Okurumuzun Sorusu:

Haklarımızı öğrenmemiz adına böyle bir platform oluşturduğunuz için teşekkür ederim. Yakın zamanda analık iznine ayrılacağım. Bu süre zarfında işveren sigorta primi yatırmıyor sanırım araştırdığım kadarıyla. 16 haftam bittikten sonra doktor analık raporumu uzatırsa ya da hastalık raporu alırsam maaşım nasıl hesaplanacak? Son 3 ayda yatan primli gün sayısına göre hesaplanıyor diye okudum fakat analık izninden önceki primler mi olacak konuyu tam kavrayamadım. Cevaplarsanız sevinirim.

Öncelikle okurumuzu şimdiden tebrik edelim.

Eğer toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmesi ile aksi kararlaştırılmamışsa ya da bir işyeri uygulaması mevcut değilse, işçiye analık veya hastalık nedeniyle raporlu olduğu dönem boyunca işveren ücret ödemez ve işçi için prim yatırmaz. İşçi bu sürede SGK’dan geçici iş göremezlik ödeneği alır.

2021 yılı nisan ayında Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası’nda yapılan değişiklik ile hem analık nedeniyle verilen geçici iş göremezlik ödeneği hem de hastalık nedeniyle verilen geçici iş göremezliğinin hesabında işçiler aleyhine bir değişiklik yapıldı.

Daha önce son 3 aylık prime esas kazanç ortalaması dikkate alınırken yapılan değişiklik ile artık son 12 aydaki prime esas kazanç ortalaması dikkate alınacak.

Son 12 aya bakılırken raporun alındığı aydan önceki ilk aydan başlanarak geriye doğru 12 ay gidilecek. Yani ağustos ayında alınan rapor için son 12 ay, temmuz ayından itibaren geriye gidilmesi yoluyla belirlenecek.

Diyelim ki okurumuz 15 Ağustos 2022 tarihinde analık iznine ayrıldı. Bu durumda analık ödeneği hesabında Temmuz 2022 ila Ağustos 2011 (30 Temmuz 2022-1 Ağustos 2011) arasındaki 12 aylık dönemdeki toplam prime esas kazanç, toplam prim gün sayısına bölünecek. Elde edilen ortalama prime esas günlük kazancın 3’te 2’si okurumuzun bir günlük analık ödeneği tutarı olacak. Okurumuza 16 hafta yani 112 gün boyunca günlük olarak bu tutar ödenecek.

Bu hesaba göre okurumuzun 16 haftalık analık izni 5 Aralık 2022 tarihinde sona erecek. Diyelim ki okurumuz bu tarihin sonunda 20 gün daha hastalık raporu aldı. Bu durumda hastalık raporu nedeniyle verilecek geçici iş göremezlik ödeneğinin hesabında Kasım 2022-Aralık 2021 tarihleri arasındaki toplam prime esas kazanç, toplam prim gün sayısına bölünecek ve günlük prime esas ortalama kazanç bulunacak. Bu tutarın 3’te 2 si okurumuz günlük rapor parası (geçici iş göremezlik ödeneği) olacak. Ancak ilk 2 gün SGK tarafından ödenmediği için okurumuz 18 gün boyunca günlük olarak bu tutarı alacak.

Küçük bir not düşelim. Okurumuzun hastalık nedeniyle alacağı ikinci raporda son 12 aya bakılırken analık izninde olduğu ve prim ödenmeyen dönemin bir etkisi olmayacak. Çünkü bu 16 haftalık dönemde prime esas kazanç olmadığı gibi prim gün sayısı da mevcut olmayacak. Dolayısıyla bu dönemde prim yatmamış olması ortalamayı değiştirmeyecek.

Ancak daha önemli başka bir kayıp mevcut.

2021 yılında yapılan bu değişiklik olmasaydı okurumuzun hem analık hem hastalık nedeniyle alacağı ödenekte son 3 aya bakılacaktı. Yani yakın dönemdeki son ücret üzerinden hesaplama yapılacak, okurumuzun eline daha yüksek bir tutar geçecekti.

Ancak bu değişiklik nedeniyle artık son 12 ay dikkate alınacak. Enflasyon nedeniyle asgari ücret ve ücretler son 1 yılda çok ciddi oranda değişti. Son 1 yılın ortalamasının alınması nedeniyle okurumuzun ve diğer tüm işçilerin hem analık ödeneği hem rapor parası kayda değer miktarlarda daha düşük olacak.

Örneğin 2022 yılı Ekim ayı başında analık iznine ayrılacak bir asgari ücretli işçi son 3 ay (2022 Eylül-Temmuz) dikkate alınsaydı işçi günlük 143,8 lira analık ödeneği alacaktı. Yani analık ödeneği tümüyle son zamlı Temmuz asgari ücretinden hesaplanacaktı.

Ancak son 12 ayın ortalaması alınacağı için artık temmuz ayından itibaren geçerli olan son asgari ücretin yanı sıra, 2022 Ocak ayından itibaren geçerli olan asgari ücret ile 2021 Ocak ayından itibaren geçerli olan asgari ücret de ortalamaya dahil olacak. Çünkü artık 2022 Eylül-2021 Ekim arasındaki 12 ayın ortalaması alınacak. Bu durumda analık ödeneği 111,4 lira olacak. Yani günlük kayıp 32,4 lira, 16 haftalık toplam kayıp ise 3.626 lira olacak.

Bu kayıp tutarı asgari ücretten daha yüksek ücret alan işçiler için daha da yüksek çıkacak.