2024 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi, TBMM Genel Kurulunda kabul edildi. Geçerli 566 oydan; 317 kabul, 249 ret oyu ile 2024 yılı bütçesi TBMM' de onaylandı. 11 Aralık'ta başlayan bütçe görüşmeleri, 25 Aralık 2023 günü Genel Kurulda gerçekleştirilen son gün görüşmelerin ardından sona erdi.

2024 bütçesine dair Evrensel Gazetesi’ nin haberi, özellikle vergilere gelen zamlara dair bir tablo sunuyor;
• Kurumlar Vergisi 1 trilyon 275,7 milyar lira, 
• Katma Değer Vergisi 2 trilyon 497,7 milyar lira, 
• Özel Tüketim Vergisi 1 trilyon 403,9 milyar lira, 
• Gelir Vergisi 1 trilyon 188,9 milyar lira, 
• diğer vergi gelirleri 1 trilyon 41,5 milyar lira
• vergi dışı gelirler 1 trilyon 29,4 milyar lira olarak görünüyor.

Bu yönüyle 2024 bütçesinin, halka dönük sosyal harcamalarda ciddi bir kesinti olacağına ve vergi yükünün daha da artacağına işaret ettiği haberde ifade ediliyor.

2024 Bütçesi bir yıl içerisinde ülkenin kaynaklarının nasıl harcanacağını belirlerken, Meclisteki bütçe görüşmeleri sırasında yaşananlar AKP’nin emekçilere ve ülke halklarına nasıl yaklaştığının da somut bir göstergesi oldu aslında.

Bütçe görüşmeleri devam ederken AKP Diyarbakır Milletvekili Suna Kepoğlu Ataman, Meclis bahçesinde mangal partisi düzenledi mesela. Kebap kokuları içinde devam etti diyebiliriz bütçe görüşmeleri. Meclisin her yanına sinen bu koku içinde; gençlere, kadınlara, işçilere, engellilere, çocuklara, yaşlılara bütçeden ayrılanlar konuşuldu, kararlar verildi sonrasında da.

KADINA NE SÖZ HAKKI NE BÜTÇE VERİLDİ

O halde biraz konuşalım şimdi, kadınlara ayrılan bütçeye bir bakalım. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bütçesinde, sekiz başlıklı bütçe kalemleri arasında sayısal olarak Kadının Güçlendirilmesi 7. sırada yer aldı. Ailenin Güçlendirilmesi ve Korunması başlığı ise ayrılan kaynak açısından 4. sırada yer alıyor. Ailenin güçlendirilmesi için ayrılan rakam 11 milyar 904 milyon 918 bin lira iken, kadının güçlendirilmesi için tahsis edilen tutarın 3 milyar 817 milyon 148 bin lira olduğunu hatırlatalım tekrar. Sığınaklar konusundaki hedef, tek başına Bakanlık bütçesinin nasıl bir bütçe olduğunu gösteriyor aslında. 2024 yılı için 149 olan sığınak sayısının 154 olması hedeflenmiş durumda. Yani Bakanlığın, artan kadına yönelik şiddet ve korunmaya ihtiyacı olan kadınlara rağmen 1 yıl içinde sadece 5 yeni konukevi açma planı bulunuyor.

Kadına yönelik şiddetin bu ülkenin en temel sorunlarından biri olduğu gerçeğini düşündüğümüzde, Bakanlığın bu soruna dair atılacak adımları en önemli başlıklar olarak ele alması ve planlamalarını bu kapsamda yapması beklenir. Ama bunun aksini görüyoruz. Bütçede kadınları şiddetten koruyacak kamusal mekanizmalara kaynak ayırmayan AKP iktidarı, sorunun çözümüne ilişkin adım atmamakta ısrar ediyor görüyoruz ki.

Bir başka rakamı da kadın konukevinde işe yerleştirilen kadın sayısı konusunda verebiliriz. Sığınaklarda kalan kadınların iş bulmasını sağlama konusundaki hedef 1 yıl içinde sadece 550 kadın ile sınırlı. 149 sığınağın toplam kapasitesi ise 3650. Bu kapasitenin sadece yarısının bile dolu olduğunu düşünsek, Bakanlık sığınma evlerinde kalan kadınların, yalnızca üçte birine ancak istihdam olasılığı sağlıyor. Sığınaklarda kalan kadınların hayatlarını yeniden kurabilmeleri için iş olanakları yaratılmasına ilişkin hedefin bu kadar sınırlı tutulduğu bir Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı söz konusu.

Mecliste kabul edilen bütçe; kadınların söz hakkının olmadığı ve ihtiyaçlarının gözetilmediği, ailenin her ne koşulda olursa olsun korunması ve güçlendirilmesini esas alan bir bütçe. Ayrımcılık, eşitsizlik, kadına yönelik şiddet, kadın cinayetleri, çalışma yaşamındaki toplam sorunlara dair bir çözüm önermeyen; kadınların yaşadıkları sorunlara aile dışında bir yerden bakmayan Bakanlık, 2024 yılında da kadınlara ailenin bir parçası olmaktan başka bir şey önermiyor.

Nitekim bu durum AKP politikaları ile son derece uyumlu. Kadını sadece aile içinde tanımlayan, erken evlilik, çok çocuk baskısı yapan, boşanmaları engellemek isteyen, kadınlara “aile ile uyumlu iş yaşamı”nı layık gören AKP iktidarının kadınlara ayırdığı bütçe politik ve rakamsal olarak kadının adı da kendi de yok anlayışının devamı niteliğinde.

ANCA VAAT, İCRAAT YOK

Orta Vadeli Programda yer verilen kadın istihdamını esnek çalışma olarak hayata geçirme, uzunca zamandır iktidarın temel hedeflerinden biri. 2023 yılı içerisinde daha da öne çıkartılan bu hedef; kadınların düşük ücretlerle, iş güvencesi olmaksızın, kayıt dışı, sosyal güvenlik ve sendikal haklarından yoksun çalışması anlamına gelecek. Bu çalışma biçimi, doğrudan sermaye sahiplerinin çıkarlarına hizmet ederken kadınları erkeklerle eşit olarak kabul etmeyen AKP iktidarının anlayışını da somut olarak gösteriyor.

2024 bütçesi iktidarın, kadınların erkeklerle eşit biçimde iş yaşamında yer almasına yönelik bir adımın kesinlikle olmadığını bir kez daha gösteriyor. Görüşmelerde Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı “Mahalle Odaklı Kreş Planı”ndan bahsetse de çocuk bakımının sadece kadının sorumluluğu olmaktan çıkartılması, kreş olanaklarının sunulması gibi atılabilecek adımlara ilişkin bir kaynak ayrılmadığını belirtmeliyiz tam burada. Eşitsizlik ve ayrımcılığı giderecek hiçbir önlem ve mücadele yöntemi sunmayan bütçe taslağı, doğal olarak bu alana ilişkin bir harcama kalemi de içermiyor.

Aynı durum kabul edilen bütçede yer alan erken yaşta evlilik ve bol çocuklu aile tanımlaması açısından da geçerli. Erken yaşta evlilikler için verilecek kredi için yasa yapan AKP, söz konusu noktalara Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bütçesinde de yer vermiş ve 2024 yılında da bu açılardan ısrarcı olacağını bir kez daha göstermiştir.

ÇOCUK AÇLIĞI YOKMUŞ GİBİ...

Milli Eğitim Bakanlığı bütçesi de keza çocukların ve gençlerin ihtiyaçlarını ve sorunlarını öncelemeyen bir bütçeden ibaret. Çocukların okula aç gidip gelmesi gerçeği apaçıkken bu noktadaki talepler bütçe görüşmeleri sırasında tekrar tekrar dile getirilirken iktidar kanadı bu sorun yokmuş gibi davranmayı tercih etti.

Ekmek ve Gül’ün yürüttüğü 1 Öğün Yemek Kampanyası bileşenlerinin Mecliste yaptığı basın toplantısı sonrası Plan Bütçe Komisyonundaki görüşmelerde, Emek Partisi Gaziantep Milletvekili Sevda Karaca’nın kampanya imzalarını sunması da Bakanlık açısından çocuk açlığının gündem olmasını sağlamadı. 2022 yılının Eylül ayında kadın ve veli derneklerinin de katılımıyla başlayan kampanya, ülkenin hemen her yerinde sürdürüldü. Kadınlar kapı kapı dolaştı; okul önlerinde, çarşı pazar, kent meydanlarında, sosyal medya üzerinden yüz binlerce imza toplandı. Ülkenin dört bir yanında toplanmış imzalar 2022 ve 2023 yılı içerisinde Milli Eğitim Bakanlığına gönderildi. 2023 bütçesi görüşülürken de temel gündemlerden biri olan bir öğün yemek talebine ilişkin CHP, HDP, İYİ Parti tarafından verilen ek bütçe önerileri, kanun teklifleri AKP ve MHP oylarıyla reddedildi.

2023-2024 eğitim öğretim yılının başlayacağı Eylül döneminde kampanya basın açıklamaları, etkinlikler, toplantılar ile devam etmekte iken Eylül 2023’te Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hiçbir açıklama yapılmadan okul öncesi eğitim kurumlarında ücretsiz yemek uygulamasının fillen sonlandırılmasına ilişkin tepkiler ülke genelinde örgütlendi. Bütçe görüşmelerinde de çeşitli milletvekilleri, çocukların bir öğün yemeğinin neden kaldırıldığını Bakan Tekin’e sordu ancak bu sorular yanıtsız bırakıldı. Çocukların bir öğün yemek hakkının dikkate almadığı bir bütçe onaylandı Mecliste.

BAKANLIĞIN AKLI ÇOCUK İÇİN DEĞİL TARİKATLAR İÇİN ÇALIŞIYOR

Bir öğün yemek hakkında ilişkin tek kelime etmeyen Milli Eğitim Bakanı, cemaatlerle ilişkili vakıf ve derneklerle yapılan protokollere ise Meclis kürsüsünde sahip çıktı. Bakanın “Sizin tarikat-cemaat dediğiniz, bizim STK dediğimiz yapılarla toplasanız 10 tane protokolümüz vardır. Ve ben bu protokollerle bize hizmet eden, destek olanlara da teşekkür ediyorum. Onlarla da protokol yapmaya devam edeceğiz. Çünkü onlar çocukların dağa çıkmasını engelliyor. Onlardan siz bunun için rahatsızsınız” biçiminde ifade ettiğini de not edelim bir yerlere.

Kim bu protokol yapılan dernekler; Hayrat Vakfı, Hizmet Vakfı gibi cemaatlerle adı anılan vakıflar, Ensar Vakfı gibi Vakfa bağlı yurtta çocuk istismarı yaşandığını unutmadığımız kuruluşlar. IŞİD’e katılanlar tarafından adı anılan İHH. Cihannüma Derneği ise en son protokol yapılan derneklerden biri olarak basında yer aldı. Devlette kadrolaşma için kurulduğuna ilişkin haberler yer alan, AKP içerisinde giderek güçlenen bir ekibin örgütlendiği bir yer olarak anlatılan derneğin kurucu başkanın Milli Eğitim Bakanı Yusuf Tekin olması olayı daha da ilginç hale getiriyor. Kendi kurduğu dernekle protokol yapan Milli Eğitim Bakanı, tartışma yaratan sözlerini birkaç gün önce cemaatlerle protokol yapmadıkları biçiminde bir açıklama ile yumuşatmaya çalıştı. Ama durumun böyle olmadığı, dernek ya da vakıf adı altında olan bu kuruluşların, farklı cemaatler ve siyasi yapılanmalarla ilişkili olduğu herkes tarafından biliniyor.

Yine bütçe görüşmelerinde Bakanlığın protokol yaptığı bu cemaat ve tarikatlara para aktardığına dair tartışmalara ise Bakan Tekin, böyle bir durumun olmadığını söyleyerek yanıt verdi. Ancak geçtiğimiz yaz aylarında Türkiye Gençlik Vakfının Gaziantep’te gerçekleştirdiği yaz okullarına MEB okul binası sağlamış, bu sırada kullanılan çeşitli kaynaklar da (elektrik gibi) Bakanlık tarafından ödenmişti. Buna ek olarak bütçe teklifinde de Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşlara Transfer başlığı altında 2023 Haziran ayına kadar 2 milyar 566 milyon 318 bin 731 lira harcandığı ve 2024 için ise 5 milyar 895 milyon 926 bin lira istendiği açıkça yer alıyor.

ŞİDDET KONUŞULURKEN AKP'Lİ VEKİLLERDEN 'ŞOV'

Öte yandan, AKP Grup Başkanvekili Özlem Zengin’in performansı 2024 bütçe görüşmelerine damga vurdu diyebiliriz. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bütçesi üzerine görüşleri ifade eden CHP Muğla Milletvekili Gizem Özcan’ın konuşmasını tam da kadına yönelik şiddetten söz ederken kesmesi, konuşmaya izin vermemesi, Meclisi terk etme eylemi örgütlemesi; kadınlara, kadına yönelik şiddete ilişkin yaklaşımın somut örneği oldu. Nitekim kendisi konuşmasını yaparken kürsüde fenalaşan milletvekilinin Allah'ın gazabına uğraması temennisi de iletmişti.

Meclis, 2024 bütçesini bahçesinde kebaplar pişerken onayladı diyebiliriz. Kadınlara, gençlere, işçi ve emekçilere, engellilere, gençlere, çocuklara, yaşlılara, emeklilere, çiftçilere daha çok vergi yüklenen, onlar için kaynak ayırmayan bir bütçe geçti Meclisten. Temel tüketim maddelerine ulaşma sorunu küçük bir azınlık hariç tüm ülkenin en temel gündemi haline gelmişken, et almak büyük bir lükse dönüşmüşken, Meclis bahçesini ocak başı haline getiren AKP’li vekil, AKP’nin kimin iktidarı olduğunun somut bir fotoğrafını çekmiş oldu hepimize. Evine bir kilo et alabilmek için bir ay çalışıp yine de bunu başaramayan, çocuklarını et, süt, yumurta gibi besinler olmaksızın büyütmenin acısını yaşayan milyonlarca emekçiye “Biz sizin için çalışmıyoruz, umurumuzda da değilsiniz” mesajı utanıp sıkılma zahmetine bile girilmeden verilmiş oldu.

Verilen bu mesaj, 2024 yılı bütçesi ile birlikte yeni yılda mücadele etmemiz gerekenleri önümüze koydu bir bakıma da. AKP iktidarının yerini, yönünü bir kez daha ortaya koyan rakamlar, biliyoruz ki sadece rakamlardan ibaret değil. Her bir rakam iktidarın kimin iktidarı olduğunu gösteriyor.

Uzun lafın kısası, eşitlik, özgürlük, güvenli bir gelecek için mücadeleye devam anlamına geliyor 2024 bütçesi. Yola devam yani...

Fotoğraf: Ekmek ve Gül