Kapalı olsun açık olsun, cezaevlerinde bulunanlar isteği dışında bir mekânda zorla tutulmaktadırlar. Hükümlülerin sağlık hakkı vazgeçilmez kamusal bir kişilik hakkı olarak korunmalıdır. Anayasa’nın 12. maddesine göre “Herkes, kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir”. Anayasa’nın 56. maddesine göre de “Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir”. 

Hangi suçtan içeri alınmış olurlarsa olsun, sağlık hakkı açısından birincil değer “Önce zarar verme” ilkesidir. Hapishanede tutulan hükümlüler cezalarını çekip topluma çıktıkları anda eski durumlarından daha kötü olmamalıdır. Ceza kişiyi iyileştirme amacının dışına çıkamaz.

Bu yönden ele alındığında, cezaevlerinin fiziki iç koşullarınnın sağlığı bozacak nitelikte olmaması gerekir. Somut bir olay Elif Ekin Saltık’ın haberinde şöyle yer almaktadır. Buna göre:

“Hendek Kadın Açık Ceza infaz Kurumunda, iddiaya göre hasta kişilerle bir haftadır iç içe yaşanmaktadır. Herkes birbirinin bardağını ve kaşıkları ortak kullanmaktadır. Kanalizasyon akıntısını temizlemek, çöpleri toplamak için hükümlüler çalıştırılmaktadır”.

Açık cezaevi olmasına karşın, sosyal mesafe sağlanamadığı, kişisel özelliklere uygun seçimlik bir beslenmeye uyulmamakta ve gerek kişisel gerekse mekânsal hijyen koşullarının olmadığı görülmektedir.

Nitekim kötü etkenler hemen sonuç vermiş ve hükümlü bir anne ve üç buçuk yaşındaki çocuğunda koronavirüs saptanmıştır. Artık ezbere biliyoruz. Tek bir hasta kişi çevresindeki en az on beş kişiye bulaştırabilir. Üstelik B Blok’ta bir bölümün karantinaya alındığı haberden anlaşılıyor. İşte bu noktada kişinin sağlığına ikinci bir ilke olarak “olumlu müdahale edilmesi” hakkı söz konusudur. Nitekim hasta çocuk ve annesi hastaneye hemen kaldırılmıştır. Onların yeterli bir sağaltımı sürdürdüklerini varsayalım.

Ancak başka hükümlülerin de derhal birinci ve ikinci aşama sağlık haklarının devreye girmesi önemlidir. Zarar verilmiş olduğunda, sağlık hakkı doğrudan tehlikeye girmiştir. Onlara derhal virüs denetimi yapıldı mı? Hepsi karantinaya alındı mı? Açık cezaevinde bir hastalığın varlığı özellikle bu durumda daha çok psişik ve sosyal gereksinim açısından kadın ve çocukların korumasını asal gündeme getirmektedir.

KADIN VE ÇOCUKLAR DERHAL TAHLİYE EDİLMELİDİR

Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği’ in 5 ve 6. maddeleri onların tahliyeleri için hukuksal makul nedenleri sıralar. Bu maddelerle kapsamında kısa süreli cezalarda doğrudan ya da daha uzun süreli cezalarda hükümlüler belli koşullarla açık ceza kurumlarında ceza sürelerini tamamlarlar. Açık Kurumlar genelde hükümlülerin iyileştirilmesi kapsamında çalıştırılmasına ve meslek edindirilmesine öncelik verilen, firara karşı engelleri ve dış güvenlik görevlisi bulunmayan, güvenlik bakımından kurum görevlilerinin gözetim ve denetimindeki erkek, kadın ve genç hükümlülere yönelik ceza infaz kurumlarıdır.

Hükümlülere cezalarını çekmek için açık cezaevleri uygulaması, artık onların suç işlemeyeceklerine, topluma hazır olduklarına ilişkin bir güvence oluşturmuş ve devletin güvenini kazanmışlardır. Devletin hükümlü kadınların ve çocukların derhal tahliyesi de kişisel sağlık haklarının korunması kapsamında devletin yönetmelik kapsamında onları iyileştirme yükümüne doğru bir yanıt olacaktır. Tersi çocukların oynama özgürlüğüne ve annelerin sarılma hakkının da gasbı niteliğindedir. Temel haklarla oynanmamalıdır.