Tarım kimyageri ve bir Alman üniversitesinde Baltık-Alman kökenli ilk kadın profesör olan Margarete von Wrangell 7 Ocak 1877’de Moskova’da doğdu, 21 Mart 1932’de Hohenheim’de öldü. 

Margarete von Wrangell, Rus general Baron Karl Fabian von Wrangel’in kızıydı. Babası, köklü Alman-Baltık soylu ailesi Wrangel’den geldi. Babasının işleri nedeniyle Margarete, çocukluğunu Moskova ve Ufa’da, daha sonra Almanca öğrenim görülen öğretmen okuluna gittiği Reval’da (Tallinn) geçirdi. Orada matematik ve doğa bilimlerine olan yeteneği ortaya çıktı. Bu okuldan 1894 yılında öğretmenlik diploması ve unvanı ile mezun oldu. Daha sonra birkaç yıl özel bilim dersleri verdi. Ayrıca resimle uğraştı ve kısa hikayeler yazdı. 1903’te Greifswald Üniversitesinde bir botanik kursuna katıldı. 1904 baharından itibaren Tübingen’deki Eberhard Karls Üniversitesinde ve Leipzig’de doğa bilimleri okuyan ilk öğrencilerden biriydi ve 1909’da Tübingen Üniversitesinde kimya alanında doktorasını yaptı.

Bunu bilimsel çıraklık yılları takip etti: 1909’da Dorpat’taki tarımsal araştırma istasyonunda asistan olarak çalıştı, 1910’da Londra’da William Ramsay’ın radyoaktivite alanındaki çalışmalarına katıldı ve 1911’de İnorganik ve Fiziksel Kimya Enstitüsünde asistan oldu. Strasbourg Kaiser Wilhelm Üniversitesinde ve 1912’de Paris’te Maria Skłodowska-Curie ile çalıştı. 1912 yılının sonunda Tallinn’deki Estonya Tarım Birliği test istasyonunun yönetimini devraldı. Buradaki asıl görevi tohumları, yemleri ve gübreleri kontrol etmekti. Rus Ekim Devrimi sırasında enstitüsü kapatıldı ve Almanya’ya gitti.

ALMAN TARIMINDA ADININ SINIRLARI AŞMASINA YOL AÇAN GÜBRELEME SİSTEMİNİ BULDU

Margarete von Wrangell, 1918 yazından itibaren Hohenheim’daki Tarımsal Araştırma İstasyonunda ve 1920’den itibaren yeni kurulan Bitki Yetiştirme Enstitüsünün başkanı olarak çalıştı. İlk bilimsel deneyleri topraktaki fosforik asidin davranışına yönelikti. 1920’de Hohenheim Ziraat Üniversitesinde fosforik asit emilimi ve toprak reaksiyonları üzerine yazdığı tezle habilitasyonunu tamamladı. Deneylerinde, fizyolojik olarak asidik gübrelerin de bulunduğu bazı bitki türlerinin, zayıf çözünen toprak fosfatlarını bitkiler için mevcut olan bileşiklere göreceli olarak kolaylıkla dönüştürebildiğini gözlemlemişti. Bu bilgiye dayanarak, Friedrich Aereboe, Alman tarımını ithal kaya fosfatlarından büyük ölçüde kurtaran Aereboe-Wrangell gübreleme sistemini geliştirdi. Tarım kimyagerleri arasında hararetli bir tartışmaya yol açan bu gübreleme sisteminin yayılmasıyla, Margarete von Wrangell adı uzmanlık alanının sınırlarının çok ötesinde tanındı.

1922’de, Birinci Dünya Savaşı sırasında Berlin’deki Kaiser Wilhelm Topluluğu Fiziko-Kimya Enstitüsünde atmosferik nitrojenden büyük ölçekli amonyak sentezini geliştiren Fritz Haber, Margarete von Wrangell’in farkına vardı. Wrangell, Berlin’de bir yıl çalıştı, ancak daha sonra Hohenheim’a geri döndü. 1923’te bazı Hohenheim profesörlerinin direnişine karşı Hohenheim Ziraat Üniversitesinde bitki yetiştirilmesi konusunda tam profesör olarak atandı. Ölümüne kadar bu enstitüye başkanlık etti. Erkek meslektaşlarıyla ilişkileri çelişkiliydi: Bazıları onu küstah olarak gördü, diğerleri onun mizahına ve samimiyetine hayran kaldı.

Bu süre zarfında Margarete von Wrangell verimli bir öğretim ve araştırma faaliyeti geliştirdi. Deneysel çalışmaları, fosfat gübreleme problemine, özellikle bitkiler için mevcut toprak fosfatlarının oranını belirlemeye yönelik metodik çalışmalara odaklanmaya devam etti. Birçok bilimsel makale yayımladı. Önde gelen Sovyet tarım bilimcisi Dmitri Nikolajewitsch Prjanischnikow’un gübreleme konusundaki eserinin editörü olarak yaptığı çalışma, Alman tarım bilimi açısından övgüye değerdi. Aynı zamanda Alman Kadın Akademisyenler Derneğine de katıldı.

‘BİR KADININ HAYATI’ KİTABI

1928’de çocukluk arkadaşı Prens Vladimir Andronikov ile evlendi. O zamanlar Almanya’da kadın profesörlerin evlenmesine henüz izin verilmemekteydi, ancak onlar için bir istisna yapıldı. Birkaç yıl sonra 55 yaşında böbrek hastalığından yaşamını yitirdi. Araştırmacının bilimsel sloganı, 1934’te Hohenheim Enstitüsüne dikilen bir anıt taşa kaydedildi: “Bitkilerle yaşadım. Kulağımı yere dayadım ve bitkilerin büyümenin sırları hakkında bir şeyler söyleyebildikleri için mutlu olduklarını hissettim.” Meslek dünyasının dışında, Margarete von Wrangell’in hayatı ve bilimsel çalışmaları, öncelikle ölümünden sonra ortaya çıkan Margarethe von Wrangell’in biyografisiyle tanındı. Bir Kadının Hayatı 1876-1932 kitabı ilk olarak 1935’te yayımlandı.

Federal Almanya Cumhuriyeti’nde, Margarete von Wrangell kadın hakları aktivistleri tarafından “yeniden keşfedildi”. Olağanüstü hayatı onu modern kadın ve toplumsal cinsiyet araştırmalarında merkezi bir figür haline getirdi.

Fotoğraf: Online-Bibliothek für Frauenliteratur | arsfemina.de