Bir 25 Kasım’ı daha geride bıraktık. Virüsün ekonomik ve sosyolojik boyutunun işin içine dahil olması bu 25 Kasım’ı diğer 25 Kasım’lardan ayrı kıldı. Birikerek ilerlediğimiz bu yolda, virüs kadınlar safında sistem sömürüsünü ve cinsiyet temelli eşitsizliğine dair kini daha çok biriktirdi. Pandemide fiziksel anlamda uzaklık yaşasak da mücadele alanında sınırları aşıp yan yana durarak değişiklikler yarattığımızı da deneyimledik bu 25 Kasım’da. Bu bağlamda hem 25 Kasım’ı hem de çalışan kadınların gözünden kadın olmanın ne demek olduğunu konuşmak için Van’daki kadın esnaflara uğradık. 

‘ÇOĞU ZAMAN SÖZÜMÜN BİR HÜKMÜ OLMADIĞINI HİSSEDİYORUM’

Bir butikte çalışan satış danışmanı Saliha kendi yaşamından anlattıklarıyla kadınların karşılaştıkları zorlukları özetliyor:

“Van geleneksel değerlerini devam ettiren bir şehir. Bu yüzden kadınların buradaki konumu daha zor. Eskiden gelen kadın müşterilerin çoğu yanlarında bir erkekle geliyorlardı şimdi bu biraz daha azaldı fakat devam da ediyor. Bazen bir çift geliyor ve kadının neyi satın alacağını kocası seçiyor. Sadece erkek müşterilerimiz de var. Uzun süredir gelip gidiyorlar bir şeyler alıp gidiyorlar. Eşine ya da kızına alıyor o elbiseleri belli ama aldığı kişilerin seçilen kıyafetlerden haberi bile yok. Ben bu şehirde ne giyebileceğine karar verebilenlerdenim ama bu hakka sahip olmam hayatımı diğer kadınlardan çok da farklı kılmıyor. Çalışmasaydım belki ben de uzun süre çarşıya çıkamayacaktım hep evde işlerle uğraşacaktım. Şimdi çalışıyorum ama evdeki işlere de koşmam gerekiyor. Annem yaşlı her işin üstesinden gelebilecek gibi değil kız kardeşlerim de derslerle uğraşıyorlar. Okusunlar başka bir şey istemem zaten. İş bulana kadar çok zorlanmıştım çünkü tahsilim yok. Hem tahsilim yok hem kadınım. Bu işi bulana kadar epey zorlandığımı hatırlıyorum. 3 yıldır burada çalışıyorum ama 3 yıldır yemek molalarımda hızlıca yemeği yiyip işin başına koşmam gerekiyor. Yemeğimi istediğim rahatlıkta yersem patronlar hemen nerede olduğumu soruyorlar. Zaten tek molam yemek molası. İş yerinde yaşadığım sorunların benzerini ben bu toplumdayken de yaşıyorum zaten. Sözümün bir hükmü yok çoğu zaman hissedebiliyorum. Bana bunu hissettirenler de genelde erkekler oluyor. Uzun süre kazandığım paramı kendi isteğime göre harcayamadım, abim evlendikten sonra biraz rahatladım ama tamamen rahatlamış da değilim. 25 Kasım kadına şiddetle mücadele günüymüş az önce öğrendim. Böyle bir gün olmasını istemezdim ama iyi ki de var biraz da olsa hatırlanırız en azından. Ben kadınların toplumu yönlendirdiğini düşünüyorum bir şeyleri kadınlar değiştirecek.”

‘MÜŞTERİLER KADINIM DİYE BİLGİME Mİ GÜVENMİYOR?’

Eczane çalışanı Berna ise, çok sorun yaşamıyorum dese de kadın olduğu için yaşadığı ayrımcılığı şöyle analtıyor:

“Çalışan kadınlar türlü türlü sorunlarla karşılaşıyor, biliyorum. Ben çok bariz sorunlar yaşamıyorum o da eczacı olduğum için. Ben ve eşim birlikte çalıştırıyoruz burayı. Bazen bazı erkek müşteriler geliyor benden değil eşimden ilacı vermesini istiyorlar. Anlayamıyorum bilgime mi güvenmiyor benden mi çekiniyor? Ara ara sert çıkıştığım müşteriler oldu bu yüzden. Sonrasında üzüldüm ama ne yapayım? Hangi çağda yaşıyoruz? Artık çok sıkıldım cinayet, taciz, tecavüz haberi görmekten. Faillere gerekli cezalar verilmiyor ki çekinsinler. Bir şeyden korkmuyorlar artık. O yüzden biz korkutacağız onları. Gücümüzle, birliğimizle çekinecekler bizden.”

Konuştuğumuz her iki kadın da; kadınların maruz bırakıldığı tüm insanlık dışı koşullar için her zaman yan yana gelerek değişiklik yaratacağımızı yineledi. Yanlarından ayrılırken aramızda kurduğumuz bağ ise birbirimizden aldığımız gücü tazeledi.