bilgi, belge, kayıt ve tanıkları bulmalı; bir avukattan da destek alarak haklı fesih ya da evlilik nedeniyle fesih yapmalıdır. Okurumuzun işten ayrılma dilekçesinde talep ettiği tüm haklar açıkça belirtilmelidir. İşveren bu hakları ödemediği takdirde okurumuz işten ayrılma (fesih) dilekçesini hazırladığı avukatla birlikte yasal süreci başlatabilir.